A' toirt ionnsaigh agus a' dìon chaistealan

Chaidh caistealan a thogail airson gum biodh daoine cumhachdach a' fuireach annta agus gum biodh iad sàbhailte.

This video can not be played

To play this video you need to enable JavaScript in your browser.

Faigh a-mach mar a bha daoine sàbhailte ann an caisteal agus mar a bhiodh nàimhdean a' toirt ionnsaigh orra.

Cuin a thòisich daoine a' toirt ionnsaigh air caistealan agus a' dìon chaistealan?

Anns na 1100an, bha Rìgh Daibhidh I na h-Alba airson gum biodh fios aig a h-uile duine gum b' e an duine bu chumhachdaiche san dùthaich. Le bhith a' togail chaistealan mòra, ��à��徱��, bha e a' sealltainn cho ��à��徱�� 's a bha e.

Bha mòran theaghlaichean, no cinnidhean, nach robh ga iarraidh mar rìgh agus smaoinich iad air dòighean air ionnsaigh a thoirt air na caistealan aige.

Bha aig luchd-togail nan caistealan ri cumail a' smaoineachadh air dòighean ùra air na caistealan a dhèanamh nas ��à��徱��e agus nas sàbhailte. Lean seo fad cheudan bhliadhnaichean an dèidh linn Rìgh Dhaibhidh.

A' dion caisteal

Skip image gallery

Image caption,
A' togail shuas gu h-àrd
Le bhith a' togail caisteal shuas gu h-àrd, bha e doirbh do nàimhdean faighinn chun a' chaisteil. Chaidh cuid a chaistealan, leithid Caisteal Dhùn Èideann a tha anns an dealbh, a thogail air creagan agus bearraidhean nàdarra. Chaidh cuid eile, leithid Caisteal Dhuthais ann an Moireibh, a thogail air tuim a rinn daoine.
Image caption,
Tùir àrda
Bha tùir ��à��徱�� gan cur ri ballachan-cùirtearach airson sùil a chumail a-mach airson nàimhdean. An toiseach, bhiodh tùir ceart-cheàrnach air caistealan, ach thàinig tùir chruinn nan àite. Bha iad sin ��à��徱�� agus doirbh an sgrios. Tha an dealbh a' sealltainn Caisteal Eglinton ann an Siorrachd Àir.
Image caption,
Baidealan
B' e ballachan air mullach caisteil a bh' ann am baidealan. Bha ballachan na b' àirde orra, ris an cante meàrloin, le beàirn na b' ìsle eatarra ris an cante creanailean. Bhiodh an luchd-dìon a' losgadh bhoghachan-tarsainn tro na creanailean, agus bhiodh iad an uair sin a' falach air cùl nam meàrlon a bha na b' àirde. Tha an dealbh a' sealltainn nam baidealan aig Caisteal Dhubh-Nis ann an Gleann Iucha.
Image caption,
Tuill-saighid (Uinneagan tana)
B' e uinneagan uabhasach tana, coltach ris na tuill chumhang a chì thu air Caisteal Hermitage faisg air Hawick a bh' ann an tuill-saighid. Bhiodh luchd-dìon a' losgadh shaighdean bho na h-uinneagan sin. Bha e uabhasach doirbh do luchd-ionnsaigh saighead amas agus a losgadh tro tholl cho tana. Thar ùine, chaidh mòran dhe na h-uinneagan sin atharrachadh airson gun gabhadh gunnachan no canain a losgadh tro na tuill. Chante ��ù��-��ܲԲԲ� ris na tuill sin.
Image caption,
��ì��
Bha claisean ris an canar dìgean timcheall cuid a chaistealan gus nach faigheadh luchd-ionnsaigh a-steach. Bhiodh cuid dhe na dìgean làn uisge, mar a bha Caisteal Chille Bhlàthain faisg air Dùn Fris. Dh'fheumadh luchd-ionnsaigh snàmh no iomradh thar nan dìgean airson faighinn chun a' chaisteil.
Image caption,
Drochaid-thogail
Ghabhadh drochaid-thogail a togail suas airson nach faigheadh nàimhdean a-steach. Mar bu trice bhiodh drochaid-thogail a' dol tarsainn air clais no dìg. Bha an drochaid-thogail aig Caisteal Threave faisg air Caisteal Dhùbhghlais a' dol thairis air dìg làn uisge bho Abhainn Dheathain.
Image caption,
Eirc-chòmhla (Portcullis)
B' e geata mòr meatailt aig aghaidh caisteil a bh' ann an eirc-chòmhla. Dh'fhaodadh an luchd-dìon an t-eirc-chòmhla a leagail agus luchd-ionnsaigh a ghlacadh aig taigh a' gheata agus stad a chur air feadhainn eile faighinn a-steach. Seo an t-eirc-chomhla aig Caisteal Dhùn Èideann.
Image caption,
�ʰ�ì�ǲ��
B' e prìosan a' chaisteil an rùm sa phrìosan anns am biodh prìosanaich air an cumail, mar as trice fon talamh. Tha prìosan ainmeil, ann an cruth botail, ann an Caisteal Chill Rìmhinn.

A' dìon Caisteal Chille Bhlàthainn

Thoir sùil air an dealbh de Chaisteal Chille Bhlàthainn ann an Dùn Phris is Gall-ghàidhealaibh. Tha e na thobhta a-nis, ach am faic thu na pàirtean dhen chaisteal air an robh e doirbh ionnsaigh a thoirt?

Cliog air na leubailean airson tuilleadh fiosrachaidh mu gach feart.

Dìon do chaisteal sna ceistean gu h-ìosal.

Lùban-gunna aig Caisteal Dhubh-Nis — Image caption,
Aig Caisteal Dhubh-Nis faisg air Linne Fhoirthe, chì thu fhathast na ��ù��-��ܲԲԲ� tro am biodh canain a' losgadh.

Ciamar a thug canain crìoch air àm nan caistealan?

Bho thràth sna 1400an, dh'atharraich an dòigh a bha caistealan air an dealbh air sgàth ��ù�岹��-��ܲԲԲ� agus canain.

Mar eisimpleir, bha ��ù��-��ܲԲԲ� nas leatha an àite tuill-saighid chumhang. B' urrainn luchd-dìon an uair sin buill-canain a losgadh a-mach às a' chaisteal air an luchd-ionnsaigh.

Bha luchd-ionnsaigh a' cleachdadh chanain cuideachd. Mu dheireadh bha canain cho cumhachdach 's nach b' urrainn caistealan iad fhèin a dhìon nan aghaidh agus thàinig àm nan caistealan gu crìch.

��ý