����ý

Yn yr arholiad ymarferol, efallai bydd gofyn i ti greu rhagdybiaeth a defnyddio dull arbrofol penodol i gael canlyniadau.

Mae gwyddonwyr yn defnyddio rhagdybiaethau i esbonio pethau maen nhw'n eu harsylwi. Gellir profi rhagdybiaethau i gadarnhau a yw newidyn yn effeithio ar newidyn arall ai peidio, a beth yw'r berthynas rhwng y newidynnau.

Rhagdybiaeth mewn gwaith ymarferol yw rhagfynegiad, gydag esboniad i'w atgyfnerthu. Efallai bydd yr esboniad yn defnyddio gwybodaeth neu dystiolaeth wyddonol flaenorol.

Efallai bydd rhaid i ti awgrymu rhagdybiaeth y gellir ei phrofi ar gyfer dy asesiad ymarferol. Dyma dair enghraifft o ragfynegiadau ar gyfer ymestyn sbring. Mae A yn rhagfynegiad syml. Mae gan ddatganiad B ychydig mwy o fanylion. Mae C yn rhagfynegiad manwl iawn.

Rhagfynegiadau

A. Mae cysylltiad rhwng hyd sbring a faint o bwysau sy'n cael ei roi arno.

B. Rydw i'n meddwl, os ydw i'n ychwanegu mwy o bwysau at y sbring, y bydd yn mynd yn hirach ac efallai y bydd yr estyniad a'r pwysau mewn cyfrannedd â'i gilydd.

C. Rydw i'n meddwl, os ydw i'n dyblu'r pwysau ar y sbring, y bydd yr estyniad hefyd yn dyblu. Efallai fod estyniad y sbring a'r pwysau mewn cyfrannedd union â'i gilydd.

Esboniad

Rydw i’n meddwl hyn oherwydd rydw i wedi defnyddio mesuryddion newton â sbringiau y tu mewn iddynt, ac maen nhw'n mynd yn hirach wrth i mi ychwanegu pwysynnau. Mae graddfeydd wedi'u hysgrifennu ar ochr y mesuryddion newton i fesur grym, ac mae'r bylchau rhwng y llinellau graddfa yn hafal wrth ychwanegu lluosrifau o'r un pwysau.

Gellir profi'r rhagfynegiad hwn yn y labordy.

Newidynnau

Mae pob rhagfynegiad mewn gwaith ymarferol yn awgrymu rhyw fath o berthynas rhwng newidyn annibynnol, a newidyn dibynnol. I wneud yn siŵr ein bod ni'n ymchwilio i sut mae newid un newidyn yn unig yn effeithio ar y newidyn dibynnol, rydyn ni'n cadw'r newidynnau eraill yr un fath. Y rhain yw'r newidynnau rheoli.