����ý

Cynhwysedd thermol gwrthrych yw faint o wres sydd ei angen i achosi newid penodol i dymheredd y gwrthrych. Rydyn ni'n mesur hyn mewn jouleau y Kelvin (J/K). Gallwn ni ganfod cynhwysedd thermol bloc copr drwy ei wresogi a rhannu'r egni gwres sy'n cael ei ddefnyddio â'i newid tymheredd.

Dydy tymheredd a gwres ddim yr un peth:

• mae tymheredd yn mesur pa mor boeth yw rhywbeth
• mae gwres yn mesur yr egni thermol sydd mewn gwrthrych

Rydyn ni'n mesur tymheredd mewn °C, ac yn mesur gwres mewn J. Pan mae egni gwres yn cael ei drosglwyddo i wrthrych, mae ei gynnydd tymheredd yn dibynnu ar y canlynol:

• màs y gwrthrych
• y sylwedd mae'r gwrthrych wedi'i wneud ohono
• faint o egni sy'n cael ei drosglwyddo i'r gwrthrych

Ar gyfer gwrthrych penodol, y mwyaf o egni gwres sy'n cael ei drosglwyddo iddo, y mwyaf fydd ei dymheredd yn cynyddu.

Cynhwysedd gwres sbesiffig

Cynhwysedd gwres sbesiffig sylwedd yw faint o egni sydd ei angen i achosi newid 1°C i dymheredd 1 kg o'r sylwedd. Mae gan wahanol sylweddau wahanol gynwyseddau gwres sbesiffig.

Cynwyseddau gwres gwahanol sylweddau

• Dŵr – 4181 J/kg°C
• Ocsigen – 418 J/kg°C
• Plwm – 128 J/kg°C

Sylwa fod cynhwysedd gwres sbesiffig dŵr yn arbennig o uchel. Mae hyn yn golygu bod dŵr yn ddefnyddiol i storio egni gwres, ac i'w gludo o gwmpas y cartref mewn pibellau gwres canolog.

Cyfrifo cynhwysedd gwres sbesiffig

Dyma'r hafaliad sy'n rhoi'r berthynas rhwng egni a chynhwysedd gwres sbesiffig.

• Q yw'r egni sy'n cael ei drosglwyddo mewn jouleau, J
• m yw màs y sylwedd mewn kg
• c yw'r cynhwysedd gwres sbesiffig mewn J/kg °C
• Δθ (‘theta’) yw'r newid tymheredd mewn gradd Celsius, °C

Er enghraifft, faint o egni mae'n rhaid ei drosglwyddo i godi tymheredd 2 kg o ddŵr o 20°C i 30°C?

E = m × c × θ (θ = 30 – 20 = 10°C)

E = 2 × 4181 × 10 = 83,620 J neu 83.62 kJ