大象传媒

Gyrru heibio murddun hen gartref Kate Roberts yng Nghae'r Gors, ac allan o'r pentref i fyny'r L么n Wen sy'n cordeddu drwy'r grug i ben y foel ac i lawr wedyn tuag at Waunfawr neu Ryd-ddu.

O dan y graffiti, mae'r plac yn y maes parcio ar ochr y L么n Wen yn nodi cysylltiadau Kate Roberts 芒'r darn hwn o dir.

Canolfan newydd
Ond, mae golygfeydd y daith wedi newid ryw fymryn. Yn lle mynd heibio i hen furddun Cae'r Gors mae yma r诺an adeilad cymunedol balch yn mynnu'ch sylw ar ochr y ffordd.

Mae'r hen adfail wedi cael bywyd newydd fel canolfan dreftadaeth ac yno y stopiais i am sbec ar y Sul braf arbennig hwn ym mis Mawrth ar gyfer diwrnod agored cyntaf y ganolfan i bobl leol.

Ffrwyth gweledigaeth criw lleol a ffurfiodd Gyfeillion Cae'r Gors ydy'r ganolfan ar 么l i Kate Roberts ei hun brynu ei hen gartref yn 1965 a'i roi yn nwylo ymddiriedolwyr. Ers 2001, mae'r Cyfeillion wedi bod yn ymgeisio am y grantiau sydd wedi esgor ar ddatblygu'r ganolfan hon sy'n agor ei drysau eleni.

Ac mae'r bobl leol wedi eu plesio.

Edmygu gwaith y t枚wyr roedd Arthur Wyn o'r Groeslon y tu allan i'r ganolfan lle roedd paned a bara brith ar gael drwy'r dydd.

"Mae'n gorfadd yn dda," meddai am y to llechi. "Mae'n nhw wedi gwneud gwaith da yn pigo'r llechi."

Mae Arthur yn falch o'r cysylltiad personol sydd ganddo 芒 hanes llenyddol yr ardal: mae'n nai i lenor lleol arall, y dramodydd John Gwilym Jones. "Roedd o'n ffrindia efo Kate Roberts - mi fyddai'n mynd i'w gweld yn aml i'w chartre," meddai.

Defnydd pobl leol
Fel nifer o'r trigolion oedd yn y diwrnod agored, mae Arthur yn gobeithio y bydd pobl leol ac ysgolion yn defnyddio'r ganolfan ac nad amgueddfa farw fydd hi.

"Dwi'n gobeithio y bydd pobl yn gwneud defnydd ohoni," hefyd meddai Gareth Roberts o'r pentref nesa, Rhostryfan, ac ategodd ei wraig, Karen, y byddai'r ganolfan yn adnodd da i bentrefwyr Rhosgadfan sydd wedi colli eu neuadd bentref ers iddi gael ei llosgi i lawr.

Oedd, roedd pawb yn canmol, yn mwynhau busnesa drwy stafelloedd yr hen d欧 芒'i waliau gwyngalchog ac yn bendant eu barn eu bod yn disgwyl mai lle i'w ddefnyddio fyddai hwn, nid lle i'w gadw fel crair hanesyddol.

Beicwyr y L么n Wen
Roedd rhaid picio'n sydyn i fyny'r L么n Wen cyn troi am adre ac felly i ffwrdd 芒 mi tuag at y mynydd, heibio i'r tyddynnod hir, gwyngalchog sy'n swatio'n dynn wrth y ddaear ar y rhosydd agored ac at droed y L么n Wen.

Troais y gornel olaf cyn dechrau dringo'r l么n droellog yn barod i fwynhau golygfa gyfarwydd anialdir y grug a'r eithin. Dyna pryd y gyrrais yn syth i mewn i f么r o ledr a chr么m haid o feicwyr oedd yn sefyllian wrth feics modur sgleiniog.

Stopiais a gafael yn fy nghamera - roedd gwrthgyferbyniad y peiriannau pwerus ar gynfas y rhostir llwm yn gweiddi am lun. Wrth fynd atyn nhw am sgwrs meddyliais am eiliad, a hanner gobeithio, mai clwb oedd yn cyfuno edmygedd o weithiau Kate Roberts efo hoffter o ryddid hedonistaidd gyrru Yamahas yn gyflym ar hyd ffyrdd diarffordd oedden nhw.

Ond na, aelodau o Virago Star Owners Club, Centre 3, wedi cychwyn yn fore o'r Wirral oedden nhw. Wydden nhw ddim byd am ddiwrnod mawr Cae'r Gors i lawr yn y pentref nac ar ba ffordd roedden nhw wedi stopio.

Roedden nhw yn y parthau hyn am y tro cyntaf ar gyngor un o'r aelodau, oedd wedi byw am gyfnod yn yr ardal. Roedd hon yn un o'i hoff ffyrdd ac roedd wedi perswadio'r lleill ei bod yn werth dod am dro ar ei hyd. Y bwriad oedd ei gwneud hi lawr i Waunfawr, croesi i Lanrug a throi am Lanberis yna heibio Nant Peris a thros Ben-y-p谩s tuag at Fetws y Coed ac yna n么l am adre.

Ond, fan hyn, ar y L么n Wen, roedd damwain wedi dod 芒'u taith i stop - olwyn un o'r beics wedi ei malurio gan dwll yn y ffordd.

Ond gyda chlustogau eithin bob ochr a'r haul yn tywynnu, lle well i syrthio oddi ar dy feic, meddai un ohonyn nhw?

Gofynnodd Lorna, un o'r ddwy ferch oedd yn y criw, faswn i'n tynnu llun ohoni ar ei beic er mwyn hybu beicio merched - mae hi'n tr茂o cael mwy i ymuno, meddai.

Wrth i'r j么cs am 'Daffyd - the only gay in the village' ddechrau, ffarweliais 芒'r beicwyr a throi n么l am Rosgadfan.

Wrth ddod n么l i olwg Cae'r Gors roeddwn yn teimlo bod hen gartref Kate Roberts a L么n Wen ei straeon yn bodoli mewn byd hollol ddieithr, byd paralel, i fyd beicwyr y L么n Wen y diwrnod hwnnw.

Roedd prysurdeb y ganolfan drosodd a thri hen 诺r yn sefyll tu allan i'r drws yn rhoi pen y mwdwl ar yr olaf o drafodaethau'r dydd yng Nghae'r Gors, am y tro."

Elin Meredith