����ý

Roedd bron i 40% o wartheg Cymru a gafodd eu difa yn ystod y 12 mis diwethaf oherwydd y diciâu yn dod o Sir Benfro, yn ôl ffigyrau Defra.

Dydd Llun, cafodd Bwrdd TB newydd ei sefydlu gan Lywodraeth Cymru i weithio tuag at eu nod o Gymru heb TB erbyn 2041.

Mae dros 32,000 o wartheg wedi cael eu difa oherwydd y diciâu yn Sir Benfro dros y 10 mlynedd ddiwethaf.

Ond wrth i Sioe Sir Benfro ddechrau, mae cadeirydd NFU Cymru Sir Benfro wedi disgrifio'r sefyllfa fel un "warthus", gan alw unwaith eto am strategaeth gynhwysfawr i ymdrin â’r clefyd.

“Yn y 10 mlynedd ddiwethaf, ni wedi bod mewn a mas o TB tua tair gwaith neu bedair gwaith erbyn hyn,” meddai Simon Davies, sy’n godro 250 o wartheg yn Nhrewilym Uchaf, Eglwyswrw.

“Yn Sir Benfro, yn gyfan gwbl, dyw e ddim yn rywbeth sy’n gwella yn anffodus, mae’r ffigyrau sydd mas heddi nawr yn dweud hynny.”

Yn ôl ffigyrau diweddaraf Defra, dros y 10 mlynedd ddiwethaf, mae mwy na 32,000 o wartheg wedi'u difa oherwydd diciâu yn Sir Benfro.

Rhwng Ebrill 2023 a Mawrth 2024, cafodd 11,197 o wartheg eu difa yng Nghymru oherwydd diciâu, gyda 4,259 ohonynt - sef 38% - o Sir Benfro.

Roedd hyn yn 3% o gynnydd o gymharu â’r flwyddyn flaenorol.

“Mae’r ffigwr yn warthus” meddai Mr Davies.

“Mae e wir yn boenus ond dwi ddim yn synnu i ddweud y gwir, achos dwi’n cael sawl galwad ffôn bob wythnos gan bobl sy’n teimlo'r straen yma."

Ychwanegodd fod 136 o fuchesi yn Sir Benfro dan gyfyngiadau TB yn Ebrill 2014, o'i gymharu â 183 ym mis Mawrth 2024.

“Dyw hwnna ddim yn progress nac ydy?” meddai.

Yn ôl trefnwyr Sioe Sir Benfro, mae llai o wartheg wedi cofrestru eleni, er bod niferoedd cofrestru yn y sectorau eraill wedi cynyddu.

Maen nhw’n amau mai diciâu yw’r rheswm am y gostyngiad, er nad oes modd iddynt ddweud hynny'n bendant.

Nod Llywodraeth Cymru yw bod yn wlad heb TB erbyn 2041.

Mewn datganiad, fe ddywedon nhw, eu bod yn cydnabod yr effaith ar y diwydiant.

“Rydym wedi gwrando ar y pryderon a godwyd ynghylch gwahanol agweddau ar TB buchol a byddwn yn parhau i weithio mewn partneriaeth â'r diwydiant.

"Mae hyn yn cynnwys gwaith y Grŵp Cynghori Technegol sydd newydd ei sefydlu sydd eisoes wedi darparu eu cyngor arbenigol ar bynciau penodol.

“O ganlyniad, rydym eisoes wedi gwneud dau newid sylweddol i'n dull polisi. Bydd y Bwrdd Rhaglen TB newydd hefyd yn cyfrannu at y gwaith hwn."

Wrth gyfeirio ar y bwrdd newydd a gafodd ei sefydlu ddechrau’r wythnos, dywedodd Simon Davies ei fod yn gam "positif" ymlaen, er ei fod yn teimlo bod sefyllfa Sir Benfro "yn wahanol".

“Ni ‘di cael mwy a mwy o reolau yn erbyn profi gwartheg ac eto ma’r ffigyrau 'ma yn gwaethygu - mae hynny yn dweud rhywbeth,” meddai.

“Mae’n rhaid i chi edrych dros Glawdd Offa. Draw yn Lloegr ma' nhw 'di lleihau TB mewn mannau 56%.

"Mae hynny’n rywbeth y dylai'r Grŵp Cynghori Technegol edrych arno a symud ‘mlaen. Rhaid i ni ddysgu’r gwersi a’r ffyrdd gorau i daclo’r clefyd 'ma.”