����ý

Ffocws dysgu

Gyda chymorth, dechreua adnabod a deall rhai nodweddion sylfaenol mewn testunau di-dor a phytiog o ran iaith, strwythur a chyflwyniad, ee strwythur stori, cynllun llythyr.

Mae'r wers hon yn cynnwys:

• pedwar gweithgaredd

Learning focus

With support, begin to recognise and understand the basic features of continuous and non-continuous texts in terms of language, structure and presentation, eg story structure, the layout of a letter.

This lesson includes:

• four activities

For an English version of this lesson, scroll below.

Beth yw llythyr?

Neges ysgrifenedig gan un person at berson neu sawl person arall yw llythyr.

Ers talwm, doedd hi ddim mor hawdd cadw mewn cysylltiad. Sut oedd pobl yn cadw mewn cysylltiad, felly?

• Mynd â negeseuon ar droed neu ar gefn ceffyl.
• Telegram - neges fer iawn - roedd yn rhaid talu amdano yn ôl y gair.
• Y system bost yn datblygu yn sgil poblogrwydd anfon llythyrau.

Yr oes dechnegol

Mae sawl ffordd wahanol o gadw mewn cysylltiad erbyn heddiw gan fod yr oes dechnegol wedi datblygu a newid pethau! Sut tybed?

• Ffôn y tŷ – mae’r galw am ddefnyddio ffôn yn y tŷ wedi lleihau dros y blynyddoedd diwethaf wrth i bobl ddefnyddio ffônau symudol i gyfathrebu.
• Ffôn symudol – mae modd siarad, ysgrifennu neges destun, ysgrifennu neges e-bost a defnyddio apiau gwahanol i gyfathrebu.
• Neges e-bost – mae modd ysgrifennu nodyn a’i anfon i ben arall y byd mewn ychydig eiliadau - dim ond gwasgu botwm ar dy ddyfais sydd angen!
• Neges destun – mae modd ysgrifennu nodyn byr ar amryw o ddyfeisiau, gan gynnwys consol gemau.

Pam ein bod yn ysgrifennu llythyrau?

Mae ysgrifennu llythyr yn ffordd dda o rannu gwybodaeth bwysig. Mae hyn yn cynnwys achlysuron hapus, er enghraifft:

• digwyddiadau fel genedigaeth baban
• llwyddiant arholiad

Ond mae hefyd yn cynnwys achlysuron sy'n peri tristwch, ee:

• damwain
• marwolaeth

Mae'n debyg dy fod wedi ysgrifennu llythyr at Siôn Corn ryw dro neu gilydd a'i bostio i Begwn y Gogledd!

Mae llythyr yn ffordd bwysig o fynegi barn am ddigwyddiad neu i gyfleu safbwynt cryf. Safbwynt yw'r ffordd mae person yn edrych ar sefyllfa ynglŷn â rhywbeth.

Beth sy'n bwysig i ti gofio yw pwysigrwydd dewis y ffordd fwyaf defnyddiol ac addas o gyfathrebu a chadw mewn cysylltiad ar y pryd.

Rydyn ni i gyd yn mwynhau cadw mewn cysylltiad gyda phobl eraill. Mae hyn yn bwysig am sawl rheswm.

Llythyrau personol

Rydym yn ysgrifennu llythyrau personol er mwyn:

• cadw mewn cysylltiad gyda theulu a ffrindiau
• sôn am ddigwyddiadau cyffrous, er enghraifft, ennill gêm rygbi, ennill gwobr mewn cystadleuaeth

Mewn llythyr personol, mae angen defnyddio iaith anffurfiol, gan gynnwys geiriau tafodieithiol, hynny yw y geiriau mae pobl yn eu defnyddio yn dy ardal arbennig di.

Enghreifftiau o iaith anffurfiol:

• 'dw i' yn lle 'yr ydwyf fi'
• &#��27;�dz�ê&#��27; yn lle 'iawn'
• 'di' yn lle 'wedi'
• &#��27;���î��&#��27; yn lle 'os gwelwch yn dda'
• 'sud' neu 'shwt' yn lle 'sut'

Enghreifftiau o eiriau tafodieithol gogledd Cymru:

• Nain / Taid
• chdi
• efo / hefo
• i ffwrdd
• ��ŵ����

Enghreifftiau o eiriau tafodieithol de Cymru:

• Mamgu / Tadcu
• ti
• gyda / 'da
• bant
• nawr

Gweithgaredd 1

Gwna restr, ar ddarn o bapur neu yn ddigidol, o'r math o bethau y byddet ti'n gallu ysgrifennu amdanynt mewn llythyr personol. Noda hefyd at bwy y byddet ti'n gallu ysgrifennu llythyrau.

Ychwanegu cyfeiriad a dyddiad

Pan rwyt ti’n ysgrifennu llythyr, mae angen i ti ddechrau drwy ysgrifennu dy gyfeiriad ar yr ochr dde. Mae’r dyddiad yn dilyn.

Dyma i ti enghraifft o lythyr personol.

Haia Cerys,

Ti’n ocê? Shwt ma’ pethe yng Nghaerfyrddin? Shwt ma’ dy deulu di? Beth wyt ti ’di bod yn ’neud ers i fi dy weld di ddwetha’? Alla’ i ddim credu ’mod i lan fan hyn yn Aberystwyth ers dros fis erbyn hyn. Ma’r amser wedi hedfan!

Wel, dw i wedi gorffen fy wythnos gyntaf yn fy ysgol newydd. Fe aeth hi’n iawn, ar y cyfan – dw i wedi cwrdd â llwyth o ffrindie newydd ac ma’ pawb yn ffeind iawn. Ma’ hi’n ysgol braf – ond dw i’n gweld eich eisie chi i gyd yn fy hen ysgol, wrth gwrs. Shwt ma’ pawb? Erin a Tomos a Gwenno a Moi? Cofia fi at bawb, plîs!

Ma’ ’na 25 yn fy nosbarth newydd i ym Mlwyddyn 6, a wnei di fyth ddyfalu beth yw enw’r ferch sy’n eistedd y drws nesa’ i fi… Cerys! Fel ti! Ha! Felly ma’ gyda fi ddwy ffrind o’r enw Cerys nawr!

Ma’ Dad yn joio ei swydd newydd (diolch byth, gan taw dyna pam symudon ni ’ma yn y lle cynta’!), ac ma’ Mam yn cadw’n brysur yn adnewyddu’r tŷ. Ma’ Macsen wedi setlo’n dda ym Mlwyddyn 2 hefyd.

Beth wyt ti’n ’neud dros y penwythnos? Plîs, plîs, plîs sgwenna nôl yn glou!

Hwyl am nawr, a chwtsh mawr!

Dy ffrind gore yn y byd i gyd,

Gweithgaredd 2

Beth am baratoi ysgrifennu llythyr drwy ysgrifennu dy gyfeiriad ar ddarn o bapur, neu yn ddigidol, yn y man cywir ar y llythyr?

Beth yw fframwaith ysgrifennu llythyr personol?

• Mae angen gadael llinell rhwng pob rhan fel bod y llythyr yn cael ei osod yn drefnus a thaclus.
• Mae hyd y paragraffau yn amrywio - hyn yn dibynnu ar yr hyn sydd i'w ddweud.
• Cyfeiriad a chod post (ar yr ochr dde).
• Dyddiad (ar yr ochr dde).
• Cyfarchiad (ar yr ochr chwith).
• Paragraff cyntaf.

Paragraff cyntaf

Mae'n bwysig eich bod yn meddwl am y person sy’n darllen y llythyr - y darllenydd - yn y paragraff cyntaf,ee holi am y teulu, cyfeirio at bethau a wnaethoch gyda'ch gilydd.

Ail baragraff

Cyflwyno gwybodaeth arall.

Trydydd paragraff

Cyflwyno gwybodaeth arall.

Paragraff clo

Yn y paragraff hwn, rwyt ti’n dod â chynnwys y llythyr at ei gilydd. Mae'n bosibl i ti ofyn ambell gwestiwn fel bydd y darllenydd yn gallu eu hateb pan fydd yn ysgrifennu ei lythyr yn ôl atat. Er enghraifft:

• Beth wyt ti'n ei wneud penwythnos cynta'r gwyliau?
• Beth am fynd i weld Cymru yn chwarae yn Stadiwm y Principality? Iawn?!

Diweddglo

Dyma enghreifftiau i ti o'r modd y gallet ti orffen dy lythyr:

• Hwyl!
• Cofion cynnes,
• Cofion gorau,
• Wela i di cyn bo hir,
• Hwyl a fflag,
• Ta ta tan toc!

Llofnod

Yn aml mewn llythyr personol, mae'r person sydd wedi ysgrifennu'r llythyr yn rhoi ei enw cyntaf ar ddiwedd y llythyr.

Beth yw ôl-nodyn?

Mae tueddiad i ni i gyd anghofio rhywbeth pwysig yng nghanol y llythyr. Mae'n bosibl i ni ychwanegu dwy lythyren ar ôl y llofnod, sef O.N. - mae hyn yn golygu ôl-nodyn. Er enghraifft:

• O.N. Paid ag anghofio pen-blwydd Nain yr wythnos nesa'!
• O.N. Gwna bob ymdrech i 'sgwennu llythyr yn ôl mor fuan â phosibl. Alla i ddim aros i glywed hanes y disgo!

Cofia: Does dim angen ôl-nodyn ar ddiwedd pob llythyr – dim ond os wyt ti wedi anghofio cynnwys rhywbeth yn y llythyr.

Enghraifft

Beth am i ni edrych ar enghraifft arall o lythyr personol?

Llythyr o ymddiheuriad sydd isod. Mewn llythyr o ymddiheuriad rwyt ti’n gallu dweud dy fod yn teimlo'n ddrwg am rywbeth rwyt wedi ei wneud, ee "mae'n ddrwg gennyf fy mod wedi anghofio dy ben-blwydd."

Annwyl Ifan,

Ro’dd rhaid i fi sgwennu atat ti i ddeud bod yn wir ddrwg gennai am yr hyn ddigwyddodd i dy dabled newydd di. Dw i’n dallt yn iawn pam bo’ chdi’n flin hefo fi, ond plîs wnei di fadda i fi?

Tric gwirion o’dd o i fod – ond dw i’n gweld ��ŵ���� fod chwarae wedi troi’n chwerw a ’mod i wedi gneud rhwbath plentynaidd iawn. Na, tydy cuddio tabled gwerth £450 o dan bentwr o gotia’ ar lawr lle gall unrhyw un sy’n pasio sefyll arno fo ddim yn syniad da. Ac er nad fi oedd yr un a safodd arno fo (Gethin Jones, druan!), dwi’n gwbod mai fy mai i, ac nid Gethin, oedd y cyfan. Sori, Ifs.

Ma’ Mam yn flin ofnadwy hefo fi ac yn mynd i ffonio dy fam di i drafod y peth heno. Ond ro’n i isho sgwennu atat ti i ddeud sut dwi’n teimlo. Dwi wedi penderfynu ’mod i’n mynd i safio fy holl arian poced am fisoedd er mwyn prynu tabled newydd i chdi – gaddo!
Sori eto, Ifs. Dwi’n lembo!

Oddi wrth,

Sylwa sut mae’r llythyr yn cael ei osod ar y papur. Dyma'r fframwaith cywir, i roi trefn ar y llythyr personol.

Gweithgaredd 3

Beth am ysgrifennu llythyr at rywun yn y teulu? Efallai nad wyt wedi cael cyfle i weld e/hi yn ddiweddar - felly mae'n gyfle da i ti roi gwybod sut mae pawb yn dy dŷ di. Rho wybod beth rwyt ti wedi ei wneud dros yr wythnosau diwethaf a dy fod yn gobeithio cyfarfod cyn bo hir. Ar ôl i ti orffen, gofynna i oedolyn ddarllen dy waith a phostio’r llythyr.

Gweithgaredd 4

Gofynna i ffrind neu aelod o'r teulu ysgrifennu llythyr atat yn sôn am beth wnaethon nhw dros y penwythnos. Wrth ddarllen y llythyr, edrycha i weld os ydyn nhw wedi cyflwyno'r llythyr yn gywir, hynny yw, ydyn nhw wedi cofio'r pwyntiau canlynol?

• Cyfeiriad a chod post (ar yr ochr dde).
• Dyddiad (ar yr ochr dde).
• Cyfarchiad (ar yr ochr chwith).
• Paragraffau o hyd amrywiol.
• Llinell rhwng pob rhan i'w gadw'n drefnus a thaclus.
• Defnyddio iaith anffurfiol a geiriau tafodieithiol.
• Diweddglo.
• Llofnod.

What is a letter?

A letter is a written message from one person to another person, or to several people.

It wasn't as easy to keep in touch with people in the past. So, how did people stay in touch?

• Delivering messages on foot or on horseback.
• Telegram - a very short message - it had to be paid for by the word.
• The postal system developed due to the popularity of sending letters.

The technological age

There are many ways of keeping in touch nowadays because the technological age has developed and changed things! How?

• Landline – the demand for landlines has declined during the last few years as people use mobile phones to communicate.
• Mobile phones – you can speak to people, compose text messages and e-mails, and use different apps to communicate.
• E-mails – you can write a message and send it to the other side of the world in seconds, just by tapping a button on your device!
• Text message – you can write short messages on many devices, including games consoles.

Why do we write letters?

Writing letters is a good way of sharing important information. This includes happy occasions, such as:

• events like the birth of a child
• success in an exam

But it also includes sad occasions, such as:

• an accident
• death

It’s likely that you’ve written a letter to Santa Claus at some point, and sent it to the North Pole!

A letter is an important way of expressing an opinion about an event or to convey a strong view. A view, or viewpoint, is how a person looks at a certain situation.

What’s important to remember is the significance of choosing the most useful and appropriate way of keeping in touch at the time.

We all like keeping in touch with other people. This is important for many reasons!

Personal letters

We write personal letters to:

• keep in touch with family and friends.
• discuss exciting events, for example, winning a rugby game, winning a prize in a competition.

In a personal letter, you need to use informal language, including dialectal words – these are the words people use in your local area.

Examples of informal language:

• 'dw i' instead of 'yr ydwyf fi’ (I’m / I am)
• &#��27;�dz�ê&#��27; instead of &#��27;�����ɲ�’ (ok / alright)
• 'di' instead of &#��27;�ɱ�徱’ (’ve / have)
• &#��27;���î��&#��27; instead of 'os gwelwch yn dda’ (please)
• 'sud' or 'shwt' instead of &#��27;���ܳ�’ (how)

Examples of words used in north Wales dialects:

• Nain / Taid (Grandma / Grandad)
• chdi (you - singular)
• efo / hefo (with)
• i ffwrdd (off)
• ��ŵ���� (now)

Examples of words used in south Wales dialects:

• Mamgu / Tadcu (Grandma / Grandad)
• ti (you - singular)
• gyda / 'da (with)
• bant (off)
• nawr (now)

Activity 1

Make a list, on a piece of paper or digitally, about the type of things you could write about in a personal letter. Make a note as well about who you could send these letters to.

Add an address and the date

When you write a letter, you need to begin by writing your address on the right-hand side. The date follows.

Here’s an example of a personal letter.

Haia Cerys,

Ti’n ocê? Shwt ma’ pethe yng Nghaerfyrddin? Shwt ma’ dy deulu di? Beth wyt ti ’di bod yn ’neud ers i fi dy weld di ddwetha’? Alla’ i ddim credu ’mod i lan fan hyn yn Aberystwyth ers dros fis erbyn hyn. Ma’r amser wedi hedfan!

Wel, dw i wedi gorffen fy wythnos gyntaf yn fy ysgol newydd. Fe aeth hi’n iawn, ar y cyfan – dw i wedi cwrdd â llwyth o ffrindie newydd ac ma’ pawb yn ffeind iawn. Ma’ hi’n ysgol braf – ond dw i’n gweld eich eisie chi i gyd yn fy hen ysgol, wrth gwrs. Shwt ma’ pawb? Erin a Tomos a Gwenno a Moi? Cofia fi at bawb, plîs!

Ma’ ’na 25 yn fy nosbarth newydd i ym Mlwyddyn 6, a wnei di fyth ddyfalu beth yw enw’r ferch sy’n eistedd y drws nesa’ i fi… Cerys! Fel ti! Ha! Felly ma’ gyda fi ddwy ffrind o’r enw Cerys nawr!

Ma’ Dad yn joio ei swydd newydd (diolch byth, gan taw dyna pam symudon ni ’ma yn y lle cynta’!), ac ma’ Mam yn cadw’n brysur yn adnewyddu’r tŷ. Ma’ Macsen wedi setlo’n dda ym Mlwyddyn 2 hefyd.

Beth wyt ti’n ’neud dros y penwythnos? Plîs, plîs, plîs sgwenna nôl yn glou!

Hwyl am nawr, a chwtsh mawr!

Dy ffrind gore yn y byd i gyd,

Here's a translation of the letter:

Hi Cerys,

Are you ok? How are things in Carmarthen? How's your family? What have you been doing since I last saw you? I can't believe I’ve been up here in Aberystwyth for over a month now. Time has flown!

Well, I’ve finished my first week in my new school. It went ok on the whole – I've met loads of new mates and everyone’s really kind. It’s a nice school – but I miss all of you in my old school, of course. How’s everyone? Erin and Tomos and Gwenno and Moi? Give my regards to everyone, please!

There are 25 pupils in my new class in Year 6, and you’ll never believe what the name of the girl sitting next to me is… Cerys! Like you! Ha! So I've got two friends called Cerys now!

Dad’s enjoying his new job (thankfully, because that’s why we moved in the first place!) and Mum’s busy renovating the house. Macsen has also settled in well in Year 2.

What are you doing over the weekend? Please, please, please write back quickly!

Bye for now, and a great big hug!

Your best friend in the whole wide world,

Martha

Activity 2

Why not prepare writing a letter by writing your address on a piece of paper, or digitally, in the correct place on the letter?

What is the framework for writing a personal letter?

• You need to leave a line between every part so that the letter is set out in a neat and organised way.
• The length of paragraphs varies - this depends on what you have to say.
• Address and postcode (on the right-hand side).
• Date (on the right-hand side).
• Greeting (on the left-hand side).
• First paragraph.

First paragraph

It’s important that you think about the person reading the letter – the reader – in the first paragraph, eg ask about the family, refer to things you did with each other.

Second paragraph

Present other information.

Third paragraph

Present other information.

Closing paragraph

In this paragraph, you bring the contents of the letter together. You can ask a few questions so that the reader can answer them when they reply to your letter. For example:

• Beth wyt ti'n ei wneud penwythnos cynta'r gwyliau? (What are you doing the first weekend of the holidays?)
• Beth am fynd i weld Cymru yn chwarae yn Stadiwm y Principality? Iawn?! (How about we go to see Wales play in the Principality Stadium? OK?!)

Conclusion

Here are some examples of how you could bring your letter to a close:

• Hwyl! (Bye!)
• Cofion cynnes, (Warmest wishes,)
• Cofion gorau, (Best wishes,)
• Wela i di cyn bo hir, (See you soon,)
• Hwyl a fflag, (Bye,)
• Ta ta tan toc! (Bye for now!)

Signature

In a personal letter, the person writing the letter usually signs their first name at the end of the letter.

What is a Post Script?

We all tend to forget something important when writing a letter. We can add two letters after the signature, P.S. – this stands for Post Script. When writing in Welsh, we use O.N. - this stands for ôl-nodyn. For example:

• O.N. Paid ag anghofio pen-blwydd Nain yr wythnos nesa'! (P.S. Don’t forget Grandma’s birthday next week!)
• O.N. Gwna bob ymdrech i 'sgwennu llythyr yn ôl mor fuan â phosibl. Alla i ddim aros i glywed hanes y disgo! (P.S. Please try to write back as soon as possible! I can’t wait to hear about the disco!)

Remember: You don’t need a postscript at the end of every letter – only if you’ve forgotten to include something in the letter.

Example

How about we look at another example of a personal letter?

The letter below is a letter of apology. In a letter of apology, you can express that you feel bad about something you’ve done, eg "mae'n ddrwg gennyf fy mod wedi anghofio dy ben-blwydd." (“I’m sorry I forgot your birthday.”)

Annwyl Ifan,

Ro’dd rhaid i fi sgwennu atat ti i ddeud bod yn wir ddrwg gennai am yr hyn ddigwyddodd i dy dabled newydd di. Dw i’n dallt yn iawn pam bo’ chdi’n flin hefo fi, ond plîs wnei di fadda i fi?

Tric gwirion o’dd o i fod – ond dw i’n gweld ��ŵ���� fod chwarae wedi troi’n chwerw a ’mod i wedi gneud rhwbath plentynaidd iawn. Na, tydy cuddio tabled gwerth £450 o dan bentwr o gotia’ ar lawr lle gall unrhyw un sy’n pasio sefyll arno fo ddim yn syniad da. Ac er nad fi oedd yr un a safodd arno fo (Gethin Jones, druan!), dwi’n gwbod mai fy mai i, ac nid Gethin, oedd y cyfan. Sori, Ifs.

Ma’ Mam yn flin ofnadwy hefo fi ac yn mynd i ffonio dy fam di i drafod y peth heno. Ond ro’n i isho sgwennu atat ti i ddeud sut dwi’n teimlo. Dwi wedi penderfynu ’mod i’n mynd i safio fy holl arian poced am fisoedd er mwyn prynu tabled newydd i chdi – gaddo!
Sori eto, Ifs. Dwi’n lembo!

Oddi wrth,

Here's a translation of the letter:

Dear Ifan,

I had to write to you to tell you that I’m really sorry about what happened to your new tablet. I get why you’re angry with me, but will you please forgive me?

It was meant to be a silly trick - but now I see that the joke went too far and that I’ve done something very childish. No, hiding a £450 tablet under a pile of coats on the floor where everyone walking past could stand on it is not a good idea. And although it wasn't me who stood on it (poor Gethin Jones!), I know it was all my fault, not Gethin’s. Sorry, Ifs.

Mum is really angry with me and is going to call your mum to discuss it tonight. But, I wanted to write to you to tell you how I feel. I’ve decided I’m going to save all my pocket money for months to buy you a new tablet – promise!

Again, I’m sorry, Ifs. I’m an idiot!

From,

Cadog

Notice how the letter has been set out on the page. This is the correct way to set out a personal letter.

Activity 3

Why not write a letter to someone in your family? You may not have had a chance to see them recently - so it's a good opportunity to let him/her know how everyone is in your house. Let them know what you've been doing for the past few weeks, and that you're looking forward to meeting up before long. Ask an adult to read your work and to post your letter.

Activity 4

Ask a friend or member of your family to write you a letter about what they did at the weekend. When you read the letter, look to see if they've structured the letter properly, ie have they remembered the following points?

• Address and postcode (right-hand side).
• Date (right-hand side).
• Greeting (left-hand side).
• Paragraphs of varying lengths.
• A line between each section to keep it organised and tidy.
• Used informal language and dialectal words.
• Conclusion.
• Signature.