´óÏó´«Ã½

Mae arddangosfa newydd a murlun celf mosaig wedi cael eu dadorchuddio yn Nhregaron sy'n gysylltiedig â'r gwaith o adfer Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cors Caron.

Mae'n dilyn gwaith gan dîm prosiect cyforgorsydd Cymru LIFE, Cyfoeth Naturiol Cymru i wella safon y gors tu fas i'r dre'.

Mae'r cyforgorsydd (raised bogs) yng Nghors Caron yn fyd-enwog, gyda miliynau o fetrau ciwbig o fawn hyd at ddyfnder o 10 metr wedi bod yn dal carbon ers dros 12,000 o flynyddoedd.

Mae'r arddangosfa a'r murlun mosaig sydd wedi eu gosod yng Nghanolfan Treftadaeth y Barcud Coch yn dangos y gwaith sy'n cael ei wneud i wella'r gors.

Mae'r gors ar gyrion Tregaron wedi gweld dyddiau gwell, yn ôl Dana Thomas o brosiect cyforgorsydd Cymru LIFE.

"Mae Cors Caron yn safle pwysig yn rhyngwladol, ac oherwydd hynny mae'r tair cyforgors sydd yng Nghors Caron yn bwysig hefyd," meddai.

"Ar hyn o bryd dy'n nhw ddim mewn cyflwr da a dy'n nhw ddim yn storio cymaint o garbon o'r atmosffer â be' ma' nhw'n gallu.

"Beth mae'r prosiect yn trio gwneud yw gwella'r cyforgorsydd fel eu bod nhw'n wlypach - ma' hynny'n meddwl wedyn bod y mawndir o fewn y gyforgors yn cadw'n wlyb ac yn cadw mwy o garbon o'r amgylchedd, a ma' hynny'n helpu gyda newid hinsawdd."

Ychwanegodd Ms Thomas fod amryw o ffyrdd i wella safon cyforgorsydd y warchodfa.

"Ry'n ni wedi bod yn byndio - creu cloddiau mawn isel - a byndiau ry'n ni'n galw'r rheiny," meddai.

"Be' mae'r rheiny wedyn yn 'neud yw dilyn cyfuchliniau y gors, ac mae'r rheiny yn dal dŵr ar y gyforgors fel bod y safle yn cadw'n wlyb.

"Ry'n ni hefyd wedi bod yn torri gwair ar y safleoedd, a ma' hynny yn agor y safleoedd allan fel bod mwy o figwyn (mwsogl y gors).

"Migwyn yw'r planhigyn pwysig ar y gyforgors - hwnnw sy'n dadelfennu ac yn creu mawn ar ddiwedd y dydd."

Penderfynwyd bod angen adlewyrchu'r gwaith oedd yn cael ei wneud ar y gors yn y gymuned, ac felly cafodd yr artist cymunedol Pod Clare gais i ddylunio wyth teilsen fosaig tu fas i Ganolfan Treftadaeth y Barcud Coch yn Nhregaron.

Bu disgyblion o Ysgol Gynradd ac Uwchradd Henry Richard, trigolion cartref gofal Bryntirion yn Nhregaron, aelodau Canolfan Deulu Tregaron ac aelodau o'r gymuned leol yn helpu gyda'r gwaith o greu'r gwaith celf.

Mae Margaret Jones yn gwirfoddoli yng Nghanolfan Treftadaeth y Barcud Coch.

"Gaethon ni ymweliad gan Gyfoeth Naturiol Cymru, ac fe benderfynon nhw fod e'n lle eitha' da i hysbysebu eu gwaith nhw ar y gors lle maen nhw'n ceisio adfer y gors a chadw lefelau'r dŵr lan," meddai.

"Aethon ni ati wedyn i ofyn i Pod Clare ddylunio'r mosaig sy'n adlewyrchu'r gwaith sy'n digwydd ar y gors.

"Mae hi wedi bod yn braf i gael prosiect fel hyn, lle ma' gyda chi rai ifanc yn dod o Ysgol Henry Richard, a rhai o ganolfan henoed Bryntirion - mae e wedi bod yn dda iawn i bobl ddod i 'nabod ei gilydd."