´óÏó´«Ã½

Mae'n gyfnod "argyfyngus" i ysgolion Sul Cymru, gyda disgwyl i'r rhan fwyaf gau am byth wedi'r pandemig - dyna mae Cyngor Ysgolion Sul Cymru yn ei ddweud.

Mae cyfarwyddwr y Cyngor, y Parch Aled Davies, wedi dweud wrth raglen Bwrw Golwg ar ´óÏó´«Ã½ Radio Cymru mai dyma'r cyfnod gwaethaf ers 200 mlynedd.

"Mae wedi bod yn gyfnod heriol iawn i ysgolion Sul," medd y Parch Davies.

"Mae nifer o ysgolion Sul wedi symud ar Zoom ond y gwir amdani yw bod trwch ysgolion Sul wedi cau am flwyddyn a hanner."

Er bod rhai ysgolion Sul wedi ail-ddechrau cyfarfod yn eu haddoldai wedi i'r cyfyngiadau coronafeirws lacio, nid dyna'r sefyllfa i'r mwyafrif.

"Mae gen i bryder gwirioneddol bod llawer iawn o ysgolion Sul nad ydyn nhw yn mynd i ailagor o gwbl," medd Parch Davies.

"Mae nifer o'r gwirfoddolwyr, athrawon yr ysgolion Sul, yn dweud wrthan ni, ''Dan ni wedi bod wrthi ers 45 mlynedd a 'dan ni'n teimlo ar ôl hyn i gyd nad ydan ni'n credu y gallwn ni ailgychwyn pethau unwaith yn rhagor.' Mae hynny'n mynd i fod yn her i'r eglwysi a'r enwadau."

Am y tro cyntaf erioed dydi'r Cyngor Ysgolion Sul ddim wedi darparu gwers ar gyfer ysgol Sul oedolion y mis hwn. Doedd dim galw am yr adnoddau, ac yr un yw'r sefyllfa i bob enwad.

Ond mae Eglwys Bresbyteraidd y Crwys yng Nghaerdydd wedi ailagor yr ysgol Sul yn yr adeilad unwaith eto.

Bu'r plant a'u hathrawon yn cynnal sesiynau dros y we wedi i'r argyfwng ddechrau ac yna mewn parc lleol wedi i'r cyfyngiadau lacio.

"O'n ni'n mynd ar Zoom a gweld ein gilydd a siarad, ac ar y diwedd, y rhan gorau oedd cwisKahoot a gweld pwy oedd wedi dysgu'r mwyaf!" medd Mari, 12 oed.

Mae ei chwaer Tegwen, 9, yn cytuno: "O'n i'n mwynhau darllen mas ar y sleidiau efo'r storiâu gwahanol a neud gwaith celf."

Ond, yn ôl y Parch Davies o'r Cyngor Ysgolion Sul, mae cynnal ysgol Sul dros y we yn arbennig o heriol gan fod dim modd ail-greu sawl agwedd o'r hyn mae plant yn ei fwynhau mewn capel.

"I raddau mae profiad ysgol Sul yn ymwneud â'r berthynas gyda pherson, gyda'r plant eraill, y sgwrsio, y gemau, yr hel casgliad - popeth sy'n ymwneud â bod mewn festri ac mae hynny wedi'i golli," meddai.

Yn y Crwys hefyd, mae'r plant yn dweud eu bod nhw'n cael mwy o hwyl wrth gwrdd yn y cnawd.

"Dwi'n teimlo'n really hapus achos 'dan ni wedi neud lot o stwff ar y cyfrifiadur a nawr 'dy'n ni'n cael cwrdd wyneb yn wyneb," medd Tegwen.

"Dwi'n hapus iawn i weld pobl go iawn, nid drwy gyfrifiadur," medd Mathew, 10 oed.

Arweinydd yr ysgol Sul, Hannah Thomas oedd yn cydlynu'r sesiynau ac mae'n dweud bod yr ysgol Sul wedi dechrau cyfarfod dros y we hyd yn oed cyn i ysgolion gwladol ddechrau gwneud hynny.

"Rwy'n credu ar y dechrau roedd e'n dipyn o novelty achos doedd dim gwersi rhithiol yn yr ysgolion ac roedd pawb yn awyddus iawn i gwrdd," meddai.

"O'n ni'n neud llawer o bethau amrywiol. Roedd y plant yn cymryd tro i ddarllen, ro'n ni'n e-bostio gweithgareddau at ein gilydd a gwneud sawl sesiwn gelf estynedig.

"Rwy'n credu ein bod ni wedi symud i bennod newydd nawr. Ni'n dilyn yr holl gyfarwyddiadau ac yn mynd o wythnos i wythnos."

Mae'r Cyngor Ysgolion Sul yn darparu adnoddau ar-lein ar gyfer ysgolion Sul ac yn dweud eu bod yn hapus i drafod ag unrhyw ysgol Sul sydd eisiau cymorth i ddal ati. Ond, mae'r cyngor yn cydnabod bod y pandemig wedi prysuro dirywiad oedd eisoes yn digwydd.

"Mae'r ysgol Sul wedi para, yn enwedig yn y Gymru Gymraeg, yn sefydliad cryf drwy'r degawdau olaf 'ma. Ond mae'r argyfwng Covid 'ma wedi gadael ei ôl," meddai'r cyngor.

"Wrth i gynulleidfa capel fynd yn hÅ·n dyw'r gwirfoddolwyr a'r athrawon fyddai wedi bwydo yn y gorffennol ddim yno. Mae hyn wedi cyflymu falle dirywiad oedd eisoes yn bod."

Gellir clywed mwy am y stori yn rhifyn yr wythnos hon o Bwrw Golwg.