´óÏó´«Ã½

"Dwi mewn shwt gyment o boen weithiau, fi'n cael trafferth gadael y gwely.

"Mae poen yn fy stumog, mae'r cyhyrau i gyd yn brifo, hefyd dwi'n gorfod mynd i'r tŷ bach drwy'r amser, pen tost, weithiau'n teimlo'n sâl."

Dyma rai o symptomau Francesca Dimech. Mae ganddi ffibroidau, mae'n gwaedu'n drwm ac yn gorfod newid ei chynnyrch mislif yn aml iawn.

Yn ogystal, ers yn 15 oed, mae'n aros i glywed os yw'r cyflwr endometriosis ganddi.

Mae'n dweud nad yw doctoriaid yn ei "chymryd hi o ddifrif".

"Hefyd ma' rhai cyflogwyr ddim yn cymryd fi o ddifrif, yn enwedig dynion. Dyw pobl ddim yn deall faint o effaith ma' mislif trwm a'r boen yn gallu cael arno ti," meddai.

Yn berfformwraig, mae Francesca yn dweud ei bod wedi gorfod rhedeg o'r llwyfan i newid ei chynnyrch mislif.

'Angen mwy o gyfathrebu'

Nid yw profiad Francesca yn anghyffredin yn ôl Dr Nia Williams, darlithydd seicoleg ym Mhrifysgol Bangor.

Mae hi'n dweud bod angen mwy o gyfathrebu ymhlith cyflogwyr ac mewn ysgolion.

"Mae cael mislif trwm, yn enwedig mewn merched yn eu harddegau, yn gallu cael effaith seicolegol arnyn nhw. Ma' nhw'n bryderus o fis i fis oherwydd y sgil effeithiau," meddai.

"Tydi hwn ddim yn bwnc 'da ni'n drafod yn aml iawn ym Mhrydain. Maen nhw'n trafod mewn gwledydd eraill - maen nhw'n fwy ar yr wyneb... [ym Mhrydain] mae hwn yn rhywbeth mwy personol ac yn dueddol o fod yn bwnc tabŵ."

'Mae tabŵ am y math yma o bwnc'

Mae angen i gyflogwyr fod yn fwy meddylgar wrth gofnodi absenoldeb, meddai Lisa Dafydd, sy'n gyfreithwraig cyflogaeth yng nghwmni Lewis Silkin.

Mae cael mislif trwm yn gallu cael effaith gorfforol a seicolegol ar fenywod ac yn gallu amharu ar eu perfformiad.

Mae yna deimlad o gywilydd hefyd, meddai, ac mae hynny'n atal menywod rhag bod yn agored am broblemau.

"Mae tabŵ am y math yma o bwnc - mae'n rhan o'r broblem hefyd," meddai Ms Dafydd.

"Os yw rhywun bant am bum diwrnod, yn aml mae'r cyflogwr yn gofyn iddyn nhw hunan dystio a dweud pam bo' nhw wedi bod bant.

"Ma' lot o fenywod yn teimlo'n embarrassed a bydde nhw'n dweud bo' nhw wedi cael annwyd."

Ychwanegodd bod rhai cyflogwyr rhyngwladol yn fwy blaengar. Yn nwyrain Asia, meddai, mae menywod yn cael cynnig diwrnod neu ddau i ffwrdd bob mis yn ddi-dâl.

Yn Sbaen dywed bod deddfwriaeth newydd ar y gweill sy'n cynnig tridiau i ffwrdd i fenywod gyda thâl.

Mae Sian Gwenllian, aelod Plaid Cymru dros Arfon yn y Senedd wedi ymgyrchu dros hawliau iechyd menywod.

Dywedodd bod angen codi ymwybyddiaeth am y maes.

"Mae diffyg proffil hanesyddol yn y maes - ry'n angen symud i ffwrdd a thrafod y materion pwysig yma," meddai.

Mae disgwyl y bydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi cynllun iechyd menywod yn ystod yr hydref.

Mae yna ddarogan y bydd cronfa ymchwil menywod Cymru yn cael ei chreu i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau.