Eifionydd
Er na chafodd fawr ddim o addysg ffurfiol William Samuel Jones oedd yr awdur cyntaf yn y Gymraeg i wneud bywoliaeth o ysgrifennu.
Am dros 50 mlynedd bu'n ysgrifennu dram芒u a stor茂au byrion am gymeriadau bro ei febyd - Eifionydd.
Mecanic ydoedd wrth ei alwedigaeth a bu'n cadw garej yn Llanystumdwy cyn ei gwerthu ym 1960 er mwyn canolbwyntio ar ysgrifennu. Ysgrifennodd ddram芒u ar gyfer y llwyfan, radio a theledu a chyhoeddi sawl cyfrol.
Un o'i greadigaethau enwocaf oedd Ifas y Tryc a oedd yn cael ei berfformio gan ei gyfaill, yr actor Stewart Jones.
Theatr
Meddai Harri Pritchard Jones amdano:
"Roedd yn fwrlwm o asbri a hiwmor efo'i lygaid direidus, addfwyn, a'i dafodiaith gyfoethog. Dau hoffter mawr Wil, ar wah芒n i'w deulu a'i fro, oedd moduron a'r theatr. Bu'n cadw garej, ac ymhyfrydai yn ei adnabyddiaeth o ddirgelion moduron ceir ac yn enwedig beiciau modur.
"Ym myd y ddrama bu'n helpu i sefydlu a chynnal Theatr y Gegin yng Nghricieth, yn sgwennu dram芒u ar ei chyfer, a sgriptiau radio a dram芒u teledu. Mwynh芒i groesi'r m么r i Iwerddon i weld dram芒u yn Theatr yr Abaty a'r Gate, ac ai i Lundain ambell dro i weld cynyrchiadau yno.
"Cyhoeddodd wyth cyfrol o ddram芒u ac un o stori芒u byrion. Cafodd ddylanwad ar nifer o awduron ifainc, fel Meic Povey."
Dylanwad
Bu'r dramodydd Meic Povey yn talu teyrnged iddo ar Radio Cymru wedi ei farwolaeth:
"Roedd yn ddyn ei filltir sgw芒r ac yn ysgrifennu am bobl ei filltir sgw芒r. Roedd yn 'sgwennu am ei filltir sgw芒r ond hefo dylanwad llawer ehangach na hynny 'dwi'n teimlo. Dwi'n credu y bydd yn cael ei gofio fel un o'n dramodwyr mwya' erioed. Mae ei gyfraniad i'r theatr yn aruthrol. " meddai.
"Roedd Ifas y Tryc yn glamp o gymeriad ac athroniaeth Wil oedd llawer iawn ohono. Mae ei dau lyfr - Ifas y Tryc a Ifas Eto Fyth - yr unig ddau lyfr am wn i yn Gymraeg pan ydych yn ei ddarllen 'da chi'n chwerthin yn uchel a peryg i chi ddisgyn oddi ar y soffa! Fedrwch chi ddim dweud hynny am brin neb yn y Gymraeg."
Daeth y newyddiadurwr Ioan Roberts i adnabod Wil Sam yn dda dros y blynyddoedd.
"Mi oedd o'n dweud rhywle nad oedd o'n medru creu dim byd a bod gwell ganddo alw ei hun yn 'sgwennwr yn hytrach na llenor," meddai.
"Sylwi'n graff oedd o, ac yn nabod ei fro ei hun. Roedd o'n ymfalchio mewn cael ei alw'n blwyfol. Roedd ei blwyfoldeb yr un peth a'i wladgarwch. Ond roedd o'n sylwi mor graff ar y natur ddynol fel bod ap锚l eang iawn yn ei gymeridau a'i 'sgwennu yn gyffredinol.
"Roedd ganddo argyhoeddiadau cryf ynglyn 芒 heddwch byd, dyfodol ei fro, yr iaith a'r genedl. Yr oedd yn berson crwn iawn ac roedd hynny o bosib yn ychwanegu at ei ap锚l."
Hanes y b锚l hirgron o'i gwreiddiau hyd at y Gamp Lawn
