大象传媒

Y Cymro sy'n helpu'r Gwyddelod yn y Gemau Olympaidd

Richard Lee yn y pentref OlympaiddFfynhonnell y llun, Llun cyfrannydd
Disgrifiad o鈥檙 llun,

Richard Lee, o ardal Y Bala, ym Mhentref Olympaidd Paris 2024

  • Cyhoeddwyd

Yng nghanol bwrlwm ryngwladol y Gemau Olympaidd eleni, fe fydd Cymro Cymraeg yn gwneud ei orau glas i helpu ei d卯m i ennill medalau.

Ond nid gweithio gyda th卯m Prydain y mae Richard Lee, o bentref Frongoch ger y Bala, ond yn hytrach gyda th卯m can诺io d诺r gwyllt Iwerddon.

Yn ei ddydd roedd Richard, sy鈥檔 59 oed, yn can诺io dros Gymru, ac wedi iddo orffen cystadlu fe gymerodd r么l flaenllaw mewn datblygu can诺io yng Nghymru a Phrydain.

Mae鈥檔 cynorthwyo t卯m Iwerddon ers rhai blynyddoedd bellach, ac ym Mharis eleni fe fydd yn gweithio i ddadansoddi perfformiad can诺-wyr yr Ynys Werdd er mwyn eu helpu i fynd i lawr y cwrs cyn gynted 芒 phosib鈥.

Ffynhonnell y llun, Llun cyfrannydd/Can诺 Cymru
Disgrifiad o鈥檙 llun,

Richard mewn llun swyddogol t卯m Gemau Olympaidd Iwerddon, a gyda'i ferch ieuengaf Cara ar Afon Tryweryn

鈥淔el dwi鈥檔 siarad hefo chi o fy stafell yn y pentref Olympaidd, dwi鈥檔 gweld y Stade de France ar un ochr i mi a Th诺r Eiffel ar yr ochr arall,鈥 meddai.

鈥淢ae gan Iwerddon d卯m o 140 o athletwyr yma a pedwar o鈥檙 rheiny yn gan诺-wyr. Rydan ni鈥檔 rhannu neuadd yn y Pentref Olympaidd gyda th卯m athletau Kenya, sy鈥檔 enwog am ei rhedwyr pellter hir a chanolig.

鈥淎c roedd yna nifer o dimau rygbi saith-bob-ochr yn y gym hefo fi鈥檙 bore 鈥榤a' - Fiji, De Affrica ac Awstralia.

鈥淢ae Novak Djokovic i fod yn cystadlu yn y tennis yma, ac fe fydd Rory McIlroy a Shane Lowry yn cynrychioli Iwerddon yn y golff - ond 'wn i ddim os fyddan nhw鈥檔 aros yn y pentref ai peidio.鈥

Cyrraedd Paris i setlo ac ymarfer

Fe gyrhaeddodd Richard y Pentref Olympaidd wythnos cyn i鈥檙 can诺io cystadleuol ddechrau er mwyn i bawb gael setlo a hyfforddi ar y d诺r y byddant yn cystadlu arno.

Ac mae鈥檙 can诺io鈥檔 cael ei gynnal mewn amgylchedd trawiadol iawn eleni - Stadiwm Forwrol Vaires-sur-Marne, y cyntaf o鈥檙 cyfleusterau newydd i鈥檞 cwblhau ar gyfer y gemau, yn 2019.

Meddai Richard: 鈥淩ydan ni wedi bod yn dod allan yma ers tua blwyddyn r诺an ac fe gafodd Cwpan y Byd ei chynnal yma fis Hydref diwethaf, felly rydan ni鈥檔 eitha鈥 cyfarwydd hefo鈥檙 safle.

鈥淐wrs artiffisial ydi o hefo pump drop reit syfrdanol.

鈥淥nd er ein bod ni鈥檔 gyfarwydd hefo鈥檙 safle fyddwn ni ddim yn gallu ymarfer ar y cwrs unwaith y bydd o wedi cael ei setio i fyny. Ac wedyn, os gwneith rhai o鈥檔 t卯m ni fynd drwy鈥檙 heats a chyrraedd y ffeinal, fe fydd y cwrs yn newid eto.鈥

Ffynhonnell y llun, Stephen McCarthy/Sportsfile/Getty
Disgrifiad o鈥檙 llun,

Noel Hendrick o d卯m Iwerddon gyda'r hyfforddwr Eoin Rheinisch yn ystod sesiwn ymarfer yn stadiwm Vaires-Sur-Marne Nautical cyn i'r cystadlu ddechrau

Ond os oes rhywun yn meddwl cadw llygad am Richard ar y teledu yn ystod y Gemau, mae鈥檔 annhebygol y bydd ar y sgrin fach 鈥 gan y bydd o o flaen dwy sgrin fideo yn ystod y cystadlu.

Meddai: 鈥淢ewn ystafell gerllaw fydda i, yn edrych ar ddwy sgrin, gan amseru splits pawb i weld ble gallan鈥 nhw arbed amser.

鈥淔e fydd o鈥檔 reit intense am ryw ddwy neu dair awr yn ystod y cystadlu.

鈥淩han bwysig arall ydi dadansoddi troseddau - rhai ni a rhai'r timoedd eraill - i weld os oes camgymeriadau wedi cael eu gwneud gan y swyddogion.鈥

Mae pob trosedd yn golygu dwy eiliad o gosb i amser y can诺-wyr.

O鈥檙 pedwar yn nh卯m Iwerddon y siawns gorau am fedal, meddai Richard, yw Liam Jegou.

鈥淔e wnaeth o ennill ras yng nghyfres Cwpan y Byd yn 2021,鈥 meddai.

鈥淥nd y prif beth yw ceisio mynd drwy鈥檙 heats. Os gwnewch chi hynny, does wybod be鈥 wneith ddigwydd yn y ffeinal.鈥

'Cwrs can诺io wedi newid fy mywyd'

Dechreuodd Richard gan诺io ym mlwyddyn pedwar yn Ysgol y Berwyn, Y Bala, pan ddaeth Pencampwriaethau Can诺io鈥檙 Byd i鈥檙 ardal yn 1980. Aeth criw o鈥檙 ysgol ar gwrs pedwar diwrnod i ddysgu can诺io cyn mentro i lawr d诺r gwyllt y Tryweryn.

鈥淔e wnaeth hynny newid cwrs fy mywyd,鈥 meddai.

鈥淥nd mae鈥檔 deg i ddweud nad oedd can诺io yn plesio pawb yn lleol bryd hynny - roedd yna 鈥榗hydig bach o 鈥榥i a nhw鈥 amdano fo achos mai pobl o i ffwrdd oedd yn can诺io yn yr ardal yn bennaf.

鈥淒wi鈥檔 falch o ddweud fod pethau wedi newid ers hynny ac mae cyfle i bobl ar draws Cymru i ymuno hefo clwb can诺io lleol erbyn hyn.

鈥淩oedd yna un dyn yn y Bala - Barry Evans - oedd yn pioneer go iawn. Fo oedd y cyntaf i ddangos y gallai pobl o鈥檙 ardal fynd ar y d诺r i fwynhau a chystadlu. Fe ddaeth o yn Bencampwr Cymru a bod yn rhan o garfan GB hefyd.

鈥淢ae 鈥榥a ddywediad Saesneg, standing on the shoulders of giants, a dyna oedd Barry i fi. Cawr.鈥

Hyfforddi gyda th卯m Iwerddon

Wedi mynd i鈥檙 Brifysgol yn Llanbed fe ymunodd Richard 芒 chlwb can诺io Llandysul.

Aeth ymlaen i weithio yng nghanolfan Tryweryn a chynrychioli Cymru ar y d诺r gwyllt cyn mynd i Brifysgol Loughborough i astudio Rheolaeth Chwaraeon ac ennill Pencampwriaeth Can诺io Prifysgolion Prydain.

Yn 1997 daeth yn Brif Weithredwr Cymdeithas Can诺io Cymru a helpu i sefydlu'r ganolfan dd诺r gwyllt ym Mae Caerdydd.

Daeth yn hyfforddwr llawn amser gyda th卯m Prydain yn 2004 ac er iddo gefnogi鈥檙 t卯m Prydeinig yng Ngemau Olympaidd Beijing yn 2008, ni chafodd y cyfle i deithio i鈥檙 gemau eu hunain.

Ffynhonnell y llun, Mark Abbott
Disgrifiad o鈥檙 llun,

Dathlu un o'i lwyddiannau, gyda thri Chymro wnaeth ennill medalau hefo t卯m Prydain

Bu hefyd yn gweithio fel sylwebydd ar y safle can诺io yng ngemau Olympaidd Llundain yn 2012.

Dechreuodd weithio gydag athletwyr o Ogledd Iwerddon tra鈥檔 astudio ym Mhrifysgol Bangor yn 2018, cyn symud ymlaen i weithio ar strategaeth datblygu can诺io a hyfforddiant efo Cymdeithas Gan诺io Iwerddon.

Bu鈥檔 hyfforddi eu t卯m o dan 23 oed a chreu system dadansoddi perfformiad iddyn nhw.

Ac mae鈥檙 gwaith yn golygu cryn dipyn o deithio. O鈥檙 10 athletwr sydd yn y t卯m h欧n, mae tri yn byw yn Iwerddon, tri ym Mhrydain, dau yn Ffrainc a dau yn UDA.

Ar ben hynny mae wedi teithio i Bencampwriaethau鈥檙 Byd ym Mrasil, Sbaen, Yr Almaen, Llundain ac i bencampwriaethau Ewrop yng Ngwlad Pwyl.

Eleni mae o oddi cartref am tua 140 o ddiwrnodau.

'Y can诺iwr gwaethaf yn y teulu'

Ond beth sy鈥檔 fwyaf syfrdanol efallai yw mai Richard yw, yn ei eiriau ei hun: 鈥測 can诺iwr gwaethaf yn y teulu鈥.

Mae ei wraig, Carol, wedi ennill pencampwriaeth slalom Cymru dair gwaith ac wedi cynrychioli Cymru a Phrydain.

Yn yr un modd mae ei ferched, Cara a Kirsten, wedi cynrychioli Cymru a Phrydain.

鈥淢ae Cara bellach yn canolbwyntio ar expeditions. Mae hi yn Norwy ar y funud ac wedi bod mewn llefydd fel Rwsia a Mongolia i gan诺io.

鈥淎 mis Hydref fe fydd Kirsten yn cynrychioli t卯m polo can诺 Prydain ym Mhencampwriaeth y Byd yn Tsieina.鈥

Beth sy鈥檔 dod ar 么l y Gemau Olympaidd i Richard?

鈥淒wi鈥檓 yn si诺r," ydi鈥檙 ateb gonest. 鈥淎r y funud 鈥榙wi jysd isho canolbwyntio ar hyn. Mae鈥檔 bwysig bod yn y foment a chanolbwyntio鈥檔 llwyr ar y gemau.鈥

Ond un peth mae鈥檔 sicr ohono - fe fydd yn parhau i weithio鈥檔 wirfoddol efo clwb can诺io鈥檙 Bala.

Mae hefyd yn awyddus i annog unrhyw un sydd hefo diddordeb yn y gamp i roi cynnig arni drwy gysylltu efo'u clwb can诺io lleol drwy wefan Can诺 Cymru.

A phwy a 诺yr, efallai y bydden nhw yn mynd i鈥檙 Gemau Olympaidd yn y dyfodol...

Pynciau cysylltiedig