´óÏó´«Ã½

Mae cyn-arweinydd Plaid Cymru wedi dweud ei fod "wedi dychryn" o weld maint yr etholaethau newydd sydd wedi eu hargymell.

Mae etholaeth sy'n ymestyn o ben pellaf Pen Llŷn yr holl ffordd i'r ffin â Lloegr ymhlith yr awgrymiadau gan Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar gyfer etholaethau newydd Senedd Cymru.

Wrth siarad ar raglen Dros Ginio ar ´óÏó´«Ã½ Radio Cymru fe gwestiynodd yr Arglwydd Dafydd Wigley sut y gallai un aelod gynrychioli ardal mor fawr.

"Sut goblyn mae un aelod am gynrychioli ardal o Ynys Enlli i ffin Lloegr? Dwi ddim yn gwybod," meddai.

Ychwanegodd Mr Wigley ei fod yn cefnogi'r cynnydd mewn Aelodau i'r Senedd, ond bod maint yr etholaethau newydd yn bryder.

Dywedodd: "Dwi'n argyhoeddedig bod lles a dyfodol Senedd Cymru yn dibynnu ar gael etholaethau ac unigolion o fewn eu cymunedau i deimlo eu bod yn cael cynrychiolaeth yno, ac os ydi'r enwau yn ddiarth ac yn byw 70-80 milltir i ffwrdd, sut goblyn mae hynny yn mynd i weithio?"

Ychwanegodd ei fod "wedi dychryn o weld maint yr etholaethau sy'n cael eu hargymell - yn arbennig yr un sy'n cymryd i fewn fy hen ardal i, Caernarfon. Etholaeth fysa'n rhedeg trwodd i Faldwyn ac i dde Clwyd i ardal Glyndŵr".

"Os ydi ardal mor fawr ac efo gwahaniaethau mor enbyd yn ei diwydiant, yn ei hiaith, yn ei diwylliant, yn ei ffurf o fyw, be sy'n mynd i ddioddef fwyaf ydi cefn gwlad a dwi'n credu fod hynny yn gwbl annerbyniol.

"Mae'n llawer haws gwneud gwaith fel aelod yn cynrychioli pobl yng nghanol dinas ble mae pobman o fewn dwy neu dair milltir i chi, ble mae etholwyr yn gallu dod atoch chi'n rhwydd, nag ydi o os oes gennych chi ardal wledig eithriadol ble mae amgylchiadau mor wahanol o un ardal i'r llall a ble yn aml iawn mae'n anodd i etholwyr deithio i gael cyfarfod eu haelod," ychwanegodd.

Dywedodd yr arbenigwr cyfansoddiadol Keith Bush, oedd rhwng 2007 a 2012 yn brif ymgynghorydd cyfreithiol i'r Cynulliad Cenedlaethol - fel yr oedd ar y pryd - nad oedd llawer o opsiynau gan y Comisiwn.

"O'dd dwylo'r comisiynwyr wedi cael eu clymu'n dynn iawn, oherwydd y dasg oedd gyda nhw oedd efeillio etholaethau sydd wedi cael eu pennu'n barod.

"Felly doedd dim dewis ganddyn nhw o ran ffiniau'r etholaethau hynny."

Ychwanegodd bod y ffaith fod angen rhwydwaith ffordd rhwng etholaethau yn golygu bod yr "opsiynau yn lleihau yn fawr iawn".

Ond dywedodd ei fod yn rhagweld mai'r de-ddwyrain - ble mae llawer o etholaethau llai - yw'r man ble mae hi'n fwyaf tebygol y bydd newidiadau.

Dywedodd llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig ar y cyfansoddiad, Darren Millar fod ehangu'r Senedd yn "flaenoriaeth anghywir, a bydd mwy o newidiadau i ffiniau yn achosi mwy fyth o ddryswch i’r rhai sydd eisoes wedi gorfod ymgodymu â newidiadau ffiniau yn etholiadau’r cyngor a San Steffan.

“Rydym angen Llywodraeth Cymru sy’n canolbwyntio ar fynd i’r afael â phroblemau yn ein GIG, ein system addysg a’n heconomi - nid un sydd ag obsesiwn â mwy o wleidyddion a newid cyfansoddiadol."

Ond dywedodd llefarydd ar ran Plaid Cymru ei bod hi'n "hen bryd cryfhau democratiaeth Cymru".

"O 2026, bydd pobl Cymru yn cael eu cynrychioli’n well, a bydd modd craffu’n fwy effeithiol ar Lywodraeth Cymru.

"Byddwn yn ystyried y cynigion a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Ffiniau yn ofalus ac yn edrych ymlaen at ymgysylltu â’r Comisiwn i sicrhau bod etholaethau newydd y Senedd yn rhoi ystyriaeth lawn i nifer o ffactorau perthnasol, gan gynnwys ystyriaethau daearyddol, hanesyddol ac ieithyddol."