����ý

Bydd mwy o gartrefi gofal yng Nghymru yn cau heb ymyrraeth frys gan Lywodraeth Cymru, yn ôl Fforwm Gofal Cymru.

Mae'r fforwm wedi dweud wrth raglen Newyddion S4C bod nifer y cartrefi gofal yng Nghymru sy’n cau oherwydd costau cynyddol yn achos o bryder sylweddol.

Mae Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru yn dweud fod y sefyllfa yn creu diwylliant “o or-bryder ac ansicrwydd”.

Mae nifer y cartrefi gofal yng Nghymru ar eu hisaf ers 2015, gyda dros 500 o wlâu yn llai nag wyth mlynedd yn ôl.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, cyfrifoldeb awdurdodau a byrddau iechyd lleol ydi gofal, ac maen nhw wedi buddsoddi £70m eleni.

Yng nghartref gofal Bodawen ger Porthmadog mae yna le i 39 o breswylwyr.

Mae'r cartref yma - a safle Cwmni Cariad yng Nghriccieth - 97% yn llawn drwy gydol y flwyddyn.

Yn ôl y rheolwraig Ceri Roberts, dyna’r unig ffordd o gynnal gwasanaethau gyda chostau ar gynnydd.

“Mae prisiau bwyd wedi mynd fyny dros 20%, incotenence products eto dros 20%, utilities wedi dyblu ac yswiriant hefyd wedi dyblu yn y flwyddyn ddiwethaf," meddai.

“Yn anffodus does 'na’m cartrefi gofal yn cael eu hadeiladu felly fydd 'na fwy o gartrefi yn cau.”

Yn ôl Ms Roberts mae o leiaf pedwar cartref gofal wedi cau yng ngogledd Cymru dros y misoedd diwethaf, gan arwain at golli dros 160 o wlâu.

Mae hi’n disgrifio’r sefyllfa fel un sydd angen ei datrys ar frys.

Mae ffigyrau Arolygiaeth Gofal Cymru yn dangos fod yna ostyngiad o 87 yn nifer y cartrefi gofal ym mis Mawrth 2023 o'i gymharu â’r un cyfnod yn 2015.

Mae’r ffigyrau hefyd yn dangos fod ’na ostyngiad o 520 yn nifer y gwlâu ym mis Mawrth 2022 o'i gymharu â’r un cyfnod yn 2015.

Yn ôl adroddiad blynyddol y sefydliad, y prif reswm bod darparwyr yn gadael y sector yn barhaol oedd gan “nad oedd posib cynnal y gwasanaeth yn ariannol” neu fod darparwyr yn penderfynu “nad oedden nhw eisiau bod yn gyfrifol am gartref o’r fath”.

Dywedodd prif weithredwr Fforwm Gofal Cymru, Mary Wimbury, fod y sefyllfa yn eithriadol o heriol.

“Yn anffodus dwi’n siŵr y gwelwn ni fwy o gartrefi gofal yn cau achos y pwysau a chostau.

“Costau bwyd, yswiriant a jest dim digon o arian yn dod mewn i’r sector.”

Ychwanegodd Ms Wimbury fod sawl cymuned yng ngogledd Cymru yn ddibynnol ar un cartref gofal yn unig, a bod graddfa’r cau yn achosi pryder sylweddol.

Dywedodd hefyd fod cartrefi yn cau yn rhoi mwy o straeon ar y cartrefi a staff gofal sy’n weddill yn y gymuned.

Yn ôl Helena Herklots, Comisiynydd Pobl Hŷn Cymru, mae’r sefyllfa yn bryder sylweddol yng ngogledd Cymru, lle mae’r raddfa o gau yn gynt.

“'Da ni’n clywed am gartrefi gofal yn cau ac am bobl sy’n poeni hefyd a fydd cartref gofal eu hanwyliaid yn cau yn y dyfodol?” meddai.

“Mae’n creu lot fawr o ansicrwydd a gor-bryder ymysg pobl hŷn a’u teuluoedd ac maen nhw’n delio efo sgil effeithiau'r cynnydd mewn costau byw hefyd."

Ychwanegodd Ms Herklots fod angen i staff gofal gael eu talu ar yr un raddfa a staff y Gwasanaeth Iechyd sy’n gwneud swyddi tebyg, gan ddweud fod angen datrysiad “ar frys ac ar gyfer y tymor hir”.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, “mater i awdurdodau lleol a byrddau iechyd yw darparu gwlâu gofal preswyl a gofal nyrsio”.

“Rydyn ni wedi creu fframwaith clir i bartneriaid allu gweithio’n rhanbarthol i asesu angen y boblogaeth," meddai llefarydd.

"Rydyn ni’n buddsoddi £70m eleni i sicrhau bod pob gweithiwr gofal cymdeithasol yn parhau i gael tal sydd o leiaf yn cyfateb i’r Cyflog Byw Gwirioneddol.”