����ý

Mae hafaliadau geiriau’n ddefnyddiol i ddangos pa gemegion sy’n adweithio â’i gilydd (adweithyddion) a pha gemegion sy’n cael eu cynhyrchu (cynhyrchion). Mae hafaliadau symbolau’n caniatáu i gemegwyr gyfrifo’r masau fydd yn adweithio neu’n cael eu cynhyrchu.

Adwaith copr ac ocsigen – creu hafaliad cytbwys

Mae hafaliadau symbolau cytbwys yn dangos beth sy’n digwydd i’r gwahanol atomau mewn adweithiau. Er enghraifft, mae copr ac ocsigen yn adweithio â’i gilydd i wneud copr(II) ocsid.

Ar gyfer yr adwaith, copr + ocsigen → copr(II) ocsid:

• copr ac ocsigen ���’r adweithyddion oherwydd maen nhw ar y chwith i’r saeth
• copr(II) ocsid ���’r cynnyrch oherwydd mae ar y dde i’r saeth

Os ydyn ni’n rhoi’r fformiwlâu cemegol cywir yn lle’r geiriau uchod, bydd yn rhoi hafaliad anghytbwys, fel sydd i’w weld yma.

Cu + O₂ → CuO

Dydy’r niferoedd o bob math o atom ar yr ochr chwith ddim yn hafal i’r niferoedd ar yr ochr dde. I wneud pethau’n hafal, mae angen addasu nifer yr unedau o rai o’r sylweddau nes bod niferoedd pob math o atom yn hafal ar y ddwy ochr.

�ٲ⳾��’r hafaliad symbolau cytbwys.

2Cu + O₂ → 2CuO

Nawr, galli di weld bod dau atom copr a dau atom ocsigen bob ochr. Mae hyn yn cyd-fynd â beth sy’n digwydd yn yr adwaith.

Symbolau cyflwr

Weithiau, mae’n ddefnyddiol gwybod a ���’r adweithyddion a’r cynhyrchion mewn adwaith cemegol yn solidau, yn nwyon, yn hylifau neu'n ddyfrllyd (hynny yw, wedi’u hydoddi mewn dŵr). Gallwn ni ychwanegu symbolau cyflwr at hafaliad symbolau/ïonig i ddangos hyn.

Symbol cyflwr ac ystyr

Er enghraifft, ar gyfer yr adwaith rhwng sodiwm a dŵr, dyma’r hafaliad symbolau gyda symbolau cyflwr.

2Na(s) + 2H₂O(h) → 2NaOH(dyfr) + H₂(n)

Rydyn ni’n ysgrifennu’r symbolau cyflwr mewn cromfachau ar ôl y fformiwla gemegol.