Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain.

5 minutes

Last on

Fri 14 Mar 2008 11:55

Clip

Litir 454: Naomh P貌l

An t-seachdain sa chaidh dh鈥檉h脿g sinn Naomh P貌l 鈥 fear ris an canar ann am Fraingis Saint Pol de Leon 鈥 air eilean far costa na Breatainne Bige. Bha e d矛reach air cur 脿s don nathair mh貌ir. Leis gun do sh脿bhail e an t-eilean air a bheil Batz, no L鈥橧sle de Batz, chaidh an t-eilean gu l猫ir a thoirt dha. Chaidh p脿irtean de th矛r-m貌r faisg air an eilean a thoirt dha cuideachd. Thog P貌l manachainn mh貌r anns an eilean.

Chaidh iarraidh air a bhith na easbaig. Ach thug e an aon fhreagairt 鈥檚 a thug e do r矛gh na Cuimrigh nuair a bha e 貌g (oir 鈥檚 e Cuimreach a bh鈥 ann): 鈥淏鈥 fhe脿rr leam an sg矛re seo fh脿gail.鈥

Bha pl貌igh aig riaghladair na sg矛re, ge-t脿. Dh鈥檌arr e air P貌l dhol a thadhal air an r矛gh 鈥 R矛gh na Frainge 鈥 le litir sheulaichte. Anns an litir, dh鈥檌arr an riaghladair air an r矛gh P貌l a dh猫anamh na easbaig. Thug an r矛gh a chreidsinn gun robh e feargach le P貌l airson a bhith a鈥 di霉ltadh na t脿lantan aige a chur gu feum gu maith an t-sluaigh. Thuirt P貌l gun d猫anadh e rud sam bith a bha an r矛gh ag iarraidh air. Cha b鈥 urrainn dha a dhi霉ltadh an uair sin agus rinneadh easbaig dheth.

Thill P貌l gu Batz ach chuir e a chathair-eaglais air chois air t矛r-m貌r aig 脿ite ris an canar ann am Fraingis Saint Pol-de-Leon. Chuir e taigh easbaig air d貌igh ann an seann tobhta far an robh tairbh-allaidh agus mathain a鈥 fuireach. Thug P貌l 貌rdugh do na beathaichean falbh air ais don choille. Ach bha aon chr脿in tuirc ann agus bha a h-uirceanan a鈥 deoghal aice. Dhi霉lt ise falbh. Bhuail P貌l air a ceann i agus dh鈥檉h脿s i solt sa bhad. Dh鈥檉huirich i gu s脿mhach s矛theil anns an fhail-mhuc. Agus aiste th脿inig se貌rsa de mhuc sh貌nraichte ris an canar 鈥渕ucan r矛oghail鈥.

Bha P貌l gu math sean nuair a chaochail e. Tha cuid ag r脿dh gun do r脿inig e aois ceud is ceathrad (140) bliadhna. A r猫ir aithris, bha e air f脿s cho tana 鈥檚 gun gabhadh solas faicinn tro a l脿mhan.

Chaochail e ann an cealla a bh鈥 air a togail dha faisg air a鈥 mhanachainn anns an eilean. Bha muinntir an eilein ag iarraidh gum biodh e air a thiodhlacadh an sin. Ach bha muinntir Saint Pol-de-Leon airson 鈥檚 gum biodh e air a thiodhlacadh anns a鈥 chathair-eaglais. Ciamar a bha iad a鈥 dol a thighinn gu r猫ite?

Uill, chaidh d脿 chairt ullachadh, agus d脿 dhamh a鈥 tarraing gach t猫. Bha iad air an cur letheach-slighe eadar an t-eilean agus a鈥 chathair-eaglais. Bha aon phaidhir dhamh a鈥 coimhead a dh鈥檌onnsaigh na mara, is bha am paidhir eile a鈥 coimhead a dh鈥檌onnsaigh a鈥 bhaile. Chaidh a鈥 chiste-laighe a chur air na dh脿, leth dhith air gach cairt. Bhiodh e an urra ris an naomh fh猫in c脿ite an rachadh e don uaigh.

A r猫ir beul-aithris, nuair a th貌isich na daimh air gluasad, chaidh a鈥 chiste 脿 fianais. Bha i do-fhaicsinneach. Cha robh fios aig an t-sluagh d猫 an taobh a bha i a鈥 dol.

鈥橲 ann d矛reach nuair a r脿inig na cairtean an cinn-uidhe a bha fios aig an t-sluagh d猫 bh鈥 air tachairt. Bha briseadh-d霉il air na h-eileanaich oir bha a鈥 chairt acasan falamh. Bha muinntir a鈥 bhaile a鈥 d猫anamh g脿irdeachas oir bha a鈥 chiste air a鈥 chairt acasan. Agus bha Naomh P貌l, Saint Pol de Le貌n, air a thiodhlacadh sa chathair-eaglais anns a鈥 bhaile a tha a鈥 gi霉lain ainm fhathast.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: manachainn: monastery; seulaichte: sealed; cathair-eaglais: cathedral; solt: placid; letheach-slighe: halfway; paidhir: pair; ciste-laighe: coffin; do-fhaicsinneach: invisible.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: far costa na Breatainne Bige: off the coast of Brittany; bha e d矛reach air cur 脿s don nathair mh貌ir: he had just killed the big serpent: chaidh an t-eilean gu l猫ir a thoirt dha: the entire island was given to him; thug e an aon fhreagairt: he gave the same answer; 鈥檚 e Cuimreach a bh鈥 ann: he was a Welshman; bha pl貌igh aig riaghladair na sg矛re: the area鈥檚 governor had a ruse; dh鈥檌arr X air an r矛gh P貌l a dh猫anamh na easbaig: X asked the king to make Paul a governor; thug X a chreidsinn gun robh e feargach: X pretended he was angry; a鈥 di霉ltadh na t脿lantan aige a chur gu feum gu maith an t-sluaigh: refusing to use his talents for the good of the people; gun d猫anadh e rud sam bith: that he would do anything; rinneadh easbaig dheth: he was made a bishop [a bishop was made of him]; seann tobhta far an robh tairbh-allaidh agus mathain a鈥 fuireach: an old r霉in where buffaloes and bears lived; bha aon chr脿in tuirc ann: there was one wild boar sow; bha a h-uirceanan a鈥 deoghal aice: her young [piglets] were suckling her; dh鈥檉h脿s i solt sa bhad: she became placid immediately; aiste th脿inig se貌rsa de mhuc sh貌nraichte: from her came a special type of pig; cho tana 鈥檚 gun gabhadh solas faicinn tro a l脿mhan: so thin that light could be seen through his hands; gum biodh e air a thiodhlacadh: that he would be buried; ciamar a bha iad a鈥 dol a thighinn gu r猫ite?: how were they going to come to an agreement?: d脿 dhamh a鈥 tarraing gach t猫: two oxen pulling each one; a dh鈥檌onnsaigh na mara: towards the sea; leth dhith air gach cairt: half of her on each cart; an urra ris an naomh fh猫in: up to the saint himself; c脿ite an rachadh e don uaigh: where he would go to the grave; an cinn-uidhe: their destinations; a tha a鈥 gi霉lain ainm: which carries his name.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Dh鈥檉huirich i gu s脿mhach s矛theil anns an fhail-mhuc: she lived quietly and peacefully in the pigsty. Fail-mhuc is an interesting word. It is a compound noun in which the second element is in the genitive plural. Literally it means 鈥渟ty of pigs鈥. It therefore behaves grammatically just like taigh-chearc (鈥渉enhouse/house of hens鈥). Because the second element is a genitive plural without the article it is always lenited and is never otherwise inflected ie it remains 鈥渕huc鈥 in all cases. Thus we get doras na fail-mhuc (the door of the pigsty), na failean-mhuc (the pigsties), dorsan nam failean-mhuc (the doors of the pigsties). Here鈥檚 a question for you (I鈥檒l give you the answer next week): what鈥檚 the Gaelic for 鈥渋n the dog-kennel鈥, 鈥渋n the dog-kennels鈥 and 鈥渢he doors of the dog-kennels鈥?

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: chaidh a鈥 chiste 脿 fianais: the coffin disappeared.

Broadcast

  • Fri 14 Mar 2008 11:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast