Hawl i Holi
Mae Dafydd yn gofyn cwestiwn diddorol yn y sylwadau;
"Byddai'n ddiddorol clywed beth sydd gan wleidyddion y Bae i'w ddweud yn barod am y posibilrwydd o lywodraeth Dorïaidd yn San Steffan ac effaith hynny ar wleidyddiaeth Cymru. Vaughan ...??"
Wel gan dy fod wedi gofyn, Dafydd fe wnâi fy ngorau i ateb. Y ddau bwnc allweddol yn fan hyn yw amseriad refferendwm ar bwerau llawn i'r cynulliad ac effaith llywodraeth Geidwadol ar lefelau gwariant y cynulliad.
O safbwynt amseriad refferendwm y gred gyffredinol yw y byddai ethol David Cameron yn arwain yn anorfod at gynnal pleidlais yn gymharol fuan. Gallai hynny ddigwydd am un o ddau reswm. Yn gyntaf gallai pleidiau'r chwith yn y Bae orfodi cynnal refferendwm er mwyn "amddiffyn Cymru rhag y Ceidwadwyr". Mae'r arweinyddiaeth Llafur yn hyderus y byddai'n bosib ennill pleidlais yn y fath amgylchiadau. Mae'r ail senario posib yn fwy diddorol. Ar ôl i Wyn Roberts gwblhau ei adolygiad o'i pholisi datganoli mae'n ddigon posib y bydd y Blaid Geidwadol ei hun yn addo cynnal pleidlais yn ystod tymor cyntaf Cameron yn Downing Street. Mae 'na ddau reswm am hynny. Y cyntaf yw 'r gred ddidwyll ymhlith nifer helaeth o Dorïaid nad yw'r gyfundrefn bresennol yn effeithlon nac yn gynaliadwy. Ffactor bwysicach efallai yw bwriad y Ceidwadwyr i ddatrys y cwestiwn Seisnig. Fe fyddai unrhyw ymdrech i wneud hynny trwy, dyweder, gyfyngu ar hawl Aelodau Seneddol y gwledydd Celtaidd i bleidleisio yn dibynnu ar sicrhâi mwy o gysondeb a chydraddoldeb ym mhwerau'r cynulliadau datganoledig.
Fe fyddai ethol llywodraeth Geidwadol hefyd yn sicr o effeithio ar incwm y cynulliad. Er nad yw'r Torïaid wedi cyhoeddi eu polisïau manwl hyd yma mae'n deg i ddisgwyl y byddai cyfyngu ar dwf gwariant cyhoeddus yn un o'u blaenoriaethau. O dan y fath amgylchiadau fe fyddai Llywodraeth Cymru yn wynebu dewisiadau anodd. Yn y tymor hir, yn enwedig wrth i lywodraeth yr Alban frwydro am fwy o ryddid ariannol, mae'n debyg y byddai dyddiau fformiwla Barnett yn tynnu at derfyn. Mae 'na wahaniaethau barn ynglŷn â p'un ai ydy Cymru ar ei cholled neu ei hennill oherwydd y fformiwla honno. Dyna'r rheswm dros addewid Cytundeb Cymru'n Un i sefydlu comisiwn i ymchwilio i'r pwnc. Ar hyn o bryd mae'r ymchwiliad hwnnw braidd yn academaidd. Fe allai fod yn destun trafod o bwys pe bai na newid yn Downing Street.
Golygydd Materion Cymreig y ´óÏó´«Ã½ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
SylwadauAnfon sylw
Da gweld y cyswllt cyflym yn ôl!
Mae'r 'cwestiwn Seisnig', chwedl tithau, yn un reit ddiddorol, oherwydd y gallai Lloegr droi'n wlad dragwyddol las heb wledydd Celtaidd yr ymylon. Rwy'n credu fy mod eisoes wedi sôn am fy namcaniaeth pe bai'r Alban a Chymru'n torri'n rhydd oddi wrth y Deyrnas Unedig - Lloegr las! Os felly, ac os dyna benderfyniad democrataidd y Saeson, yna, lwc dda iddyn nhw! Yna, byddai gwahanol ranbarthau Lloegr yn gofyn am ddatganoli, er gwaetha'r bleidlais yn erbyn yng Ngogledd-ddwyrain Lloegr rai blynyddoedd yn ôl ..........
Fy ofn i yw y gallai'r Torïaid geisio blingo Cymru a'r Alban, ac y byddai Cymru'n dioddef yn llawer gwaeth oni bai bod gennym Senedd o'r un statws â'r Alban - rhywbeth â grym. Fel y dywedodd Helen Mary yng Nghynhadledd Plaid Cymru yng Nghasnewydd, mae llywodraeth dorïaidd dros y Deyrnas Unedig yn anorfod, os nad y tro nesaf, yna'r tro ar ôl hynny, felly rhaid inni fod yn barod. Gallai cael llywodraeth elyniaethus dros y ffin sbarduno rhan helaeth o Gymru i fynnu mwy o rym - sbarduno deffroad newydd? Pwy wyr? Yn greiddiol i unrhyw gwestiwn ynglyn â democratiaeth, ceir y syniad o fandad - yn fras, a yw'r llywodraeth dan sylw wedi'i hethol gan bobl sydd, at ei gilydd, yn rhannu hunaniaeth, anianawd, cyfeiriad .....
O leiaf, dwy ddim yn rhagweld y gallai Cymru ddioddef canlyniadau mor erchyll ag y gwnaeth dan Maggie Thatcher yn yr 80au a'r tu hwnt, o leiaf, mae gennym ryw fath o darian rhag y meddylfryd estron hwnnw!
"Mae Dafydd yn gofyn cwestiwn diddorol yn y sylwadau"
Gwyrth ei fod wedi llwyddo i wneud. Mae'r problemau technegol yn annerbyniol.
A ydi'r Toriaid hefyd yn ystyried cynyddu nifer aelodau'r Cynulliad, ond am weld lleihau nifer aelodau seneddol o Gymru yr un pryd? Byddai hyn, wrth reswm, yn fuddiol iddyn nhw yn San Steffan. Fe allan nhw wneud rhywbeth tebyg yn yr Alban hefyd wrth gwrs.