Meddalu dŵr caled

Gallwn ni ddefnyddio distyllu i wahanu hylif o hydoddiant a’i gasglu. Gallwn ni hefyd ddefnyddio distyllu i feddalu dŵr, gan fod y dŵr yn anweddu wrth gael ei wresogi ac yn gadael yr ï�ǲԲ�� ar ôl.

Gallwn ni feddalu dŵr caled drwy ychwanegu sodiwm carbonad (soda golchi) neu drwy yrru’r dŵr drwy golofn cyfnewid ï�ǲԲ��.

Soda golchi

Enw arall ar sodiwm carbonad, Na₂CO₃, yw soda golchi. Mae’n gallu meddalu dŵr caled dros dro ac mae’n gallu meddalu dŵr caled parhaol.

Mae’n ffordd rad o gael gwared â chaledwch ond mae’r broses yn ffurfio calchgen, sy’n gallu tagu pibellau dŵr cul.

[Haen uwch yn unig]

Mae sodiwm carbonad yn hydawdd mewn dŵr ac mae’n ychwanegu swm mawr o carbonad at y dŵr. Mae’r rhain yn adweithio â’r ï�ǲԲ�� calsiwm sydd wedi hydoddi, gan ffurfio calsiwm carbonad:

Ca²⁺(dyfr) + CO₃^2–(dyfr) → CaCO₃(s)

Mae’r ï�ǲԲ�� calsiwm yn dod o’r dŵr caled ac mae’r ï�ǲԲ�� carbonad yn dod o’r soda golchi.

Cyfnewid ï�ǲԲ��

Mae colofnau cyfnewid ï�ǲԲ�� hefyd yn gallu meddalu dŵr caled dros dro yn ogystal â dŵr caled parhaol. Mae’r dŵr caled yn llifo drwy’r golofn yn gyson, ac mae’r ï�ǲԲ�� calsiwm a magnesiwm yn cael eu tynnu ohono. Mae’r dechneg hon yn fwy cyfleus na defnyddio soda golchi oherwydd does dim angen i ti newid y golofn yn aml iawn. Fodd bynnag, mae’r colofnau cyfnewid ï�ǲԲ��’n ddrud.

[Haen uwch yn unig]

Mae’r resin yn y golofn yn cael ei wneud yn beli bach â diamedr tua 1-2 mm, sy’n llenwi tiwb neu ‘golofn’.

I ddechrau, mae ï�ǲԲ�� sodiwm yn sownd wrth y resin cyfnewid ï�ǲԲ��. Wrth i’r dŵr caled lifo drwy’r golofn, mae ï�ǲԲ�� sodiwm yn dod oddi ar y resin ac yn mynd i mewn i’r dŵr, ac mae ï�ǲԲ�� calsiwm yn dod allan o’r dŵr ac yn glynu wrth y resin. Yr effaith yw bod ï�ǲԲ�� sodiwm, sydd ddim yn achosi caledwch, yn cymryd lle ï�ǲԲ�� calsiwm, sydd yn achosi caledwch.

Mae peiriannau golchi llestri’n cynnwys resin cyfnewid ï�ǲԲ�� i feddalu’r dŵr. Mae angen defnyddio halen peiriant golchi llestri (sodiwm clorid) i adnewyddu’r resin pan mae’n llawn ï�ǲԲ�� calsiwm.