����ý

Cynnwys y wers hon

• Un cyflwyniad i egluro sut i gyflwyno gwybodaeth ar lafar mewn araith
• Un fideo i egluro'r nodweddion sy'n gwneud cyflwyniad llafar da
• Tri gweithgaredd i dy helpu i lunio araith neu gyflwyniad llafar da

Lesson content

• One introduction on how to give an oral presentation or talk
• One video explaining the characteristics needed to give a good oral presentation
• Three activities to help you formulate a good oral presentation

Beth yw araith?

Cyflwyniad llafar yw araith.

Pwrpas araith yw cyflwyno gwybodaeth i gynulleidfa ar lafar. Gan amlaf, mae’r person sy'n cyflwyno’r araith eisiau i’r gynulleidfa gytuno gyda'u barn nhw.

Arddull

Mae’n bwysig dy fod yn paratoi dy waith yn ofalus er mwyn cyflwyno’r wybodaeth mewn ffordd ddiddorol a naturiol i’r gynulleidfa.

• Rhaid i ti gyfarch y gynulleidfa, a chyflwyno dy hun, ee Bore da, Lowri ydw i; Helo, Guto yw fy enw i.
• Rhaid i ti nodi am beth fydd yr araith yn sôn yn y paragraff agoriadol.
• Rhaid i ti fynegi dy farn a chynnig rhesymau i gefnogi.
• Rhaid i ti ddefnyddio iaith berswadiol.
• Rhaid i ti ddefnyddio tystiolaeth ar ffurf ystadegau i gefnogi dy farn.
• Rhaid i ti, ar adegau, ystyried dwy ochr y ddadl.
• Rhaid i ti gynnwys technegau, ee ailadrodd, cwestiynau rhethregol, rhestru.

Iaith

Berfau gorchmynnol

Mae'n bwysig siarad yn uniongyrchol gyda dy gynulleidfa, felly cofia ddefnyddio berfau gorchmynnol.

Mae berfau gorchmynnol yn cael eu defnyddio i roi cyfarwyddiadau, ac rwyt ti eisiau i’r gynulleidfa wneud yr hyn rwyt ti’n ei ddweud wrthyn nhw, ee:

• ceisiwch
• gofalwch
• gwrandewch
• gwyliwch
• meddyliwch
• ystyriwch

Brawddegau agoriadol defnyddiol

Dechreua dy frawddegau drwy fynd yn syth i’r pwynt. Bydd hyn yn dal sylw a diddordeb dy gynulleidfa. Dyma rai enghreifftiau:

• Heb amheuaeth…
• Heb yn wybod i mi…
• Yn fuan wedyn…
• Cyn bo hir…
• O’r diwedd…

Termau mynegi barn

Mae defnyddio termau fel y rhai isod yn dy helpu i gyfleu dy farn.

• Heb os nac oni bai…
• Yn fy marn i…
• �����岹��…
• Does dim amheuaeth…

Cysyllteiriau defnyddiol

Defnyddia rhain i gadw dy araith yn llyfn ac yn drefnus.

• Fodd bynnag…
• O gymharu â…
• Serch hynny…
• Ar un llaw…
• Ar y llaw arall…
• Mae’n bosibl…
• I gloi…

Trefn dy gyflwyniad llafar

Dylai pob cyflwyniad llafar neu araith ddilyn y strwythur canlynol:

• agoriad - dyma'r darn ble rwyt ti'n cyfarch y gynulleidfa, yn cyflwyno dy hun, ac yn egluro testun a bwriad y cyflwyniad, ee rwyt ti’n gobeithio codi ymwybyddiaeth am destun, neu berswadio’r gynulleidfa i gytuno â thi
• prif gorff y cyflwyniad - dyma'r darn ble rwyt ti'n mynegi dy farn bersonol yn ogystal â barn pobl eraill, os yw'n berthnasol. Rwyt ti’n gallu ystyried a thrafod gwahanol safbwyntiau yma, hefyd
• casgliad - neu mewn geiriau eraill diweddglo cryf, sy'n crynhoi beth wyt ti wedi ei ddweud

Neu mewn geiriau syml iawn:

1. dyweda wrth y gynulleidfa beth rwyt ti am ei ddweud
2. dyweda fe
3. dyweda wrthyn nhw eto, yn fyr iawn, beth rwyt ti newydd ei ddweud

Agweddau

Cofia bydd angen i ti rannu prif gorff dy gyflwyniad yn agweddau trefnus. Meddylia am agweddau fel is-deitlau ar gyfer cynnwys dy gyflwyniad. Mae agweddau’n sicrhau dy fod yn trefnu’r wybodaeth mewn ffordd sy’n glir i’r gynulleidfa.

Er enghraifft, petaet yn dewis cyflwyno gwybodaeth am Urdd Gobaith Cymru dyma’r math o agweddau y gallet eu trafod:

• Agwedd un - Cefndir Syr Ifan ab Owen Edwards, sef sylfaenwr yr Eisteddfod

• Agwedd dau - Hanes yr Eisteddfod

• Agwedd tri - Gwersylloedd yr Urdd yn Llangrannog, Glan Llyn a Chaerdydd

• Agwedd pedwar - Yr Urdd heddiw

Sut mae llwyddo?

Yn ogystal ag agor yn effeithiol, dyma bwyntiau eraill i ti eu hystyried wrth fynd ati i ddatblygu dy ddarn a ffurfio cyflwyniad cadarn:

• siarad gyda dy gynulleidfa – eu cyfarch ar y dechrau, wedyn diolch iddyn nhw am wrando ar dy ddarn ar y diwedd
• defnyddio lluniau drwy dechnoleg gwybodaeth neu sioe sleidiau, ond paid â defnyddio gormod o luniau neu fydd y gynulleidfa ddim yn gallu canolbwyntio ar beth wyt ti'n ei ddweud
• siarad yn glir a dim mwmian
• cyflymder – siarad yn bwyllog a phaid â siarad yn rhy gyflym
• iaith addas – dim bratiaith na geiriau Saesneg
• iaith ddiddorol a chreadigol – ansoddeiriau da, cyffelybiaethau, ailadrodd, trosiadau ayyb
• cloi yn effeithiol – dyma sut bydd y gynulleidfa yn dy gofio di a dy ddarn
• amseru dy ddarn i sicrhau nad yw'n rhy hir neu'n rhy fyr
• ymarfer yn gyson o flaen ffrind neu aelod o dy deulu cyn gwneud y cyflwyniad

Enghreifftiau

Edrycha ar y gwahanol enghreifftiau isod, a sylwa ar y gwahanol effaith mae’r tair yn eu cael.

Cyflwyniad: enghraifft un

"Gyfeillion, dw i'n mynd i gyflwyno gwybodaeth am ardal Abertawe. Yr agweddau fydda i'n eu trafod fydd ffeithiau am hanes y ddinas ac enwogion sy'n gysylltiedig â'r ardal, fel Michael Sheen, Catherine Zeta Jones a Dylan Thomas."

Sylwadau am enghraifft un

Mae'r darn uchod yn:

• cyfarch y gynulleidfa
• rhestru popeth yn drefnus
• cyflwyno'r testun yn effeithiol

Serch hynny, gallet ti ddadlau bod y darn yn ddiddychymyg braidd, er enghraifft efallai byddai dechrau'r cyflwyniad gyda darn o gerdd gan Dylan Thomas am Abertawe wedi gwneud mwy i ddenu sylw'r gynulleidfa.

Dydy'r siaradwr ddim wedi cyflwyno ei hun, a dydyn ni ddim yn clywed sut maen nhw'n teimlo am Abertawe. Ydyn nhw'n hoff iawn o'r ddinas, ai dyma'u cynefin nhw? Mae elfen bersonol fel hyn bob amser yn helpu wrth gyflwyno gwybodaeth ar lafar. Mae gan y gynulleidfa ddiddordeb ynot ti fel person, ac mae dangos dy bersonoliaeth wrth gyflwyno'r darn yn effeithiol iawn.

Cyflwyniad: enghraifft dau

"Gyfeillion, bore da i chi gyd. Fy enw i ydy Elan.

Pam fod merched yn dal i ennill llai na dynion yn y gweithle a ninnau bellach yn yr 21ain ganrif?

Dw i am drafod gyda chi heddiw pam fod merched sydd newydd raddio yn ennill miloedd yn llai na dynion sydd newydd raddio, gyda'r ystadegau diweddaraf a'r rhesymau yn fy marn i am yr anghydraddoldeb hwn."

Sylwadau am enghraifft dau

Mae'r darn uchod yn dechrau gyda chwestiwn sy'n mynd i apelio at chwilfrydedd y gynulleidfa ac yn dangos cryfder teimladau'r siaradwr tuag at y pwnc.

Mae'r siaradwr hefyd yn:

• cyfarch y gynulleidfa yn uniongyrchol
• cyflwyno ei hun
• defnyddio cwestiwn rhethregol ar y dechrau
• rhestru cynnwys y darn yn glir
• cynnig tystiolaeth dros ei safbwynt
• cysylltu â'r gynulleidfa

Cyflwyniad: enghraifft tri

"Dw i am drafod pam fod cyfryngau cymdeithasol yn beryglus i bobl ifanc. Maen nhw'n achosi bwlio a phroblemau cymdeithasol eraill."

Sylwadau am enghraifft tri

Mae'r darn hwn yn wan am nad yw'n cyflwyno'r testun yn effeithiol nac yn cyfarch y gynulleidfa.

Does dim ymgais i ddiddori'r gynulleidfa gyda'r frawddeg agoriadol. Nid yw'r agoriad yn rhestru cynnwys y darn yn ei gyfanrwydd, mae'n ailadrodd y gair 'cymdeithasol' ac nid yw'n cysylltu â'r gynulleidfa.

Fideo / Video

Nodiadau ar gyfer rhieni

Ar ôl gwylio'r fideo, bydd disgyblion yn gallu:

• deall pwysigrwydd ennyn a chadw diddordeb y gynulleidfa o’r dechrau
• adnabod technegau i strwythuro cyflwyniad llafar yn effeithiol
• defnyddio ymadroddion sy’n sicrhau dilyniant llyfn ac arweiniad clir i’r cyflwyniad

Notes for parents

After watching the video, students will be able to:

• understand the importance of drawing and keeping the audience’s attention from the very start
• recognise techniques to effectively structure an individual presentation
• use phrases that ensure a smooth and orderly delivery of a presentation

Gweithgaredd 1 / Activity 1

Dyma ddwy enghraifft o baragraff agoriadol araith. Pa enghraifft yw’r orau yn dy farn di? Noda'r rhesymau pam bod un yn well na'r llall.

Enghraifft un

Annwyl gyfeillion. Aaron ydw i, a rydych chi wedi ymgasglu yma heddiw i wrando ar fy araith am hela llwynogod, pwnc sydd yn fy marn i, yn hynod o bwysig i ni yma yng Nghymru heddiw. Wrth wrando ar fy araith, cewch gyfle i ystyried nifer o ddadleuon gwahanol o blaid ac yn erbyn hela llwynogod. Mae digon i’w ddweud — mae ymladd teirw wedi bod yn bwnc gyda digon o drafod tanllyd amdano yn ddiweddar. Tybed beth yw eich barn chi? Tybed a ydych chi’n cytuno gyda mi fod y weithred o hela llwynog yn un hynod o farbaraidd a chreulon? Neu, a ydych chi’n un o’r rhai hynny sydd yn cyfaddef bod y llwynog druan yn haeddu’r fath greulondeb? Os ydych chi’n cyfri eich hun yn rhan o’r ail garfan, yna rwy’n gobeithio y byddaf yn llwyddo i newid eich meddyliau erbyn diwedd fy araith.

Enghraifft dau

Annwyl Flwyddyn 10. Mae technoleg yn felltith oherwydd gall arwain at fwlio. Mae 14 y cant o blant yn y DU wedi cael eu bwlio trwy gyfrwng ffonau symudol. Dw i’n credu mai rhan o’r broblem yw bod camerâu a gwefannau cymdeithasol fel Facebook ar gael ar y ffonau symudol erbyn hyn sydd yn achosi llawer o broblemau.

Gweithgaredd 2 / Activity 2

Mae'n rhaid cofio nodweddion arddull arbennig i roi yn dy gyflwyniad llafar. Wyt ti'n cofio beth ydyn nhw?

Profa dy hun drwy aildrefnu'r diffiniadau isod a'u rhoi yn y lle cywir.

Gweithgaredd 3 / Activity 3

Ysgrifenna gyflwyniad ar un o’r testunau isod.

• Mae'r cyfryngau cymdeithasol yn fuddiol i bobl ifanc.
• Awdur/bardd/gwleidydd/chwaraewr/gwyddonydd enwog.
• Llysieuaeth (vegetarianism) yw ein dyfodol.

Ar ôl i ti orffen, cyflwyna’r darn ar lafar i dy ffrindiau neu aelodau o'r teulu a gofynna iddyn nhw am eu barn.