´óÏó´«Ã½


Explore the ´óÏó´«Ã½

LLUN
17eg Tachwedd 2014
Hygyrchedd
Geiriau Yn Unig
Llais Llen

A-Y | Chwilota
Y Diweddaraf



Chwaraeon

Y Tywydd

Radio Cymru yn fyw
Safleoedd



´óÏó´«Ã½ Homepage

Cymru'r Byd
Adolygiadau
» Llais Llên
Adnabod awdur
Ar y gweill
Llyfrau newydd
Y Siartiau
Sôn amdanynt
Cysylltiadau
Gwenlyn Parry
Y Talwrn
Canrif o Brifwyl

Gwnewch

Amserlen teledu

Amserlen radio

E-gardiau

Arolwg 2001

Gwybodaeth

Ymateb


Clawr Tua'r dalar
Canmolwn
yn awr . . .

Ond braidd gormod o son am y pethau bach . . .

Dydd Iau, Mawrth 21, 2002

Tua’r Dalar gan William Owen. Gwasg Carreg Gwalch. £6.95.
Tair seren
Adolygiad gan Glyn Evans

Reit ar gychwyn y gyfrol hon y mae’r awdur yn rhoi clets i rhyw "oracl" ar Radio Cymru a adolygydd yn feirniadol un o’i gyfrolau eraill.

Tynnu sylw yn "llawn gwynt" oedd trosedd yr un oedd "yn ffansio ei hun fel tipyn o adolygydd" at y modd y bu i’r awdur anwybyddu tlodi a chaledi y cyfnod yr oedd yn ei ddarlunio yn ei lyfr.

Er bod William Owen yn cyfeirio at y feirniadaeth hon fel rhagfarn mi alla innau ddeall beth oedd gan yr adolygydd nas enwir dan big ei gap. Mae mwy o’r un peth yma!

Bywyd cefn gwlad

Cychwynnodd taith hunangofiannol William Owen gyda chyhoeddi Codi Canol Cefn yn 1974 ac nid yw’n syndod, oherwydd ei gefndir, iddo gadw at y ddelwedd amaethyddol gyda theitl y gyfrol hon sy’n dod â ni at y cyfnod presennol yn ei fywyd.

Rhwng y ddau lyfr bu dramâu a chyfrolau difyr fel Robin Rengan Las a Llacio’r Gengal yn darlunio’r hen gymdeithas amaethyddol fel ag yr oedd ym Môn yn ystod hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif.

Yn amlwg yn ffansio ei hun yn dipyn o Laurie Lee Cymraeg mae’r awdur, wrth edrych yn ôl, yn cloriannu ei fwriadau yn rhoi y pethau hyn ar bapur.

Cyhoeddodd Somerset Maughan ei Summing Up, William Owen ei Dua’r Dalar.

Yn fwyn ac yn felys

Nid oes amau ei ddawn fel sgrifennwr rhyddiaith na’i ddeheurwydd ychwaith fel darluniwr cymeriadau mewn geiriau. Y mae ei Gymraeg yn fwyn ac yn felys; ei lygaid yn graff, ei glust yn fain.

Mae’r gyfrol olaf hon yn cychwyn gyda’i gyfnod yng Ngholeg y Brifysgol ym Mangor yn y pumdegau ac wedyn yn athro digon diniwed yn rhai o ardaloedd tlotaf - neu ddifreintiedig fel y byddem yn cael ein cymell i ddweud heddiw - Lerpwl.
Hen lefydd ryff estron ac anghyfarwydd i lanc o gefn gwlad Môn!

Y mae yna lawer o draethu’r cyffredin a’r digon dibwys yn y rhan hon o’r gyfrol ac er bod ambell i ronynen yma ac acw y manus sy'n mynd a sylw rhywun.

Ydi mae’n ddiddorol cael gwybod am yr Athro A. H. Dodd "yn mynd yn fân ac yn fuan ar hyd Ffordd y Coleg gan aros a sefyll yn awr ac yn y man i godi stwmp sigaret, ac wedi iddo edrych o’i gwmpas i sicrhau nad oedd neb yn ei weld, ei fwrw’n lladradaidd i waelodion poced ei gôt laes."

Ond fe'n gorlwythir â manion eraill ac y mae sawl stori sy’n cychwyn yn addawol ond yn mynd i le’n byd erbyn gweld.

Weithiau, synnwn nad enwir pryfaid glaw a basiodd y giât yn y gyfrol hon.

Yn ystod y cyfnod hwn o ddarllen yr oedd Tua’r Dalar yn stryglo i ennill seren a hanner o ganmoliaeth a phe na byddwn ar ddyletswydd adolygu mae’n amheus gen i a fyddwn wedi dal ati.

Yn union fel rhes drwchus o rwdins byddai’r gyfrol hon wedi elwa ar gryn deneuo tra’n cyrchu tua’r dalar.

Cyfarfod pobol ddiddorol

O ddal ati i fyny’r rhes, fodd bynnag, cynhesais at y gyfrol ac mi gefais gryn bleser ymhlith "Pobol Ddiddorol" o ddalen 86 ymlaen.


Mwynheais yn arbennig y portread sylwgar a gonest o J. T. Jones Porthmadog a gyflawnodd gymaint camp yn cyfieithu rhai o ddramâu Shakespeare i’r Gymraeg gan gynnwys Hamlet ar gyfer cystadleuaeth yn Eisteddfod Genedlaethol Glyn Ebwy, 1958.

Darlunir cyfuniad rhyfeddol o athrylith eang ei orwelion ar y naill law a gwr rhywfaint yn rhagfarnllyd a chul ar y llall gyda'r awgrym o fod yn rhywfaint o fwli diwylliannol!

Difyr - ac ni ellir ond cytuno â William Owen ei bod yn gawl enbyd ar ran Meic Stephens i’w adael allan o’i Gydymaith i Lenyddiaeth Cymru - yn enwedig o weld ambell un arall llai a salach ei gyfraniad yn cael ei big i mewn.

Byd cystadleuol

Bu William Owen ei hun yn gystadleuydd llwyddiannus ar y ddrama yn y Genedlaethol. Ac aflwyddiannus hefyd fel y datgela mewn stori fach ogleisiol am ei brofiad gydag un ddrama a thri beirniad.

Pan anfonwyd y ddrama hon i gystadleuaeth gyntaf yn yr Eisteddfod Genedlaethol yr oedd y beirniad - "yn wr galluog uchel ei barch a thra phrofiadol yn y maes" - yn llawdrwm iawn arni gan ei disgrifio yn ddim amgen na sgets estynedig, hiliol a di-chwaeth.

Am rhyw reswm mae William Owen yn osgoi enwi’r beirniad ond William R. Lewis oedd o a hynny yn Eisteddfod Maldwyn 1981.

Ta beth am hynny, mewn dwy eisteddfod arall cafodd yr union un ddrama ganmoliaeth gan ddod yn ail da i ddrama gan T.James Jones gan Hywel Teifi Edwards hael ei ganmoliaeth.

Ar drydydd cynnig, dyfarnwyd y ddrama yn fuddugol gan J. R. Evans.

"Nid canmol yr ydwyf," meddai William Owen, "ond dywedyd y gwir, wrth geisio olrhain hynt ac yn arbennig helynt digon cythryblus un ddrama fer a oedd yn bopeth yr un pryd, yn ddim namyn ‘sgets estynedig’, yn ‘amlygu dawn bendant’, yn ‘hiliol ac ansensitif’, yn ‘fyrlymus a hynod lwyddiannus’ ac i goroni’r cyfan, yn ‘hynod o ddi-chwaeth’."

Yn wyneb y fath amrywiaeth barn beth wnawn ni felly o feirniaid steddfodol?

Canmolwn yn awr y rhai enwog!

Tuedd i ganmol y rhai y mae’n eu portreadu sydd gan William Owen ond ni ddylai hynny fod yn syndod gan mai cyfeillion a edmyga a ddewisodd sgrifennu amdanynt beth bynnag - a does dim o’i le yn hynny.

Ond y mae rhywun yn synnu, o ystyried naws gyffredinol y gyfrol, y'i weld yn beirniadu rhywrai eraill am fod yn nawddoglyd ac yn ymosod ar yr hyn y mae'n y'i alw "y dull Cymreig arferol" o "sheflio sebon" wrth sgrifennu.

Sylw a fydd yn peri i’r geiriau brycheuyn, trawst a llygaid ddod i feddwl ambell i ddarllenydd rwy’n siwr gan nad yw ei shefl ei hun yn un sy’n hel rhwd o segurdod.

Ond wedi dweud hynny rhoddodd gyda sawl un o’i gyfraniadau foddhad i lawer - heb sôn am y pleser y mae sgrifennu yn ei roi i’r sgrifennwr ei hun a'r cyfraniad o roi ar gof a chadw gymeriadau a ffordd o fyw.

Yn ei summing up,fel petai, dywed:
"Fynnwn i ddim gwadu nad oeddwn i’n ceisio boddhau’r awydd am ryw fath o ddihangfa a’r awydd am ‘gymundeb’ gyda’r rhai a garwyd ac a gollwyd felly.

"Ac os oedd yr hen fywyd ar gilio, roedd yn bwysig rhoi peth ohono ar gof a chadw er mwyn dangos ei hyfrydwch a’i ragoriaethau.

"Roedd yn rhaid ceisio atal, dros dro beth bynnag, y proses tragwyddol o erydu sy’n digwydd oblegid y mae colli cyfle i roi ar gof a chadw yn wadiad ar fodolaeth.

"Yr un pryd roedd yn gyfrifoldeb ar rywun i wneud a allai i sicrhau . . . fod rhyw gofnod yn aros ‘canys ni welir mo’u tebyg hwy byth eto’."

A pha ragorach rheswm a chymhelliad sydd ei angen dros droi'n llenor.

• Beth yw eich barn chi am y gyfrol hon neu lyfrau eraill?
Ebostiwch

Wythnosau Blaenorol:

Newyddion yr wythnos Y llyfrau diweddaraf i gyrraedd y siopau


Gair am airGair am air

Ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur ?



Siart LlyfrauSiart Cymru

Siartiau llyfrau oedolion a phlant



Adnabod Awdur Llais Llên yn holi: awduron yn ateb




Cysylltiadau ar y weLlyfrau ar y We
Cyfeiriadau a chysylltiadau buddiol

Archif LlyfrauNôl i'r archif
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi dal ein sylw

Gwenlyn Parry Gwefan i ddathlu bywyd a gwaith Gwenlyn Parry

Sesiynau Gang BangorCliciwch yma i gysylltu a ´óÏó´«Ã½ Cymru'r Byd






About the ´óÏó´«Ã½ | Help | Terms of Use | Privacy & Cookies Policy