����ý

Mae diffyg adnoddau a dim un gwerslyfr Cymraeg i addysgu Crefydd, Gwerthoedd a Moeseg (CGM) mewn ysgolion yn "codi pryderon sylweddol", medd adroddiad sydd newydd ei gyflwyno i bwyllgor seneddol.

Mae'r adroddiad gan Ganolfan Genedlaethol Addysg Grefyddol Cymru ym Mhrifysgol Bangor wedi casglu tystiolaeth gan athrawon ar draws Cymru.

O'r 58 ysgol a ymatebodd ar draws 17 sir, nododd dros hanner (53.5%) bod canllawiau Llywodraeth Cymru yn "amwys" ac yn "gamarweiniol".

Mae pryderon hefyd nad yw cyfran sylweddol o ysgolion (58.1%) yn trin CGM fel pwnc gorfodol.

Ym mis Medi 2021, o dan y fe gafodd Addysg Grefyddol (AG) ei ailenwi yn Crefydd, Gwerthoedd, a Moeseg (CGM).

Nodwyd bod elfennau ohono yn orfodol i bob disgybl o dair i 16 oed wrth iddo gael ei integreiddio i wersi ar bynciau dyniaethol.

Dywedodd Dr Gareth Evans-Jones, un o awduron yr adroddiad, eu bod wedi derbyn "llawer o negeseuon gan athrawon ledled Cymru yn mynegi pryderon ynghylch y newid".

"Mae'r newid yma'n sylweddol a chanddo'r potensial i fod yn wirioneddol gyffrous," meddai.

"Ond, yn anffodus, y neges gan nifer o’r athrawon ydy nad ydyn nhw’n teimlo eu bod wedi eu paratoi’n ddigonol i ymateb yn effeithiol i’r newid yma."

Ychwaegodd fod y "canfyddiadau yn sobri rhywun".

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod wedi ymrwymo i sicrhau bod ysgolion yn cael y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt i gyflwyno eu cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg.

Ymysg prif ganfyddiadau'r adroddiad mae:

Mae CGM yn rhoi pwyslais ar gredoau crefyddol amrywiol, egwyddorion moesegol a gwerthoedd cymdeithasol.

Ond drwy beidio â dysgu'r pwnc yn iawn, neu ddim o gwbl, dywed yr adroddiad bod ysgolion "i bob pwrpas yn dadsgilio myfyrwyr o sgiliau cymdeithasol hanfodol".

Dydyn nhw chwaith ddim yn cael y cyfle i "ddeall eu rôl fel dinasyddion cyfrifol mewn cymdeithas gynyddol amlddiwylliannol yng Nghymru a thu hwnt".

"Mae methu â darparu’r sylfaen addysgol hon, nid yn unig yn tanseilio egwyddorion cynwysoldeb a goddefgarwch, ond hefyd yn meithrin anwybodaeth a rhagfarn," medd yr awduron.

Wrth ymhelaethu ar y diffyg adnoddau noda'r adroddiad bod y ffaith mai dim ond un gwerslyfr sydd ar gael - a hwnnw yn Saesneg - ar gyfer disgyblion 11-14 oed, yn "gwbl annigonol" ac felly yn codi "pryderon sylweddol".

"Er gwaethaf cydraddoldeb cyfreithiol y Gymraeg a’r Saesneg yng Nghymru ers 2011, mae’r methiant i gyhoeddi fersiwn Gymraeg o’r gwerslyfr hwn ar yr un pryd â’r fersiwn Saesneg yn awgrymu bod addysgu a dysgu CGM yn Gymraeg o werth llai nag ydyw yn Saesneg," meddai.

Mae yna bryderon hefyd am ffocws y llawlyfr Saesneg gan ei fod yn canolbwyntio'n bennaf ar wahanol grefyddau, a nid yw'n mynd i’r afael â rhannau eraill o'r cwrs.

Nodwyd bod un athro wedi gofyn i gwmni cyhoeddi Hodder Education am gael cyfieithu y llyfr Saesneg i Gymraeg ond bod caniatâd wedi ei wrthod, a nodwyd nad oedd bwriad gan y cwmni i gyfieithu'r gwerslyfr.

Dywedodd llefarydd ar ran Cyd-bwyllgor Addysg Cymru: "Rydym yn cynnig cyfres gyflawn o adnoddau dwyieithog rhad ac am ddim i gefnogi ein cymhwyster TGAU Astudiaethau Crefyddol.

"Fel corff dyfarnu, fodd bynnag, nid ydym yn cefnogi Cyfnod Allweddol 3 yn yr un modd."

Pryder pellach sy'n cael ei nodi yn yr adroddiad yw bod rhai athrawon CGM yn symud o Gymru i Loegr am eu bod yn rhwystredig bod y maes wedi ei wthio i "ymylon cwricwlwm cymysg y Dyniaethau" yng Nghymru.

Mae rhai athrawon Addysg Grefyddol, o ganlyniad, yn dweud eu bod yn gorfod addysgu Hanes a Daearyddiaeth hefyd - pynciau "nad oeddent yn ddigon cymwys i’w haddysgu, ac yn teimlo ychydig iawn o frwdfrydedd drostynt".

Cyfeirir hefyd y gallai rhai gael eu denu i Loegr wrth i fwrsarïau o hyd at £10,000 gael eu cynnig i’r rhai sy’n dymuno hyfforddi fel athrawon Addysg Grefyddol - does dim bwrsarïau o’r fath ar gael i athrawon dan hyfforddiant yng Nghymru.

Mae methiant y llywodraeth i ddarparu gweledigaeth drefnus a chydlynol ar gyfer CGM wedi arwain at athrawon yn cael trafferth dehongli a gweithredu’r cwricwlwm yn effeithiol, ychwanega'r adroddiad.

"Mae’r diffyg eglurder hwn yn arwain at ddehongliadau amrywiol a chyferbyniol, sydd â’r potensial i arwain at wahaniaethau yn ansawdd a chynnwys y pwnc ar draws ysgolion yng Nghymru."

Ofnir bod y diffyg eglurder yn amharu ar wybodaeth disgyblion sy'n sefyll TGAU Astudiaethau Crefyddol.

Wrth gloi dywed yr adroddiad ei bod hi'n bwysig bod Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod Estyn, yr arolygiaeth addysg ar gyfer Cymru, yn adolygu’r modd y cyflwynir CGM ym mhob ysgol a sefydlu mandad sy’n sicrhau nad yw'n cael ei roi o’r neilltu o fewn y cwricwlwm ysgol.

"Rhaid cael set glir a chynhwysfawr o ganllawiau sy’n gosod CGM yn gywir, yn deg ac yn effeithiol o fewn y cwricwlwm," medd yr awduron.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: “Rydyn ni wedi ymrwymo i sicrhau bod ysgolion yn cael y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt i gyflwyno eu cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg, ac fe fyddwn ni’n parhau i gydweithio’n agos â nhw i ofalu bod unrhyw bryderon sy’n codi yn cael sylw.

“Rydyn ni wedi datblygu nifer o adnoddau dwyieithog i gefnogi ysgolion ac ymarferwyr i gyflwyno’r cwricwlwm crefydd, gwerthoedd a moeseg yn ogystal â’r canllawiau statudol a’r maes llafur y cytunwyd arno gan bob awdurdod lleol.”

Bydd trafodaeth bellach ar yr arolwg yn rhifyn yr wythnos hon o Bwrw Golwg ac yna ar ����ý Sounds