´óÏó´«Ã½

Bu pobl Merthyr Tudful yn ciwio y tu allan i ganolfan hamdden i gael prawf Covid yn eu cannoedd ym mis Tachwedd.

Roedd yr ardal yn cael ei ystyried ar y pryd fel - 'hotspot' - ac roedd yn rhaid galw ar y fyddin i helpu.

Mae Ysgrifennydd Iechyd y DU, Matt Hancock, wedi credydu'r dull hwn o brofi "llif ochrol" ar gyfer pobl asymptomatig â chyfraddau achosion is yn Lerpwl, man arall oedd wedi'i daro'n galed gan Covid.

Mae wedi cyhoeddi ers hynny y byddai'r profion cyflym rheolaidd hyn yn cael eu cyflwyno mewn cymunedau ledled Lloegr.

Ond ydyn nhw'n debygol o gael eu cyflwyno ledled Cymru?

Mae'r profion sy'n cael eu defnyddio (lateral testing) yn ffordd gyflym o brofi am symptomau coronafeirws ac mae'n dychwelyd canlyniad mewn tua 30 munud.

Mae hyn yn golygu na fydd yn rhaid i'r rhai sydd wedi bod mewn cysylltiad agos â rhywun sydd wedi profi'n bositif hunan-ynysu os daw eu prawf yn ôl yn negyddol.

Yn lle gorfod hunan-ynysu, gallan nhw aros yn y gwaith neu yn yr ystafell ddosbarth pe byddan nhw'n profi'n negyddol bob bore.

Cododd erthygl yng nghyfnodolyn meddygol y BMJ bryderon ynghylch effeithiau'r profion cyflym yn Lerpwl, lle cynhaliwyd cynllun peilot.

Adroddwyd bod y profion, nad oes angen eu prosesu mewn labordy, wedi colli hanner yr holl achosion a thraean o'r rhai â llwyth firaol uchel a oedd yn debygol o fod y mwyaf heintus.

Dywedodd Angela Raffle, ymgynghorydd ym maes iechyd y cyhoedd yn Ysgol Feddygol Prifysgol Bryste, hefyd fod cynyddu profion llif ochrol yn "bryderus iawn".

Rhybuddiodd y bydd y buddion o ddod o hyd i achosion heb symptomau "yn cael eu gorbwyso gan y nifer fawr o achosion heintus y mae'r rhain yn eu colli".

Ond dywedodd Dr Susan Hopkins, prif gynghorydd meddygol Profi ac Olrhain y GIG yn Lloegr, y gallai'r profion nodi llawer o achosion o haint mewn pobl heb symptomau.

Tra cyfaddefodd fod yna "negatifau ffug" a bod gan y dull "gyfyngiadau", dywedodd Dr Hopkins fod ei ddefnydd yn "gamechanger".

Cafodd cynlluniau peilot profi torfol eu cynnal mewn dau fan yng Nghymru ddiwedd y llynedd.

Ar ddiwrnod cyntaf y profion ym Merthyr Tudful ym mis Tachwedd, profwyd 977 o bobl ac roedd naw ohonyn nhw'n bositif.

Roedd profion torfol yng Nghwm Cynon Isaf ym mis Rhagfyr hefyd.

Ar draws y ddwy ardal, nodwyd cyfanswm o 1,100 o achosion Covid positif ar ôl cynnal 50,000 o brofion.

Dechreuodd Llywodraeth Cymru hefyd beilot pedair wythnos o brofi swyddogion Heddlu De Cymru asymptomatig fel mater o drefn ar 23 Rhagfyr.

Ei nod oedd lleihau'r niferoedd oedd i ffwrdd o'r gwaith yn hunan-ynysu, er nad oedden nhw wedi'u heintio, yn dilyn cyswllt ag unigolyn sydd wedi profi'n bositif.

Tra bod y cynllun yn dal i fynd yn ei flaen, dywed Llywodraeth Cymru fod y canlyniadau hyd yn hyn yn dangos dirywiad cyson mewn absenoldebau yn gysylltiedig â Covid.

Mae profion rheolaidd ar weithwyr iechyd a gofal cymdeithasol asymptomatig hefyd wedi cychwyn, ac mae cynllun peilot ar y gweill ar safle Tata ym Mhort Talbot.

Roedd cynlluniau hefyd i'w gyflwyno mewn ysgolion a cholegau ledled Cymru ym mis Ionawr, pe bydden nhw wedi agor fel oedd y bwriad yn wreiddiol.

Mae profion wedi bod ar gael ym mhob un o'r 317 o ardaloedd awdurdodau lleol Lloegr o'r wythnos hon fel rhan o drefn profi cymunedol.

Anogwyd cynghorau i flaenoriaethu profion ar gyfer pobl sydd methu gweithio gartref yn ystod y cyfnod clo.

Mae Llywodraeth yr Alban hefyd yn cynnig profion cymunedol mewn ardaloedd sydd â chyfraddau uchel o coronafeirws.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru fod swyddogion yn gwerthuso canlyniadau ac yn edrych ar yr hyn oedd yn digwydd mewn rhannau eraill o'r DU wrth ddatblygu'r dull o brofi cymunedol.

"Rydyn ni wedi cyhoeddi profion asymptomatig rheolaidd ar weithwyr iechyd a gofal cymdeithasol, ym maes addysg a phrofion cyswllt dyddiol yn Heddlu De Cymru," ychwanegodd y llefarydd.

"Mae cynllun peilot hefyd wedi cychwyn ar safle Tata Port Talbot.

"Rydyn ni hefyd yn archwilio cyfleoedd eraill ar gyfer profion rheolaidd i gefnogi gwasanaethau critigol."

Mae'r Ceidwadwyr Cymreig wedi galw am i brofion cyflym gael eu dosbarthu ar frys mewn ysbytai.

Dywedodd y llefarydd iechyd, Andrew RT Davies, ym mis Rhagfyr: "Mae ysbytai yn nodi canrannau uchel o staff yn hunan-ynysu, ac felly'n rhoi straen cynyddol ar wasanaethau a'r staff sy'n weddill."

Mae arweinydd Plaid Cymru, Adam Price, wedi codi'r angen am "Ardaloedd Cymorth Covid" - gan ddweud bod ymchwil o ogledd Lloegr yn awgrymu y gallai'r feirws effeithio'n anghymesur ar gymunedau ôl-ddiwydiannol.

Galwodd am brofion torfol yn ogystal â mwy o gefnogaeth ariannol mewn llefydd fel Merthyr Tudful, Blaenau Gwent a Rhondda Cynon Taf.