大象传媒

Bywyd amser rhyfelCyfraniad merched at yr ymgyrch ryfel

Ar 么l i鈥檙 rhyfel ddechrau ym Medi 1939, roedd bywyd ar fin newid yn sylweddol i Brydain, ei lluoedd arfog a鈥檌 dinasyddion. Sut wnaeth pobl Prydain ymdopi 芒鈥檙 profiad o ryfel?

Part of HanesDirwasgiad, rhyfel ac adferiad, 1930-1951

Cyfraniad merched at yr ymgyrch ryfel

O 1939, a thrwy gydol y Blitz, ymunodd nifer o ferched 芒 sefydliad o鈥檙 enw Sefydliad Gwirfoddol y Menywod (Women鈥檚 Voluntary Service, WVS). Roedden nhw鈥檔 helpu mewn nifer o ffyrdd er mwyn lleihau鈥檙 dioddefaint. Roedd gan y gr诺p yma dros filiwn o aelodau erbyn 1943 ac fel arfer roedd yn cynnwys merched h欧n.

Roedd eu gwaith yn cynnwys gwau balaclafas a sanau i filwyr, darparu lluniaeth i bobl oedd yn llochesu o dan y ddaear, a helpu pobl oedd wedi colli eu cartrefi yn ystod y bomio. Roedd merched yn casglu metel sgrap yr oedd ei angen ar gyfer yr ymgyrch ryfel. Yn Portsmouth, roedd y gr诺p yma wedi casglu digon o fetel sgrap mewn pedair wythnos i lenwi pedwar cerbyd rheilffordd.

Nid oedd cyfraniad merched i鈥檙 rhyfel wedi cael ei drefnu鈥檔 iawn tan 1941, pan ddaeth y prinder llafurwyr i鈥檙 amlwg. O fis Rhagfyr 1941, consgriptwyd merched 19-30 oed ar gyfer gwaith rhyfel, ac erbyn 1943 roedd 17 miliwn o ferched naill ai yn y lluoedd arfog neu鈥檔 ymwneud 芒 gwaith yn gysylltiedig 芒鈥檙 rhyfel. Roedd propaganda鈥檙 Llywodraeth yn annog merched i gefnogi鈥檙 ymgyrch ryfel. Y neges allweddol oedd There鈥檚 Not Much Women Can鈥檛 Do.

Poster o ferch yn edrych ar boster gyda milwr, llongwr a pheilot yn cerdded heibio. Y geiriau ar y poster yw 'Thousands of women needed now in the ATS, WAAF. Vital to the offensive.
Image caption,
Poster recriwtio ATS/WAAF

Roedd merched yn gweithio mewn ffatr茂oedd er mwyn cynhyrchu deunydd rhyfel allweddol, megis awyrennau, cerbydau ac arfau. Merched yn bennaf oedd yn gweithio yn y ffatri arfau anferth ym Mhen-y-bont ar Ogwr, a elwid yn ROF 53. Roedd 32,000 o bobl yn gweithio yno, ac roedd tua thri chwater y gweithlu yn ferched.

Roedd merched yn ymrestru gyda nifer o wahanol luoedd:

  • Awyrlu Ategol y Menywod (Women鈥檚 Auxiliary Air Force, WAAF)
  • Y Gwasanaeth Tiriogaethol Ategol (Auxiliary Territorial Service, ATS)
  • Gwasanaeth Llyngesol Brenhinol y Menywod (Women鈥檚 Royal Naval Service, WRENS)

Erbyn diwedd y rhyfel yn 1945, roedd yna 450,000 o ferched yn y lluoedd arfog. Roedden nhw hefyd yn gweithio fel nyrsys yn yr ysbytai, yn cynnwys ysbytai milwrol. Roedd nifer o鈥檙 datryswyr c么d yn yn ferched. Ond, bron ym mhob galwedigaeth, er bod merched yn perfformio鈥檙 un tasgau 芒 dynion, roedden nhw鈥檔 cael llai o gyflog.

颁谤毛飞测诲 Byddin Tir y Merched yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf a鈥檙 Ail Ryfel Byd oherwydd prinder llafurwyr ar ffermydd, ac roedd hynny yn hanfodol er mwyn sicrhau cynhyrchiant bwyd a defnyddio peiriannau fferm.