Arwynebedd o dan gromliniau
Rheol y trapesiwm
I ganfod yr arwynebedd o dan gromlin, rhaid i ni rannu’r ardal yn stribedi tenau iawn ac edrych arnyn nhw fesul un. Mae pob stribed yr un siâp â thrapesiwm yn fras, ac rydyn ni’n defnyddio fformiwla’r trapesiwm i amcangyfrif yr arwynebedd o dan y gromlin.
Pe baen ni’n edrych ar gyfanswm arwynebedd pob trapesiwm, bydden ni’n cael:
\(A=\frac{1}{2}({y_{cyntaf}}~+~{y_1})h~+~\frac{1}{2}(y_1~+~y_2)h~+~\)
\( \frac{1}{2}(y_2~+~y_3)h~+~\frac{1}{2}(y_3~+~y_4)h~+~\frac{1}{2}(y_4~+~y_{olaf})h\)
Drwy ffactorio’r ffactorau cyffredin, mae’r canlynol yn wir:
\({A}=\frac{1}{2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_1~+~y_1~+~y_2~+~y_2~+~\)
\(y_3~+~y_3~+~y_4~+~y_4~+~y_{olaf})\)
Efallai i ti sylwi bod dau o bob un o’r gwerthoedd y, ar wahân i’r gwerthoedd y cyntaf ac olaf. Mae hyn yn golygu y gallwn symleiddio’r fformiwla i:
\({A} = \frac {1} {2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_{olaf}~+~2(y_1~+~y_2~+~y_3~+~y_4))\)
Mae’n bosib gwneud y fformiwla hon yn fwy cyffredinol ar gyfer unrhyw nifer o drapesiymau.
Dyma reol y trapesiwm: \({A} = \frac {1} {2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_{olaf}~+~2(Swm~y~gweddill))\)
Enghraifft
Defnyddia reol y trapesiwm, gyda’r gwerthoedd o’r tabl, i amcangyfrif yr arwynebedd o dan y gromlin rhwng \({x}\) = 0 a x = 8.
Ysgrifenna’r fformiwla rydyn ni’n ei defnyddio.
\({A} = \frac {1} {2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_{olaf}~+~2(Swm~y~gweddill))\)
Amnewidia’r gwerthoedd cywir yn dy fformiwla. Paid ag anghofio mai’r rhifau y tu mewn i’r cromfachau yw’r gwerthoedd 'y' a’r uchder yw’r bwlch rhwng y gwerthoedd x sef 2 yn yr achos hwn.
\({A} = \frac {1} {2}\times{2}({5}~+~{4.5}~+~2({6}~+~{6.2}~+~{4.8}))\)
Ar y pwynt hwn, fe allen ni ddefnyddio’n cyfrifiannell. Fodd bynnag, pe na bai gennyn ni gyfrifiannell, rydyn ni’n cyfrifo’r cromfachau mewnol yn gyntaf.
\({A} = \frac {1} {2}\times{2}({5}~+~{4.5}~+~2({17}))\)
Yna lluosi â’r 2 i gael gwared â’r cromfachau mewnol.
\({A} = \frac {1} {2}\times{2}({5}~+~{4.5}~+~{34})\)
Yna tro'r ail set o gromfachau yw hi.
\({A} = \frac {1} {2}\times{2}\times({43.5})\)
Yn olaf, lluosi’r holl werthoedd â’i gilydd.
\({A} = 43.5\) uned sgwâr
Graff Cyflymder-Amser
Os ydyn ni’n canfod yr arwynebedd o dan graffiau cyflymder-amser, yna rydyn ni’n canfod y pellter a deithiwyd ar gyfer rhan y graff rydyn ni’n ei defnyddio.
Question
Mae’r graff a’r tabl yn dangos gwybodaeth am gyflymder beic modur. Amcangyfrifa’r pellter a deithiwyd yn ystod munud cyntaf taith y beic modur.
\({A} = \frac {1} {2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_{olaf}~+~2(Swm~y~gweddill))\)
\({A} = \frac {1} {2}\times{10}\times~({0}~+~{4}~+~2({0.5}~+~{1}~+~{1.5}~+~{2}~+~{3}))\)
\({A} = {100}\)
Cyfanswm y pellter yw 100 m.
Efallai na fyddi di’n cael tabl bob amser, weithiau bydd yn rhaid i ti ddarllen y gwerthoedd o’r graffiau eu hunain.
Enghraifft
Mae’r graff canlynol yn dangos taith a wnaeth beiciwr modur wrth ddychwelyd adref o’r siop feiciau agosaf.
Defnyddia reol y trapesiwm gyda phum stribed i amcangyfrif y pellter a deithiwyd rhwng t = 3 a t = 18 eiliad.
Mae’r pellter dan sylw rhwng t = 3 a t = 18, a’r cyfesurynnau y cyfatebol fyddai:
\({t} = {3},~{y_{cyntaf}} = {5}\)
\({t} = {6},~{y_2} = {10}\)
\({t} = {9},~{y_2} = {20}\)
\({t} = {12},~{y_4} = {35}\)
\({t} = {15},~{y_5} = {55}\)
\({t} = {18},~{y_{olaf}} = {55}\)
\({A} = \frac {1} {2}\times{h}({y_{cyntaf}}~+~y_{olaf}~+~2(Swm~y~gweddill)\)
\({A} = \frac {1} {2}\times{3}\times({5}~+~55~+~2({10}~+~20~+~35~+55))\)
\({A} = {450}~{m}\)