´óÏó´«Ã½

Mae mam o Bwllheli wedi dweud wrth Newyddion 9 bod diffyg ymwybyddiaeth ynghylch yr effaith seicolegol ar rieni babanod sy'n cael eu geni'n gynnar.

Dim ond pump o'r 11 uned mamolaeth neu newydd-enedigol yng Nghymru sy'n gallu cynnig cymorth seicolegol i rieni, yn ôl Bliss - yr elusen sy'n cefnogi teuluoedd plant sydd wedi eu geni'n gynnar.

Yn ôl Kim Williams, mae genedigaeth ei mab, Caio -10 wythnos yn gynnar - a'r saith wythnos y bu'n cael gofal dwys yn Ysbyty Gwynedd ac Ysbyty Glan Clwyd yn cael "effaith enfawr" ar y teulu hyd heddiw.

Dywedodd Llywodraeth Cymru y dylai gofal seicolegol fod ar gael i bob rhiant â phlentyn sy'n cael gofal newydd-enedigol, ac yn ôl Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr mae cynllun newydd wedi cefnogi dros 450 o bobl ers ei lansio y llynedd.

Bob blwyddyn mae tua 35,000 o fabanod yn cael eu geni'n gynnar yng Nghymru ac mae tua 10% o'r rheini'n derbyn gofal mewn uned newydd-enedigol.

Mae 40% o'r rhieni yn yr achosion hynny yn fwy tebygol o ddioddef iselder ôl-enedigol.

Sefydlodd Kim Williams grŵp ar gyfer mamau a babanod fel bod rhieni yn gallu cymdeithasu a thrafod eu teimladau.

Mae Caio bellach yn ddwy oed, ond mae amgylchiadau ei enedigaeth yn 2017 wedi gadael eu hôl.

"Mae o jest yn massive o whirlwind," meddai. "Un diwrnod ma' bob dim yn mynd yn smooth a wedyn - crash.

"O'n i jest mor ypset. Do'n i'm 'di gweld hogyn bach fi, do'n i'm 'di cl'wad o'n crio, o'n i'm yn gw'bod os oedd o'n iawn."

"Oedd y nyrsys yn ofnadwy o dda - oedd ginnon nhw ddigon o amser i chdi a fysan nhw'n gwrando arna'i yn crio neu os oedd ginno fi boen amdan Caio.

"O be 'dwi'n cofio, ches i ddim cynnig dim help seicolegydd... pan es i adra a welish i'r health visitor a hi wedyn nath meddwl fysa'n well os byswn i'n siarad efo rhywun."

Mae'n dweud ei bod yn "teimlo'n ofnadwy o isel ar un adeg" a wedi cael sesiynau cwnsela.

"Ma' rhywun yn meddwl bod ti'n dod o'r hospitol a ma'r babi'n iawn. 'Na fo, mae o drosodd. Ond dydi o ddim. [Ac wrth ganolbwyntio ar Caio], dwi'n teimlo bo' fi 'di pwsho pobol wedyn i ffwrdd.

"Mae'r plant hŷn yn poeni os mae Caio'n dal annwyd neu'n sâl neu'n syrthio. 'Dwi'n meddwl am ei fod o mor fragile am mor hir, ma' pawb yn meddwl bod o dal yn fabi bach.

Yn ol canllawiau Llywodraeth Cymru, dylai cymorth seicolegol a chymdeithasol fod ar gael i bob rhiant sydd â phlentyn mewn gofal newydd-enedigol, ond mae yna bryder bod y baich yn syrthio'n gynyddol ar nyrsys i ddarparu gofal iechyd meddwl i rieni.

"Mae'n anodd achos does dim digon o nyrsys," meddai Nicola Davis-Job o'r Coleg Nyrsio Brenhinol yng Nghymru. "Mae'r niferoedd comisiynu wedi aros yr un fath.

"Does gyda ni ddim mwy o fyfyrwyr nyrsio pediatrig na iechyd meddwl, felly mae'r llwyth gwaith yn fwy o lawer.

"Mae'n rhaid iddyn nhw ofalu am y babi a'r rhieni ac mae yna fwy o bwysau. Mae yna lai ohonyn nhw, ond mwy o famau a babanod i ofalu amdanyn nhw."

Yn ôl y seicolegydd clinigol, Dr Mair Edwards mae angen helpu rhieni i ymdopi â genedigaethau trawmatig ac annisgwyl.

"Mewn unedau newydd-enedigol, mae rhieni'n wirioneddol bryderus ynghylch eu babanod ac yn aml yn wynebu amgylchedd sy'n ddiethr iddyn nhw," meddai.

"Bydd yr rhan fwyaf o rieni dan bwysau a straen a ddim yn teimlo eu bod yn gallu delio â'r sefyllfa ar lefel emosiynol."

Mae hefyd yn dweud y byddai cefnogaeth iechyd meddwl arbenigol yn yr unedau yn lleihau'r pwysau ar y nyrsys.

Dywedodd llefarydd ar ran Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr: "Rydym wedi rhoi llawer o bwyslais ar gefnogi iechyd meddwl a lles teuluoedd sydd â babanod sâl o dan ein gofal, ac mae staff ar bob un o'n tair uned yn gweithio gyda theuluoedd fel mater o drefn i sicrhau bod eu hanghenion iechyd ehangach yn cael eu hasesu ac y gofalir amdanynt.

"Rydym wedi cael llwyddiant mawr wrth ddatblygu grŵp cefnogi cymheiriaid, "Neomates", sy'n darparu fforwm i deuluoedd i rannu profiadau a dulliau ymdopi gyda rhieni eraill ble mae eu babanod wedi bod o dan ein gofal.

"Ers ei lansiad y llynedd, mae dros 450 o bobl wedi elwa o'r cyngor a'r gefnogaeth hon."