´óÏó´«Ã½

Mae gwleidyddion Gogledd Iwerddon yn ceisio datrys argyfwng gwleidyddol sydd yn peryglu datganoli yno, a'r Wyddeleg yw testun y trafodaethau brys.

Mae'r DUP yn gwrthwynebu galwad Sinn Féin i sefydlu Deddf Iaith i'r Wyddeleg a fyddai yn rhoi statws swyddogol i'r iaith yno.

Yn ôl yr Unoliaethwyr fe ddylai unrhyw ddeddfwriaeth newydd gynnwys mesurau i ddiogelu statws tafodiaith Albanaidd Gogledd Iwerddon (Ulstèr-Scotch).

Os nad oes cytundeb buan bydd yn rhaid i Ysgrifennydd Gogledd Iwerddon, James Brokenshire, wneud penderfyniad ynglŷn â dyfodol y drefn llywodraethu yno.

Fe allai drosglwyddo grym am gyfnod pellach i Lywodraeth y DU, neu ystyried galw etholiad arall ar gyfer Cynulliad Gogledd Iwerddon.

Hyd yma mae'r trafodaethau wedi bod yn anodd. Ddydd Mercher fe drefnwyd cyfarfod i drafod yr argyfwng ond doedd y DUP na Sinn Féin yn bresennol.

Mae Gogledd Iwerddon wedi bod heb lywodraeth ddatganoledig ers bron i chwe mis, pan ddaeth y cytundeb rhwng y Sinn Féin a'r DUP i lywodraethu ar y cyd i ben yng nghanol anghytuno am gynllun ynni gwyrdd dadleuol.

Mae Sinn Féin yn mynnu bod addewidion wedi eu gwneud i greu deddfwriaeth i ddiogelu statws y Wyddeleg, ond mae'r DUP am weld deddf "hybrid" sydd yn diogelu eu diwylliant nhw hefyd.

Mae tafodiaith Ulstèr-Scotch yn fersiwn lleol o'r Saesneg mewn rhannau o Ogledd Iwerddon sydd yn defnyddio geiriau gan bobl sydd o dras Albanaidd.

Mae Sinn Féin yn dadlau y dylai'r Wyddeleg gael statws swyddogol tebyg i'r Gymraeg yng Nghymru, gan olygu arwyddion cyhoeddus dwyieithog yn ogystal â'r hawl i ddefnyddio'r iaith mewn llysoedd ac yn y Cynulliad.

Byddai hefyd yn cryfhau statws y Wyddeleg mewn ysgolion - gan gynnwys yr "hawl i gael addysg Wyddelig".

Dywedodd y DUP na fyddai hynny yn digwydd a dan eu goruchwyliaeth nhw. Yn gynharach eleni dywedodd arweinydd y DUP Arlene Foster na fyddai byth yn cytuno i sefydlu deddf iaith i'r Wyddeleg.

Mewn araith i'w chefnogwyr dywedodd: "Os ydych chi'n bwydo crocodeil fe ddaw e nôl am ragor."