����ý

Ffocws dysgu

Dysga sut i ddefnyddio nodweddion sy’n dangos strwythur yr ysgrifennu, ee is-benawdau, penawdau.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

• dau weithgaredd

Learning focus

Learn how to use features which show the structure of the writing, eg sub-headings, captions.

This lesson includes:

• two activities

For an English version of this lesson, scroll below.

Beth yw adroddiad?

Ffordd o gyflwyno gwybodaeth am destun neu ddigwyddiad arbennig yw adroddiad.

Mae adroddiadau i'w gweld mewn sawl lle gwahanol, er enghraifft:

• papur ysgol
• papurau bro
• cylchgronau neu bapurau newydd
• ar y radio
• y rhyngrwyd
• ar y teledu

Beth yw rôl gohebydd?

Gohebydd yw person sy'n creu adroddiadau. Mae gohebydd yn ysgrifennu adroddiad neu stori i’w rhoi ar-lein, mewn papur newydd neu i’w hadrodd ar y teledu neu’r radio.

Mae ffordd arbennig o ysgrifennu adroddiadau ac mae'n bwysig eu hysgrifennu'n ddiddorol bob amser.

Enghreifftiau o adroddiadau

Mae pob math o wahanol adroddiadau i'w cael. Dyma rai enghreifftiau:

• Adroddiad sydd wedi cael ei ysgrifennu ar gyfer papur newydd.
• Adroddiad ar gyfer gwefan neu ap.
• Adroddiad ar lafar ar y radio neu’r teledu. Mae’n rhaid cofio fod yr adroddiad wedi cael ei ysgrifennu ar bapur, neu yn ddigidol, cyn iddo gael ei ddarllen gan y gohebydd!
• Adroddiadau gan lygad-dystion.
• Adroddiadau manwl.
• Adroddiadau cryno.

Ffurf adroddiad

Mae ffurf yr adroddiad yn dibynnu ar y sefyllfa. Bydd gohebydd yn dewis y ffurf sy'n fwyaf addas i'r sefyllfa.

Sefyllfa 1 - Adroddiad papur newydd

Pe byddai'r gohebydd yn ysgrifennu adroddiad ar gyfer papur newydd, byddai nifer y geiriau yn yr adroddiad yn bwysig i'w ystyried er mwyn sicrhau ei fod yn ffitio ar dudalen y papur newydd.

Sefyllfa 2 - Adroddiad ar gyfer bwletin newyddion

Pe byddai'r gohebydd yn ysgrifennu ar gyfer bwletin newyddion, sef newyddion sy’n cael eu hadrodd mewn amser byr, byddai'r cyfanswm o funudau ac eiliadau'n bwysig fel ei fod yn ffitio i amser penodol y bwletin.

Gweithgaredd 1

Chwilia am wahanol adroddiadau i'w darllen, mewn papur newydd, ar wefan, ac ar ap newyddion ar ffôn symudol neu dabled.

• Darllena’r gwahanol adroddiadau a rhestra’r nodweddion sy'n debyg ac yn wahanol rhyngddyn nhw.
• Sylwa faint o eiriau sydd ymhob un. Ydy’r adroddiadau yn fanwl, hynny yw gyda llawer o wybodaeth a manylder? Neu ydy'r adroddiadau'n gryno, hynny yw yn fyr?
• Oes sylwadau gan lygad-dystion, sef pobl sydd wedi gweld rhywbeth yn digwydd ac yn medru ei ddisgrifio?

Help llaw – Beth am ddechrau ar wefan ����ý Cymru Fyw

Mae nifer o bethau i'w cofio wrth ysgrifennu adroddiad papur newydd.

Penawdau

Mae'n bwysig fod gan bob adroddiad bennawd, sef teitl sy’n cael ei roi i ddenu sylw ac i ddangos beth yw’r cynnwys. Gallwn ni wneud hyn mewn sawl ffordd wahanol.

Maint y llythrennau yn y pennawd

Yn aml iawn mae maint y llythrennau sydd yn y pennawd yn llawer yn fwy na maint y llythrennau yn yr adroddiad ei hun. Rwyt ti’n gallu cip-ddarllen pob math o wahanol benawdau yn frysiog ac yn gyflym. Unwaith bydd pennawd wedi denu dy sylw di, yna fe alli di ddewis darllen yr adroddiad sydd wedi tynnu dy sylw di yn llawn.

Dydy pob adroddiad yn y papur ddim o ddiddordeb i bawb yn y teulu. Er enghraifft, ydy Mam neu Dad yn darllen am y gemau fideo diweddaraf? Wyt ti’n mwynhau darllen adroddiadau am sefyllfa ariannol pensiynwyr? Pwy a ŵyr?

Cyflythrennu

Mae penawdau da yn bwysig er mwyn tynnu sylw'r darllenydd. Mae'r gohebydd yn gwneud hyn yn aml gan ddefnyddio geiriau sy'n dechrau gyda'r un llythyren. Cyflythrennu yw'r enw ar gyfer ailadrodd llythrennau ar ddechrau pob gair.

Dyma rai enghreifftiau:

Mae'n bosibl hefyd chwarae gyda geiriau. Mae hon yn ddawn arbennig!Dyma enghreifftiau:

MWWy o fwyd i wartheg Ynys Môn!

Cwstard blas Mwstard! Be nesa?

Gweithgaredd 2

Edrycha eto ar wahanol adroddiadau, naill ai mewn papur newydd neu ar-lein. Y tro yma, darllena’r penawdau yn ofalus.

• Ydy’r penawdau yn fyr ac yn denu dy sylw?
• Ydy’r penawdau yn cynnwys cyflythrennu?
• Pa rai sy’n fwyaf effeithiol? Pam?

Casglu gwybodaeth

Mae gohebwyr yn gwneud gwaith tebyg i dditectif. Er mwyn darganfod beth ddigwyddodd go iawn, maen nhw'n casglu gwybodaeth o sawl ffynhonnell (sef rhywun neu rywbeth sy’n rhoi gwybodaeth ar gyfer stori).

Mae'n bwysig bod gohebwyr yn gofyn y cwestiynau hyn:

• Beth?
• Ble?
• Pryd?

Unwaith y byddi di wedi casglu'r wybodaeth, bydd angen i ti fanylu ar y ffeithiau, drwy sôn am rywbeth yn fanwl iawn.

Mae'n bwysig felly i ti ofyn:

• Pam?

• Sut?

Isod, mae enghraifft o adroddiad sy'n sôn am ddigwyddiad pwysig iawn.

Ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Beth?

Yn dilyn Deddf Cymru a basiwyd yn 2020, newidiodd Cynulliad Cenedlaethol Cymru ei enw ar ddydd Mercher, Mai 6ed, i ‘Senedd Cymru’ a ‘Welsh Parliament’. Mae’r newid enw yn dilyn hawliau pellach i Gymru gael creu deddfau a phenderfynu ar ei threthi ei hun.

Ble?

Mae Senedd Cymru wedi ei lleoli yng nghanol Bae Caerdydd. Dyma brif adeilad cyhoeddus Senedd Cymru a phrif ganolfan democratiaeth a datganoli yng Nghymru. Mae gan y sefydliad statws llawn fel senedd genedlaethol nawr, gyda phwerau deddfu a’r gallu i amrywio trethi, fel mae’r enw newydd yn ei adlewyrchu.

Pryd?

Mae Deddf Cymru 2017 yn trosglwyddo pwerau deddfu llawn a’r gallu i amrywio trethi o Lywodraeth San Steffan i Lywodraeth Cymru. Roedd Aelodau’r Cynulliad yn dadlau am fisoedd a ddylent gadw neu newid enw Cynulliad Cymru. Ym Mis Tachwedd 2018, dywedodd y Llywydd, Elin Jones AC, ei bod wedi penderfynu ar yr enw uniaith Gymraeg, 'Senedd' , ac awgrymodd alw Aelodau Cynulliad yn Aelodau'r Senedd.

Gwrthwynebodd rhai aelodau’r penderfyniad, a galw am enw dwyieithog.

Yn ôl Ms Jones - sy'n gyfrifol am waith dyddiol y Senedd - mae'r mwyafrif o'r ACau yn cefnogi newid yr enw i Senedd. “Rwy’n gobeithio y bydd y newid yn chwarae rhan yn y broses o sicrhau bod mwy o bobl yn deall pwerau’r Cynulliad a’r rôl y mae’n ei chwarae yn eu bywydau.”

Sut?

Holodd Comisiwn y Cynulliad y cyhoedd pa enw fyddai orau. Daeth 2,821 o ymatebion yn ôl. Cytunodd 61% o’r cyhoedd wnaeth ymateb fod angen newid yr enw, ac roedd 73% o blaid yr enw dwyieithog ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.

Is-benawdau

Yn ogystal â phrif bennawd, yn aml mae yna is-benawdau o fewn y stori hefyd, sef teitlau ar gyfer yr adrannau o fewn y stori.Fel rydym wedi sôn yn barod, mae defnyddio penawdau ac is-benawdau da sy'n denu sylw'r darllenydd yn bwysig.

Er mwyn sicrhau trefn arbennig i dy adroddiad, ac i wneud yn siŵr fod popeth yn cael ei roi yn y lle cywir, fe alli di ddefnyddio is-benawdau. Bydd hyn yn helpu’r darllenydd i wybod beth sy'n mynd i gael ei ddweud yn yr adran nesaf.

Dyma’r un adroddiad eto, ond y tro hwn mae'n cynnwys is-benawdau.

Ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Enw newydd

Yn dilyn Deddf Cymru a basiwyd yn 2020, newidiodd Cynulliad Cenedlaethol Cymru ei enw ar ddydd Mercher, Mai 6ed, i ‘Senedd Cymru’ a ‘Welsh Parliament’. Mae’r newid enw yn dilyn hawliau pellach i Gymru i gael creu deddfau a phenderfynu ar ei threthi ei hun.

Statws llawn

Mae Senedd Cymru wedi ei lleoli yng nghanol Bae Caerdydd. Dyma brif adeilad cyhoeddus Senedd Cymru a phrif ganolfan democratiaeth a datganoli yng Nghymru. Mae gan y sefydliad statws llawn fel senedd genedlaethol nawr, gyda phwerau deddfu a’r gallu i amrywio trethi, fel mae’r enw newydd yn ei adlewyrchu.

Pwerau newydd

Mae Deddf Cymru 2017 yn trosglwyddo pwerau deddfu llawn a’r gallu i amrywio trethi o Lywodraeth San Steffan i Lywodraeth Cymru. Roedd Aelodau’r Cynulliad yn dadlau am fisoedd a ddylent gadw neu newid enw Cynulliad Cymru. Ym Mis Tachwedd 2018, dywedodd y Llywydd, Elin Jones AC, ei bod wedi penderfynu ar yr enw uniaith Gymraeg, 'Senedd' , ac awgrymodd alw Aelodau Cynulliad yn Aelodau'r Senedd.

Gwrthwynebodd rhai aelodau’r penderfyniad, a galw am enw dwyieithog.

Deall rôl y Senedd

Yn ôl Ms Jones - sy'n gyfrifol am waith dyddiol y Senedd - mae'r mwyafrif o'r ACau yn cefnogi newid yr enw i Senedd. “Rwy’n gobeithio y bydd y newid yn chwarae rhan yn y broses o sicrhau bod mwy o bobl yn deall pwerau’r Cynulliad a’r rôl y mae’n ei chwarae yn eu bywydau.”

Penderfyniad democrataidd

Holodd Comisiwn y Cynulliad y cyhoedd pa enw fyddai orau. Daeth 2,821 o ymatebion yn ôl. Cytunodd 61% o’r cyhoedd wnaeth ymateb fod angen newid yr enw, ac roedd 73% o blaid yr enw dwyieithog ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.

What is a report?

A report is a way of presenting information about a certain topic or event.

Reports can be seen in many different places, for example:

• school paper
• local papers
• magazines or newspapers
• on the radio
• the internet
• on the television

What is a reporter's role?

A reporter is a person who writes reports. A reporter writes reports or stories to be published online, in a newspaper or to be reported on television or on the radio.

There is a certain way of writing reports and it’s important to always make them interesting.

Examples of reporters

There are all kinds of different reports. Here are some examples:

• A report written for a newspaper.
• A report for a website or app.
• An oral report on the radio or on television. You must remember that the report has been written digitally, or on paper, before being read out by the reporter!
• Reports by eye-witnesses.
• Detailed reports.
• Concise reports.

Report format

The format of a report depends on the situation. A reporter will choose the most appropriate format for the situation.

Scenario 1 - Newspaper report

If the reporter was writing a report for the newspaper, it would be important to consider the number of words in the report in order to make sure it fits on a page in the newspaper.

Scenario 2 - Report for a news bulletin

If the reporter was writing for a news bulletin – news which is reported during a short period of time – the total minutes and seconds would be important to make sure it fits in the specific time of the bulletin.

Activity 1

Search for different reports to read - in newspapers, on websites, and on news apps on a mobile phone or tablet.

• Read the different reports and list the similarities and differences between them.
• Notice how many words there are in each one. Are the reports detailed – do they include a lot of information and details? Or are the reports concise (short)?
• Are there comments by eye-witnesses – people who have seen something happen and are able to describe it?

Helping hand – How about getting started on the ����ý Cymru Fyw website?

There are many things to remember when writing a newspaper report.

Headings

It’s important that every report has a heading – a title used to attract attention and to show what the context is. We can do this in many ways.

The size of the letters in the heading

The size of the letters in the heading is usually a lot bigger than the size of the letters in the report itself. You can skim-read all kinds of different headings briefly and quickly. Once a heading has caught your eye, you can choose to read the report which has fully drawn your attention.

Every report in the paper won't appeal to everyone in the family. For example, do your Mum or Dad read about the latest video games? Do you enjoy reading about the financial situation of pensioners? Who knows?

Alliteration

Good headings are important in order to attract the reader's attention. The reporter often does this by using words that start with the same letter. Alliteration is the name given to the technique of repeating letters at the beginning of each word.

Here are some examples:

• __B__isgedi __b__lasus __B__rycheiniog (Tasty biscuits from Brycheiniog)
• __D__efaid __d__rwg __D__inefwr yn __d__ianc yn __d__awel (Naughty sheep from Dinefwr escaping quietly)
• __T__eulu __T__rystan mewn __t__rwbl eto (Trystan's family in trouble again)

It’s also possible to play with words. This is a special talent!Here are some examples:

MWWy o fwyd i wartheg Ynys Môn! (MOOre food for Anglesey’s cows!)

Cwstard blas Mwstard! Be nesa? (Mustard flavoured Custard! Whatever next?)

Activity 2

Take another look at different reports, either in a newspaper or online. This time, read the headings carefully.

• Are the headings short and eye-catching?
• Do the headings include alliteration?
• Which ones are most effective? Why?

Gathering information

Reporters do similar work to a detective. In order to find out what really happened, they gather information from many sources (someone or something that provides information for a story).

It’s important that reporters ask these questions:

• Beth? (What?)
• Ble? (Where?)
• Pryd? (When?)

Once you have gathered the information, you will need to expand on the facts, by discussing something in detail.

So, it’s important you ask:

• Pam? (Why?)
• How? (Sut?)

Below is an example of a report discussing a very important event.

Ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Beth?

Yn dilyn Deddf Cymru a basiwyd yn 2020, newidiodd Cynulliad Cenedlaethol Cymru ei enw ar ddydd Mercher, Mai 6ed, i ‘Senedd Cymru’ a ‘Welsh Parliament’. Mae’r newid enw yn dilyn hawliau pellach i Gymru gael creu deddfau a phenderfynu ar ei threthi ei hun.

Ble?

Mae Senedd Cymru wedi ei lleoli yng nghanol Bae Caerdydd. Dyma brif adeilad cyhoeddus Senedd Cymru a phrif ganolfan democratiaeth a datganoli yng Nghymru. Mae gan y sefydliad statws llawn fel senedd genedlaethol nawr, gyda phwerau deddfu a’r gallu i amrywio trethi, fel mae’r enw newydd yn ei adlewyrchu.

Pryd?

Mae Deddf Cymru 2017 yn trosglwyddo pwerau deddfu llawn a’r gallu i amrywio trethi o Lywodraeth San Steffan i Lywodraeth Cymru. Roedd Aelodau’r Cynulliad yn dadlau am fisoedd a ddylent gadw neu newid enw Cynulliad Cymru. Ym Mis Tachwedd 2018, dywedodd y Llywydd, Elin Jones AC, ei bod wedi penderfynu ar yr enw uniaith Gymraeg, 'Senedd' , ac awgrymodd alw Aelodau Cynulliad yn Aelodau'r Senedd.

Gwrthwynebodd rhai aelodau’r penderfyniad, a galw am enw dwyieithog.

Yn ôl Ms Jones - sy'n gyfrifol am waith dyddiol y Senedd - mae'r mwyafrif o'r ACau yn cefnogi newid yr enw i Senedd. “Rwy’n gobeithio y bydd y newid yn chwarae rhan yn y broses o sicrhau bod mwy o bobl yn deall pwerau’r Cynulliad a’r rôl y mae’n ei chwarae yn eu bywydau.”

Sut?

Holodd Comisiwn y Cynulliad y cyhoedd pa enw fyddai orau. Daeth 2,821 o ymatebion yn ôl. Cytunodd 61% o’r cyhoedd wnaeth ymateb fod angen newid yr enw, ac roedd 73% o blaid yr enw dwyieithog ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.

Renaming the National Assembly of Wales

What?

Following the Wales Act, which was passed in 2020, the National Assembly of Wales changed its name to ‘Senedd Cymru’ and ‘Welsh Parliament’ on Wednesday, May 6th. The name change was raised in response to Wales being given further rights to create its own legislations and make decisions about its own taxes.

Where?

Senedd Cymru is located in the centre of Cardiff Bay. This is Senedd Cymru*’s main public building and the main centre for democracy and devolution in Wales. The establishment now has full status as a national parliament, with legislative powers and the ability to reform taxes, as the new name reflects.*

When?

The Wales Act 2017 transfers full legislative powers and the ability to reform taxes from Westminster Parliament to Welsh Government. Assembly Members were debating for months whether they should keep the name Welsh Assembly or change it. In November 2018, the Presiding Officer, Elin Jones AM, said she had decided upon a Welsh-only name, ‘S��Ա���’, and recommended that Assembly Members were called Members of the Senedd.

Some members were opposed to the decision and called for a bilingual name.

According to Ms Jones – who is responsible for the day-to-day work of the Senedd – the majority of AMs are in favour of changing the name to Senedd. “I hope the change will contribute towards ensuring more people understand the powers of the Assembly and its role in their lives.”

How?

The Assembly Commission asked the public which name would be best. 2,821 responses were received. 61% of those who responded agreed that the name needed to be changed, and 73% favoured the bilingual name ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.

Sub-headings

As well as a main heading, there are often sub-headings within stories as well. These are the titles for the sections within a story. As we have already discussed, it’s important to use good headings and sub-headings that grab the reader's attention.

In order to present your report in a specific order, and make sure everything is put in the right place, you can use sub-headings. This will help the reader know what will be discussed in the next section.

Here’s the same report again, but this time with sub-headings.

Ailenwi Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Enw newydd

Yn dilyn Deddf Cymru a basiwyd yn 2020, newidiodd Cynulliad Cenedlaethol Cymru ei enw ar ddydd Mercher, Mai 6ed, i ‘Senedd Cymru’ a ‘Welsh Parliament’. Mae’r newid enw yn dilyn hawliau pellach i Gymru i gael creu deddfau a phenderfynu ar ei threthi ei hun.

Statws llawn

Mae Senedd Cymru wedi ei lleoli yng nghanol Bae Caerdydd. Dyma brif adeilad cyhoeddus Senedd Cymru a phrif ganolfan democratiaeth a datganoli yng Nghymru. Mae gan y sefydliad statws llawn fel senedd genedlaethol nawr, gyda phwerau deddfu a’r gallu i amrywio trethi, fel mae’r enw newydd yn ei adlewyrchu.

Pwerau newydd

Mae Deddf Cymru 2017 yn trosglwyddo pwerau deddfu llawn a’r gallu i amrywio trethi o Lywodraeth San Steffan i Lywodraeth Cymru. Roedd Aelodau’r Cynulliad yn dadlau am fisoedd a ddylent gadw neu newid enw Cynulliad Cymru. Ym Mis Tachwedd 2018, dywedodd y Llywydd, Elin Jones AC, ei bod wedi penderfynu ar yr enw uniaith Gymraeg, 'Senedd' , ac awgrymodd alw Aelodau Cynulliad yn Aelodau'r Senedd.

Gwrthwynebodd rhai aelodau’r penderfyniad, a galw am enw dwyieithog.

Deall rôl y Senedd

Yn ôl Ms Jones - sy'n gyfrifol am waith dyddiol y Senedd - mae'r mwyafrif o'r ACau yn cefnogi newid yr enw i Senedd. “Rwy’n gobeithio y bydd y newid yn chwarae rhan yn y broses o sicrhau bod mwy o bobl yn deall pwerau’r Cynulliad a’r rôl y mae’n ei chwarae yn eu bywydau.”

Penderfyniad democrataidd

Holodd Comisiwn y Cynulliad y cyhoedd pa enw fyddai orau. Daeth 2,821 o ymatebion yn ôl. Cytunodd 61% o’r cyhoedd wnaeth ymateb fod angen newid yr enw, ac roedd 73% o blaid yr enw dwyieithog ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.

Renaming the National Assembly of Wales

New name

Following the Wales Act, which was passed in 2020, the National Assembly of Wales changed its name to ‘Senedd Cymru’ and ‘Welsh Parliament’ on Wednesday, May 6th. The name change was raised in response to Wales being given further rights to create its own legislations and make decisions about its own taxes.

Full status

Senedd Cymru is located in the centre of Cardiff Bay. This is Senedd Cymru*’s main public building and the main centre for democracy and devolution in Wales. The establishment now has full status as a national parliament, with legislative powers and the ability to reform taxes, as the new name reflects.*

New powers

The Wales Act 2017 transfers full legislative powers and the ability to reform taxes from Westminster Parliament to Welsh Government. Assembly Members were debating for months whether they should keep the name Welsh Assembly or change it. In November 2018, the Presiding Officer, Elin Jones AM, said she had decided upon a Welsh-only name, ‘S��Ա���’, and recommended that Assembly Members were called Members of the Senedd.

Some members were opposed to the decision and called for a bilingual name.

Understanding the role of the Senedd

According to Ms Jones – who is responsible for the day-to-day work of the Senedd – the majority of AMs are in favour of changing the name to Senedd. “I hope the change will contribute towards ensuring more people understand the powers of the Assembly and its role in their lives.”

Democratic decision

The Assembly Commission asked the public which name would be best. 2,821 responses were received. 61% of those who responded agreed that the name needed to be changed, and 73% favoured the bilingual name ‘Senedd Cymru/Welsh Parliament’.