����ý

Ffocws dysgu

Dysga sut i feithrin cywirdeb ar lafar, ee defnyddio cenedl enwau.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

• un fideo
• un gweithgaredd

Learning focus

Learn how to talk accurately, eg use noun genders.

This lesson includes:

• one video
• one activity

For an English version of this lesson, scroll below.

Fideo

Gwylia'r fideo sy’n egluro rhai o'r rheolau sy'n ymwneud â chenedl enwau yn Gymraeg.

Rhifo enwau

Pan wyt ti'n defnyddio rhif o flaen enw, rhaid i ti gofio rheolau arbennig yn dibynnu os yw'r enw yn wrywaidd neu'n fenywaidd.

Rhifau 2, 3, 4

Mae ffurf fenywaidd ar gyfer y rhifau 2, 3 a 4:

Rhif dau/dwy

I ddefnyddio'r ffurfiau hyn yn gywir, mae angen i:

• enw gwrywaidd dreiglo'n feddal ar ôl y gair 'dau', ee bachgen > dau fachgen
• enw benywaidd dreiglo'n feddal ar ôl y gair 'dwy', ee, merch > dwy ferch

Cofia fod angen treiglad meddal ar 'dau' a 'dwy' ar ôl y fannod, er enghraifft:

• y __dd__au fachgen
• y __dd__wy ferch

Rhif tri/tair

Mae angen:

• defnyddio'r ffurf 'tair' o flaen enw benywaidd, ee merch > tair merch; cath > tair cath; pabell > tair pabell
• defnyddio'r ffurf 'tri' o flaen enw gwrywaidd, ee peth > tri pheth; ci > tri chi

Cofia fod angen treiglad llaes ar ôl 'tri' ond does dim angen treiglo o gwbl ar ôl 'tair', er enghraifft:

• __c__i > tri chi (treiglad llaes ar gyfer y gair 'ci')
• __c__ath > tair __c__ath (dim treiglad ar gyfer y gair 'cath')

Rhif pedwar/pedair

Mae angen:

• defnyddio'r ffurf 'pedair' o flaen enw benywaidd, ee pedair tylluan
• defnyddio 'pedwar' o flaen enw gwrywaidd, ee pedwar ceffyl

Cofia does dim angen treiglo ar ôl y rhif 'pedwar' na'r rhif 'pedair'.

Rhif chwech (chwe)

• Yn aml rydyn ni'n ysgrifennu ac yn dweud 'chwe' yn lle 'chwech' o flaen enw.
• Does dim ffurf fenywaidd ar gyfer 'chwech' / 'chwe'.

Cofia ddefnyddio'r treiglad llaes ar gyfer enw gwrywaidd ar ôl 'chwe' neu 'chwech', ee:

• __p__eth > chwe __ph__eth
• __c__i > chwe __ch__i
• __t__ylluan > chwe __th__ylluan

Gweithgaredd 1

Edrycha ar y brawddegau isod a chywira'r gwallau.

1. Dywedodd Siân fod ganddi ddau gyfrinach i'w rhannu.
2. Mae gennyf ddau gath.
3. Ers pryd mae dau ci gennyt ti?
4. Oes tair plentyn ganddo?
5. Aeth y tri chwaer am dro neithiwr.
6. Mae tri peth yma.
7. Rhaid dilyn tri cam i gwblhau'r dasg.
8. Roedd pedair dyn yn bwyta yn y caffi.
9. Mae pedwar coeden afal yn yr ardd.
10. Cafodd pedair tŷ eu dinistrio yn y storm.

Nodiadau i rieni

Ar ôl gorffen y wers, bydd disgyblion yn gallu:

• deall bod gwahaniaeth rhwng enwau benywaidd a gwrywaidd
• deall y prif reolau a’r treigladau sy’n gysylltiedig â chenedl enwau wrth rifo

Video

Watch the video that explains some of the rules around noun gender in Welsh.

Numbering nouns

When you use a number before a noun, you must remember certain rules depending on whether the noun is masculine or feminine.

Numbers 2, 3, 4

The numbers 2, 3 and 4 have feminine forms:

Dau/dwy (the number two)

To use these forms correctly:

• a soft mutation is needed when a masculine noun follows the word ‘d����’, eg bachgen > dau fachgen (boy > two boys)
• a soft mutation is needed when a feminine noun follows the word &#��27;��ɲ�’, eg merch > dwy ferch (girl > two girls)

Remember that a soft mutation is needed when the words &#��27;�岹��’ and ‘d�ɲ�’ follow the definite article ‘y/���’ (the), for example:

• y __dd__au fachgen (the two boys)
• y __dd__wy ferch (the two girls)

Tri/tair (the number three)

You must:

• use the form 'tair' before feminine nouns, eg merch > tair merch (girl > three girls); cath > tair cath (cat > three cats); pabell > tair pabell (tent > three tents)
• use the form &#��27;�ٰ���’ before masculine nouns, eg peth > tri pheth (things > three things); ci > tri chi (dog > three dogs)

Remember that an aspirate mutation is needed after &#��27;�ٰ���’ but no mutation is needed after ‘t������’, for example:

• __c__i > tri chi (dog > three dogs – aspirate mutation for the word 'ci')
• __c__ath > tair __c__ath (cat > three cats – no mutation for the word ‘c���ٳ�’)

Pedwar/pedair (the number four)

You must:

• use the form ‘p��岹����’ before feminine nouns, eg pedair tylluan (four owls)
• use the form ‘p���ɲ���’ before masculine nouns, eg pedwar ceffyl (four horses)

Remember that no mutation is needed after ‘p���ɲ���’ or ‘p��岹����’.

Chwech (chwe) (the number six)

• We often write and say ‘c��ɱ�’ instead of ‘c��ɱ𳦳�’ before a noun.
• There is no feminine form for ‘c��ɱ𳦳�’/‘c��ɱ�’.

Remember to use the aspirate mutation for masculine nouns following 'chwe' or 'chwech', eg:

• __p__eth > chwe __ph__eth (thing > six things)
• __c__i > chwe __ch__i (dog > six dogs)
• __t__ylluan > chwe __th__ylluan (owl > six owls)

Activity 1

Look at the sentences below and correct the errors.

1. Dywedodd Siân fod ganddi ddau gyfrinach i'w rhannu.
2. Mae gennyf ddau gath.
3. Ers pryd mae dau ci gennyt ti?
4. Oes tair plentyn ganddo?
5. Aeth y tri chwaer am dro neithiwr.
6. Mae tri peth yma.
7. Rhaid dilyn tri cam i gwblhau'r dasg.
8. Roedd pedair dyn yn bwyta yn y caffi.
9. Mae pedwar coeden afal yn yr ardd.
10. Cafodd pedair tŷ eu dinistrio yn y storm.

Notes for parents

After completing the lesson, students will be able to:

• understand that there is difference between masculine and feminine nouns
• understand the main rules and mutations to use with noun genders when numbering and counting