����ý

Mae gwahaniaethau tymheredd yn arwain at drosglwyddo egni yn thermol drwy gyfrwng dargludiad, darfudiad a phelydriad.

Dargludiad

• Mae dargludiad yn digwydd mewn solidau.
• Mae metelau yn ddargludyddion da.
• Mae anfetelau a nwyon yn ddargludyddion gwael fel rheol.
• Mae dargludyddion gwael yn cael eu galw’n ynysyddion.
• Mae egni gwres yn cael ei ddargludo o ben poeth gwrthrych i’w ben oer.

Dargludiad mewn anfetelau

Os yw un pen i solid yn cael ei wresogi, mae gronynnau'r solid yn ennill egni cinetig sy'n achosi iddynt ddirgrynu mwy. Mae'r atomau mewn solid yn agos at ei gilydd ac felly mae'r egni o'r dirgryniadau hyn yn cael ei drosglwyddo i'r atom nesaf, sy'n golygu bod pob atom wedi hynny'n dirgrynu mwy. Mewn anfetelau, mae proses dargludiad yn araf.

Mae gronynnau mewn solid:

• yn gallu dirgrynu mewn safle sefydlog
• yn methu symud o le i le

Dargludiad mewn metelau

Mae'r electronau mewn darn o fetel yn gallu gadael eu hatomau a symud o gwmpas yn y metel fel electronau rhydd (neu ddadleoledig). Mae'r rhannau o'r atomau metel sy'n cael eu gadael ar ôl nawr yn ï�DzԲ��� metel â gwefr bositif. Mae’r ï�DzԲ��� wedi’u pacio’n dynn ac maen nhw’n dirgrynu’n barhaus. Y poethaf yw’r metel, y mwyaf o egni cinetig sydd gan y dirgryniadau hyn. Mae’r egni cinetig hwn yn cael ei drosglwyddo o rannau poeth y metel i’r rhannau oerach gan yr electronau rhydd.

Mae’r rhain yn symud drwy adeiledd y metel, gan wrthdaro ag ï�DzԲ��� ar eu ffordd.

Ymchwilio i ddargludyddion

Gallwn ni gynnal arbrawf i ddarganfod pa fetel yw’r dargludydd gwres gorau. Mae'n defnyddio stribedi hir tenau o wahanol fetelau (ee haearn, alwminiwm a chopr), cwyr, pinnau bawd a llosgydd Bunsen.

Dull

1. Defnyddia ddiferion o gwyr i glymu’r pin bawd i ben y stribed metel.
2. Rho ben arall y stribed metel mewn fflam Bunsen.
3. Cofnoda faint o amser y mae’n ei gymryd i’r cwyr doddi ac i’r pin bawd ddisgyn.

Mae’r amser cyflymaf yn dangos y dargludydd gwres gorau.

Mae’r newidynnau sy’n effeithio ar yr amser y mae’n ei gymryd i’r pinnau bawd ddisgyn yn cynnwys eu pellter o’r fflam a pha mor drwchus ydy’r metel.

Os wyt ti wedi rheoli’r holl newidynnau hyn, dylet ti weld bod copr yn dargludo’n well nag alwminiwm, tra bod alwminiwm yn dargludo’n well na haearn.