Diwrnod rhyngwladol 'lleidr pen ffordd'
Mae'n rhaid fod 'na rywun â llygad go graff am syniadau hybu twristiaeth yn byw tua Thregaron yn y gorllewin gwyllt. Ers sawl blwyddyn, maen nhw wedi bod yn dathlu Mai 17 fel 'diwrnod rhyngwladol' un o'u harwyr lleol - Twm Siôn Cati.
I lawer, nofelau T Llew Jones sy'n gyfrifol am ein darlun rhamantus honno ohono fel y 'Robin Hood Cymreig ' yn dwyn oddi ar y cyfoethog ac yn rhoi i'r tlawd.
Ond mae'n debyg mai niwlog iawn yw'r gwir am fywyd Thomas Jones o Dregaron.
Datgelodd y gyfres Rebels Cymreig a ddarlledwyd ar Radio Cymru ryw flwyddyn neu ddwy yn ôl, fod y ddelwedd o Dwm Siôn Cati wedi datblygu dros y canrifoedd i siwtio awch y gynulleidfa am stori dda - o'i ymddangosiad cyntaf mewn llenyddiaeth fel herwr, anturiaethwr a phranciwr yn y 18fed Ganrif i fod yn 'Rob Roy of Wales' yn y 19eg ganrif oedd yn ffitio'r ddelwedd Seisnig o'r Cymry gwyllt anystywallt.
Gallwch glywed Rhys Mwyn, Nia Powell a Bob Morris yn trafod Twm Siôn Cati fan hyn.
Erbyn diwedd ei oes beth bynnag roedd y gŵr sydd â'r enw o fod yn rebel ac yn lleidr pen ffordd yn ynad parchus, yn fardd ac yn dipyn o arbenigwr ar hel achau, hanes lleol a herodraeth.
Ewyllys ar daith
Yn ôl Dafydd Wyn Morgan, un o sylfaenwyr brwdfrydig Cymdeithas Twm Sôn Cati, yr un peth sydd YN sicr am y dyn y tu ôl i'r chwedl ydy dyddiad ysgrifennu ei ewyllys, sef Mai 17 1609 - a dyna pam y dewiswyd y dyddiad hwn fel dyddiad dathlu Diwrnod Rhyngwladol Twm Siôn Cati (gan ddisgyblion Ysgol Gynradd Tregaron mae'n debyg).
Yn seiliedig ar y dyddiad hwn, fe fanteisiodd y Gymdeithas yn llawn ar bob cyfle i ddathlu 400 mlwyddiant ei farwolaeth yn 2009 gyda gweithgareddau lleol, teithiau cerdded a chofeb i'r dyn ei hun ynghanol tref Tregaron.
Ac yn ôl Dafydd (sydd o bryd i'w gilydd yn gwneud ymddangosiadau fel ei arwr mewn digwyddiadau cyhoeddus), bydd yr ewyllys hwn, sydd fel arfer yn cael ei gadw yn y Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth, yn mynd ar daith o gwmpas yr ardal cyn bo hir "i bobl gael gweld cofnod hynod o'i fywyd, yn llawysgrifen Twm ei hunan".
Roedd Twm, medd Dafydd, yn gymeriad lliwgar a oedd yn gymwynaswr lleol ac yn rhywun a wnaeth hefyd gyfraniad helaeth i hanes ei ardal.
A dydi'r ddelwedd ohono fel rebel-â-chydwybod a thynnwr coes yn cuddio rhag yr awdurdodau ar rostiroedd Rhandirmwyn yn gwneud dim drwg i'r 'brand' sy'n anrheg perffaith i unrhyw un sydd am hyrwyddo hanes ei ardal.
I wybod mwy am ddathliadau lleol ewch i wefan Cymdeithas Twm Siôn Cati.
