����ý

Tha rathaidean riatanach airson ceangal eadar daoine, àitichean agus gnìomhachasan.

Anns an artaigil seo ionnsaichidh tu:

• far a bheil rathaidean gan togail agus carson a tha iad air an togail an sin
• mu chuid dhe na seòrsaichean rathaidean a chì thu ann an Alba
• carson a dh'fheumas sinn rathaidean
• mun A9 agus carson a tha e cudromach

Tha an t-artaigil seo freagarrach airson ionnsachadh mu dheidhinn topaigean Daoine, Àite agus Àrainneachd anns a' bhun-sgoil.

Thig còmhla ri Isla agus Connor agus iad a' siubhal suas an A9 air bus. Tha iad ag ionnsachadh mu dheidhinn diofar sheòrsaichean rathaidean agus carson a dh'fheumas sinn iad.

An-diugh, tha rathaidean a' leigeil le daoine faighinn bhon dachaigh a dh'obair no dhan sgoil, bathar agus stuthan fhaighinn agus tadhal air càirdean agus caraidean. Tha mòran rathaidean ann am bailtean agus ann am mòr-bhailtean, agus rathaidean eile a bhios a' ceangal àitichean ri chèile.

San àm a dh'fhalbh, bha mòran rathaidean air an togail:

• ri taobh slighean malairt, agus mar sin, dh'fheumadh na rathaidean no na tragaichean a bhith freagarrach do stoc siubhal thar astaran mòra.
• do dh'fheachdan a bhiodh a' siubhal astaran mòra, uaireannan air chois, gu tuineachadh no caisteal cudromach.

Tha iomadh seòrsa rathaid ann an Alba, mar:

• ��ò��-�����ٳ󲹾���𲹲�
• rathaidean A agus B
• rathaidean singilte.

Tha pàirt aca uile ann a bhith a' cumail ceangal eadar daoine.

Feumaidh a h-uile duine a bhios a' siubhal air rathad riaghailtean a leantainn ris an canar Riaghailt an Rathaid. Tha na riaghailtean sin air an dealbh airson na rathaidean a bhith sàbhailte dhan h-uile duine – dràibhearan, luchd-mhotar-baidhsagalan, luchd-saidhclidh, coisichean agus duine sam bith eile a chleachdas na rathaidean.

Tha Riaghailt an Rathaid a' còmhdach a h-uile sìon air am feum fios a bhith agad airson an rathad a chleachdadh gu sàbhailte, mar:

• cumail suas charbadan is bhaidhsagalan, mar dèanamh cinnteach gu bheil brèigichean agus solais ag obrachadh ceart.
• casg-astair do charbadan air diofar sheòrsaichean rathaidean.
• solais trafaig, soidhnichean is comharran rathaid.
• riaghailtean airson an rathad a chleachdadh ann an diofar shuidhichidhean mar droch shìde agus air an oidhche.
• riaghailtean bunaiteach sàbhailteachd, mar criosan-sàbhailteachd a chleachdadh ann an càr, gun fòn-làimhe a chleachdadh nuair a tha thu a' dràibheadh agus solais-aghaidh gheal is solais-dheiridh dhearg a bhith air baidhsagalan air an oidhche.

Tha na riaghailtean sin air an ùrachadh gu cunbhalach airson a h-uile duine a tha a' cleachdadh an rathaid a chumail sàbhailte. Feumaidh a h-uile dràibhear ùr deuchainn a phasaigeadh airson sealltainn gu bheil fios aca air Riaghailt an Rathaid mus faigh iad cead-dràibhidh.

Faodaidh luchd-bhaidhsagalan roghnachadh am misneachd a thogail air na rathaidean agus sealltainn gu bheil mothachadh aca air riaghailtean rathaid le bhith a' dèanamh nan cùrsaichean National Standards in Cycle Training no Bikeability – ach 's e roghainn a th' annta sin.

A bharrachd air seann shlighean armailteach agus malairteach a leantainn, feumar rathaidean ùra a thogail a rèir cruth na tìre anns a bheil iad. Chan urrainn dhaibh an-còmhnaidh a dhol eadar A agus B oir dh'fhaodadh beanntan, coille dhùmhail no aibhnichean a bhith nam bacadh. Faodaidh an t-slighe a ghabhas rathaidean agus na feartan aca siubhal a dhèanamh nas sàbhailte.

Seo eisimpleirean de rathaidean ann an Alba a tha ag obrachadh leis a' chruth-tìre mun cuairt orra.

'S e an A9 an rathad as fhaide ann an Alba. Tha e 273 mìltean, no 439km, a dh'fhaid.

• B' àbhaist gum b' e am prìomh rathad eadar Dùn Èideann, am prìomh bhaile, agus Taigh Iain Ghròt, fear dhe na h-àitichean as fhaide dhan ear-thuath air tìr-mòr Alba.

• Tha an dà cheann dhen t-slighe air atharrachadh thar ùine.

  • Tha earrannan ùra de mhòr-rathad a' toirt barrachd trafaig à Dùn Èideann aig deas gu Sruighlea agus Peairt.
  • Tha ceann a tuath an rathaid a-nis aig Cala Sgrabstail, faisg air Inbhir Theòrsa, far am faigh thu aiseag gu Stromness ann an Arcaibh.

• Seo fhathast a' phrìomh shlighe a tha a' ceangal Meadhan Alba ris a' Ghàidhealtachd. B' fheudar an rathad atharrachadh do charbadan nas motha agus nas luaithe agus barrachd trafaig san fharsaingeachd. Gun leasachaidhean a leigeas le trafaig gluasad nas fheàrr, bhiodh barrachd truaillidh agus ��ù������������ air an t-slighe seo.

Am measg nan atharraichean a thathar a' moladh airson an A9, tha:

• 30 earrann dhen rathad a bhith na rathad-caraids dùbailte gus am bi e nas sàbhailte do thòrr trafaig siubhal nuair a tha e trang, agus siubhal aig astar
• ionadan agus teàrrdsaran dealain air an t-slighe a' brosnachadh dhaoine gu carbadan dealain a chleachdadh
• barrachd àitichean-coise sàbhailte do luchd-cleachdaidh eile air an rathad (gu h-àraidh luchd-bhaidhsagalan agus coisichean).

rathad-caraids dùbailte - Prìomh rathad le tèarmann-meadhain a' sgaradh trafaig a tha a' siubhal diofar thaobhan.

eimiseanan carbon - Carbon ga leigeil mu sgaoil a dh'àile na talmhainn agus a tha a' cur ri atharrachadh na gnàth-shìde.

gasaichean taigh-glainne - Gasaichean anns an àile agus a bhios a' glacadh teas. Ged a tha feum orra airson an Talamh a chumail blàth gu leòr airson beatha a bhith air, tha cus ann a-nis agus tha iad a' cur ri atharrachadh na gnàth-shìde. 'S e gas taigh-glainne a th' ann an carbon dà-ogsaid.

lìonra teàrrdsaidh charbadan dealain - Lìonra de dh'ionadan-teàrrdsaidh dealain a leigeas le dràibhearan na carbadan dealain aca a theàrrdsadh, agus a tha mar sin a' beagachadh eimiseanan carbon a th' air an leigeil mu sgaoil bho pheatroil agus dìosail.

truailleadh - Nuair a tha stuthan cronail air an toirt a-steach dhan àrainneachd.

��ù������������ - Nuair a tha cus chàraichean is charbadan eile a' lìonadh rathaidean, agus bidh an trafaig slaodach no a' stad gu tur.

tuineachadh - Àite sa bheil daoine a' fuireach.

Riaghailt an Rathaid - Stiùireadh agus riaghailtean sàbhailteachd dhan luchd-cleachdaidh gu lèir air an rathad.

Dealbh rathaidean sàbhailte, uaine

Chan e a-mhàin rathaidean mòra mar an A9 a dh'fheumas a bhith sàbhailte dhan luchd-cleachdaidh gu lèir. Smaoinich mu shlighe a bhios tu a' gabhail tric, dhan sgoil, a phàirc ionadail no a thadhal air teaghlach agus caraidean. Smaoinich mu na rathaidean a dh'fheumas tu a dhol tarsainn agus na carbadan a dh'fheumas siubhal orra. An deidheadh agad air dòigh nas sàbhailte, agus a bhiodh nas fheàrr dhan àrainneachd, a dhealbh dhan h-uile duine airson siubhal? 'S dòcha gum faodadh tu map a tharraing dhen t-slighe, leis na h-àitichean cudromach air an comharrachadh.

Seo rudan air am faodadh tu smaoineachadh no a rannsachadh airson a' mhapa agad:

• àitichean airson a dhol tarsainn agus cùisean sàbhailteachd eile
• luaths an trafaig agus dè cho trang 's a dh'fhaodadh e a bhith
• truailleadh
• an seòrsa rathaid
• ceuman do luchd-cleachdaidh an rathaid nach eil ann an carbadan