´óÏó´«Ã½

Mae cyn-aelod o'r Senedd wedi cael cais i ad-dalu £3,450 ar ôl iddo ddefnyddio adnoddau trethdalwyr yn anghywir ar gyfer ymgyrch yn ymwneud â Chyngor Caerdydd.

Mae'n un o bedwar ymchwiliad lle cafwyd bod Neil McEvoy wedi torri cod ymddygiad Senedd Cymru.

Maen nhw wedi canfod ei fod hefyd wedi dwyn anfri ar y Senedd pan wnaeth recordiadau cyfrinachol ynghylch ymchwiliad i'w ymddygiad.

Dywedodd Mr McEvoy: "Does dim byd gen i i'w ad-dalu" a disgrifiodd y broses fel un "bwdr".

Cwblhawyd canfyddiadau pwyllgor safonau'r Senedd, ynghyd â manylion ymchwiliadau gan y comisiynydd safonau Douglas Bain, ym mis Chwefror 2021.

Ond dim ond nawr maen nhw wedi eu cyhoeddi, wyth mis ers i Mr McEvoy golli ei sedd yn etholiadau mis Mai diwethaf.

Fe gafon nhw'u gohirio ar ôl i Mr McEvoy wneud apêl, a ddaeth i'r casgliad fod Mr McEvoy wedi cael "gwrandawiad teg" ym mhob un o'r pedwar ymchwiliad.

Roedd yn golygu na chafodd y sancsiynau gafodd eu hargymell, i wahardd Mr McEvoy o'r Senedd am gyfanswm o 42 diwrnod, byth eu gweithredu.

Roedd yr adroddiadau a ganfu fod Mr McEvoy wedi torri'r rheolau yn ymwneud â'r materion canlynol:

Cafodd Neil McEvoy ei ethol yn Aelod Cynulliad Plaid Cymru dros Ganol De Cymru yn 2016, ond cafodd ei wahardd dros dro ym Mawrth 2017 wedi i dribiwnlys ei gael yn euog o ymddygiad oedd yn bwlio aelod o staff Cyngor Caerdydd.

Cafodd ei adfer i'w safle cyn iddo gael ei wahardd yn barhaol am yr hyn gafodd ei ddisgrifio gan arweinydd Plaid Cymru ar y pryd, Leanne Wood fel "ymddygiad oedd yn tanseilio undod a chyfanrwydd y blaid".

Fe ffurfiodd blaid o'r enw Propel ond methodd â chael ei ail-ethol i'r Senedd yn 2021.

Mae'n parhau'n gynghorydd yng Nghaerdydd, yn ward y Tyllgoed.

Fe gymerodd dros dair blynedd i'r gŵyn am gamddefnyddio adnoddau ddod i gasgliad - gyda'r gŵyn wreiddiol wedi'i gwneud ym mis Tachwedd 2017.

Dywedodd y pwyllgor, a arweiniwyd ar y pryd gan y cadeirydd Jayne Bryant, fod yr oedi yn destun "edifeirwch mawr". Roedd i'w briodoli'n rhannol i ymchwiliad gan Heddlu De Cymru i'r recordiad cyfrinachol, lle penderfynodd yr heddlu beidio â gweithredu ymhellach.

Archwiliwyd y gŵyn hefyd gan ddau gomisiynydd safonau - Mr Bain, a'r cyn-gomisiynydd Syr Roderick Evans, a ymddiswyddodd ar ôl i Mr McEvoy ddatgelu iddo ei recordio'n gyfrinachol yn ystod y broses.

Canfu'r ymchwiliad fod miloedd o daflenni etholiad wedi'u hargraffu yn ei swyddfa yng Nghaerdydd; bod aelod o staff yn cael ei ddefnyddio i wneud gwaith cyfieithu ar gyfer ymgyrch, a bod trefnydd ymgyrch yn cael ei leoli yn y swyddfa.

Canfuwyd bod cyfanswm o 22 o achosion o dorri rheolau yn gwahardd defnyddio adnoddau Senedd Cymru ar gyfer ymgyrchu etholiadol.

Ni allai Mr Bain nodi union gost i'r trethdalwr am y toriadau ymgyrchu, ond gwnaeth amcangyfrif "lefel isel" o £3,450.

Dywedodd pwyllgor safonau y Senedd tymor diwethaf, a ddyfarnodd ar y canfyddiadau i Mr Bain, nad oedd ganddo'r pŵer i fynnu ad-daliad, ond fe wahoddodd Mr McEvoy i ad-dalu'r golled amcangyfrifedig.

'Sarhaus'

Dywedodd y pwyllgor ei fod yn "hynod bryderus" ar ôl i'r comisiynydd ganfod bod gweithiwr dienw Neil McEvoy wedi anfon "dwy neges sarhaus" at rywun sy'n debygol o fod yn dyst yn yr ymchwiliad, a gofyn i drydydd parti anfon neges at rywun arall yn gwneud yn glir nad oedd angen iddynt roi tystiolaeth.

Er y "trallod a achoswyd", ni chymerodd y naill berson sylw o'r ymgais "i'w cymhell," ysgrifennodd Mr Bain.

Galwodd y pwyllgor blaenorol am newid y gyfraith i'w gwneud yn drosedd i ymyrryd ag ymchwiliad safonau.

'Tueddiadau sociopathig'

Mae un o'r tri adroddiad yn delio â chwyn gan y Llywydd Elin Jones am recordiadau cyfrinachol Mr McEvoy o Syr Roderick Evans.

Dechreuodd Mr McEvoy recordio Syr Roderick a'i dîm ar ôl iddo ofyn am recordiadau sain o'r gwrandawiadau i'r gŵyn am ei ddefnydd o adnoddau'r Senedd.

Roedd y recordiadau'n cynnwys sgwrs breifat lle cyfeiriodd Syr Roderick at Mr McEvoy fel un oedd â "thueddiadau sociopathig".

Gan ddefnyddio ffôn symudol, gwnaeth Mr McEvoy recordiadau ar bedwar achlysur o wrandawiadau pellach i'r achos.

"Roedd yn arferiad ganddo i fynd i mewn i'r ystafell lle'r oedd y gwrandawiad i'w gynnal cyn yr oedd i fod i ddechrau a gadael ei ffôn, wedi'i osod i recordio, ar fwrdd, yn ei siaced neu mewn bag," ysgrifennodd Mr Bain.

Ym mis Tachwedd 2019 trosglwyddodd Mr McEvoy drawsgrifiadau o'r cyfarfodydd i'r cyfryngau, ac ymddiswyddodd Syr Roderick wedi hynny.

'Annoeth'

Fe wnaeth y pwyllgor safonau gydnabod bod sylwadau Syr Roderick yn debygol o fod wedi achosi gofid a'u bod yn "yn annoeth", ond ei bod yn "hollol amhriodol" i wneud recordiadau cudd.

"Cafodd y camau a gymerwyd gan Neil McEvoy wrth recordio sgyrsiau cudd ar ystâd y Senedd effaith negyddol sylweddol ar ystod eang o bobl ar draws y Senedd a thu hwnt," meddai'r adroddiad.

"Roedd yn tanseilio hyder y cyhoedd yn y Senedd, ac yn enwedig yn y drefn safonau."

Cyn yr etholiad diwethaf fe wnaeth y pwyllgor safonau argymell gwahardd Mr McEvoy o'r Senedd heb dâl am gyfanswm o 42 diwrnod.

Ond ni chafodd yr argymhellion - saith diwrnod ar gyfer y recordiad cudd, 14 diwrnod ar gyfer camddefnyddio adnoddau'r Senedd a 21 diwrnod ar gyfer yr e-byst - erioed eu gweithredu, ac ni all y Senedd ei sancsiynu erbyn hyn.

Dywedodd Neil McEvoy fod proses y Senedd "wedi pydru i'r craidd, fel y profodd fy recordiadau ffôn cudd".