´óÏó´«Ã½

Mae dyn o Ynys Môn wedi cael dedfryd o garchar am oes am lofruddio pensiynwr trwy ei saethu gyda bwa croes.

Bydd yn rhaid i Terence Whall, 39 oed o Fryngwran, dreulio o leiaf 31 mlynedd dan glo am saethu Gerald Corrigan tu allan i'w gartref ar gyrion Caergybi fis Ebrill y llynedd.

Bu farw Mr Corrigan, 74, o'i anafiadau yn yr ysbyty wythnosau yn ddiweddarach.

Dywedodd y Barnwr yn Llys Y Goron Yr Wyddgrug, Mrs Ustus Nerys Jefford bod y llofruddiaeth yn un "fileinig".

"Am eich rhesymau eich hun, roedd gyda chi gynllun i ladd," meddai wrth y diffynnydd. "Rydych wedi amddifadu teulu Mr Corrigan o esboniad.

"Roedd eich hyder trahaus y byddech chi'n osgoi cyfiawnder am lofruddiaeth yn gyfeiliornus."

Ond dywedodd nad oedd yn gallu bod yn sicr ai cael arian oedd y cymhelliad, er bod Whall mewn dyled.

Ychwanegodd y barnwr fod Whall wedi parhau gyda'i fywyd "fel petae dim wedi digwydd" ond roedd wedi cynllunio'r llofruddiaeth yn fanwl.

Roedd y therapydd chwaraeon a hyfforddwr personol hefyd, meddai, "yn gwybod yn iawn" mai hela anifeiliaid oedd pwrpas yr arfau a ddefnyddiodd a bod rheiny "wedi eu dylunio i ladd".

Dywedodd y barnwr ei bod yn sicr bod Whall wedi ymyrryd â dysgl lloeren Mr Corrigan er mwyn ei ddenu allan o'r tŷ.

Doedd dim emosiwn ar wyneb Whall wrth gael ei ddedfrydu.

Fe ddarllenodd cymar Mr Corrigan, Marie Bailey, ddatganiad pwerus o du ôl i sgrin, gan ddweud bod ei bywyd yn "hunllef" ers noson yr ymosodiad arno.

"Roedd Gerry'n ddyn eithriadol, fy ffrind gorau am bron 30 mlynedd," meddai am y cyn-ddarlithydd oedd yn gofalu amdani â hithau â'r cyflwr sglerosis ymledol.

"Roedd yn gwneud i mi deimlo'n saff... rŵan dwi ar ben fy hun... mae anobaith yn fy llethu."

"Doedd gan Gerry ddim gobaith," meddai am yr ymosodiad, a ddigwyddodd wrth iddo drwsio lloeren deledu ar wal ei dŷ yn oriau mân y bore ar 19 Ebrill 2019.

"Roedd ei gefn wedi troi. Chafodd o mo'r cyfle i amddiffyn ei hun.

"Ro'n i'n ddiymadferth. Fedrwn i wneud dim i'w helpu.

"Mae'n rhaid bod y boen yn arteithiol... bu'n rhaid i mi ei wylio yn marw yn araf."

Roedd mab Mr Corrigan, Neale Corrigan, yn ei ddagrau wrth ofyn yn ystod ei ddatganiad yntau: "Sut gall unrhyw un fod eisiau achosi gymaint o boen i fy nhad?

"Roedd yn ganoloesol. Sut gall unrhyw un ddewis i ddefnyddio arf mor farbaraidd ar hen ddyn?

"Rwy'n gobeithio un diwrnod y byddai'n gallu cofio'r amseroedd da a stopio cael fy arteithio gan atgofion drwg."

Dywedodd merch Mr Corrigan, Fiona Corrigan, ei bod yn dioddef hunllefau, paranoia a phyliau panig ers yr ymosodiad.

"Dydw i ddim yn gweithio ar hyn o bryd ohewydd mae yna ddyddiau pan na alla'i godi o'r gwely.

"Mae fy nghymar yn gorfod gafael ynof imi stopio crio a chrynu fel 'mod i'n gallu cysgu gyda'r nos."

Cafodd Whall ddedfryd o chwe blynedd o garchar am gynllwynio i wyrdroi cwrs cyfiawnder, i gydredeg â'r brif ddedfryd.

Cafodd dyn 36 oed o Fangor, Gavin Jones, ddedfryd o bum mlynedd o garchar ar ôl i'r llys ei gael yn euog o gynllwynio i wyrdroi cwrs cyfiawnder.

Bydd yn rhaid iddo gwblhau hanner y ddedfryd dan glo a'r gweddill ar barôl dan drwydded

Roedd dau ddiffynnydd arall wedi pledio'n euog i gynnau tân yn fwriadol yn gynharach yn yr achos - cyhuddiad yn ymwneud â llosgi'r cerbyd Land Rover y defnyddiodd Whall pan saethodd Mr Corrigan.

Cafodd Darren Jones, sy'n 41 oed ac o Benrhosgarnedd, ddedfryd o ddwy flynedd a 10 mis o garchar.

Ar ei ben-blwydd yn 35 oed, cafodd Martin Roberts o Fangor ddedfryd o ddwy flynedd a phedwar mis o garchar.

Fe gymeradwyodd y barnwr ymchwiliad "diwyro a thrylwyr" yr heddlu, yn niffyg llygad dystion, cymhelliad ac unigolion amlwg i'w drwgdybio.

Mewn datganiad yn croesawu'r dedfrydau dywedodd Heddlu Gogledd Cymru bod Mr Corrigan "yn ddioddefwr diniwed i lofruddiaeth farbaraidd".

Dywed y llu bod yr ymchwiliad yn un cymhleth oedd wedi cael cymorth gan arbenigwyr proffesiynol, ond bod tystiolaeth pobl leol, twristiaid a busnesau hefyd wedi helpu sicrhau'r euogfarnau.