����ý

Mae’r holl fater yn y bydysawd wedi’i wneud o wahanol ronynnau. Wrth astudio cemeg, mae angen i ni wybod am ddau brif fath o ronyn.

Atom

• Y gronyn lleiaf mewn elfen.
• Yn wreiddiol, roedd gwyddonwyr yn meddwl ei bod hi’n amhosibl hollti atomau, ond dydy hynny ddim yn wir.

Moleciwl

• Clwstwr o atomau anfetel sydd wedi bondio’n gemegol â’i gilydd.
• Bondiau cofalent sy’n uno’r atomau mewn moleciwl.
• Mae’r atomau bob amser yn uno mewn cymarebau penodol, ac mae gan foleciwlau fformiwla benodol, er enghraifft H₂O neu N₂.
• Mae yna foleciwlau o gyfansoddion (fel CH₄) a moleciwlau o elfennau (fel O₂).

Pan mae atomau a moleciwlau’n colli neu’n ennill electronau, maen nhw’n ffurfio ïonau.

�Dz�

Gronyn â gwefr drydanol yw ïon, ac mae’n ffurfio wrth i atom neu foleciwl golli neu ennill electronau.

• Pan mae atom/moleciwl yn colli electron(au), mae’n ffurfio ïon â gwefr bositif.
• Pan mae atom/moleciwl yn ennill electron(au), mae’n ffurfio ïon â gwefr negatif.
• Mae maint y wefr ar yr ïon yn hafal i nifer yr electronau sydd wedi’u colli neu eu hennill.