Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.

5 minutes

Last on

Fri 18 Jul 2008 11:55

Clip

Litir 472: Na Tr矛 Coin Uaine

An t-seachdain seo, tha mi a鈥 dol a chur cr矛och air an t-seann st貌iridh 鈥淣a Tr矛 Coin Uaine鈥. An t-seachdain sa chaidh thug piuthar a鈥 phrionnsa puinnsean do a br脿thair. Thuit e marbh. Chaidh na tr矛 coin, Fios, Luaths agus Trom, don tobar leigheis. Fhuair iad uisge ann. Dh貌irt iad an t-uisge air a鈥 phrionnsa. Dh鈥櫭╥rich am prionnsa gu sl脿n, fallain. Ach, an aghaidh a thoil, theich na coin.

Latha de na l脿ithean, bha am prionnsa a-muigh a鈥 coiseachd. Bha e gu math t霉rsach. Thachair e ri gille 貌g. B鈥 esan an gille a b鈥 脿illidhe a chunnaic am prionnsa riamh.

鈥淎m faca tu tr矛 coin uaine?鈥 ars am prionnsa.

鈥淐hunnaic,鈥 ars an gille 貌g, 鈥渁ch an aithnicheadh tu fh猫in iad rim faicinn?鈥 鈥淒h鈥檃ithnicheadh,鈥 thuirt am prionnsa.

鈥淢a-t脿, is mise Fios.鈥

鈥淥, gu dearbh, cha tu,鈥 ars am prionnsa.

鈥淏uail thusa an t-slat seo orm tr矛 uairean,鈥 ars an gille 貌g, 鈥渁gus bidh mi nam ch霉.鈥 Rinn am prionnsa sin agus, d矛reach mar a thuirt an gille 貌g, dh鈥檉h脿s e na ch霉. Bhuail

am prionnsa an t-slat air a-rithist agus dh鈥檉h脿s an c霉 na ghille 貌g a-rithist. C貌 th脿inig an uair sin ach Luaths agus Trom. Bha iad fh猫in cuideachd ann an riochd ghillean 貌ga.

鈥淒猫 as fhe脿rr leat?鈥 ars an tri霉ir ris a鈥 phrionnsa. 鈥淪inn fh猫in mar a tha sinn an-dr脿sta nar gillean 貌ga no mar a bha sinn roimhe nar coin?鈥

鈥淚s fhe脿rr leam sibh mar a tha sibh an-dr脿sta,鈥 ars am prionnsa. 鈥淔anaidh sibh a-nise c貌mhla rium gu br脿th.鈥

鈥淭ha eagal orm nach urrainn dhuinn,鈥 arsa Fios. 鈥淚s e clann righ m貌r a th鈥 annainn. Chaochail ar m脿thair o chionn fhada. Chuir ar muime geasa oirnn gum biomaid nar coin gus an d猫anamaid na nithean sin a rinn sinn fh猫in agus thu fh猫in. Tha sinn a-nis a鈥 dol dhachaigh. Thig c貌mhla rinn. Tha piuthar bhr猫agha againn.鈥

Dh鈥檉halbh iad dhachaigh. Chaidh am prionnsa c貌mhla riutha. Ch貌rd am prionnsa agus piuthar nan gillean gu math ri ch猫ile. Cha b鈥 fhada gus an robh iad p貌st鈥 aig a ch猫ile.

Dh鈥檉halbh piuthar a鈥 phrionnsa agus chan fhaca iad tuilleadh i. Mar sin bha an taigh aig a鈥 phrionnsa 鈥檚 a鈥 bhean 霉r aige dhaibh fh猫in. Cho fada 鈥檚 a dh猫anadh beartas agus gaol eatarra toilichte iad, th猫id mise an urras gun robh iad sin. Agus dh鈥檉h脿g mi an sin iad.

Anns a鈥 ch貌rr dhen Litir an-diugh bu mhath leam s霉il a thoirt air ainm-脿ite. Bha mi ann an sg矛re Loch Laomainn o chionn ghoirid. Tha baile beag ri taobh an locha ris an canar Lus 鈥 Luss ann am Beurla. Bidh fios agaibh d猫 tha lus a鈥 ciallachadh. Ciamar a fhuair am baile ainm annasach mar sin?

Uill, tha beul-aithris anns an sg矛re a鈥 ceangal an ainm ri Ceasag. B鈥 esan naomh ainmeil a tha ceangailte gu m貌r ri Loch Laomainn agus an sg矛re timcheall an locha. Tha e cuideachd ceangailte ri baile beag l脿imh ri Inbhir Nis, air a bheil Ceasag 鈥 no Kessock ann am Beurla.

Bha Ceasag ainmeil airson a bhith ri m矛orbhailean thall 鈥檚 a-bhos. Taobh Loch Laomainn bha e ainmeil airson a bhith a鈥 cleachdadh lusan ann a bhith a鈥 d猫anamh leigheis air daoine a bha tinn. Fhuair m貌ran an cuid sl脿inte air ais 脿s d猫idh dhaibh lus fhaighinn bho Cheasag. Agus 鈥檚 e sin as coireach ri ainm a鈥 bhaile air bruach Loch Laomainn. Uill, 鈥檚 e sin a tha beul-aithris ag innse dhuinn co-dhi霉. Ach chan eil mi buileach cinnteach a bheil e f矛or.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: tobar leigheis: a healing well; t霉rsach: sad; Loch Laomainn: Loch Lomond; Lus: Luss; lus: plant; Ceasag: Kessock; m矛orbhailean: miracles.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: thug piuthar a鈥 phrionnsa puinnsean do a br脿thair: the prince鈥檚 sister gave poison to her brother; dh貌irt iad an t-uisge: they poured the water; an aghaidh a thoil, theich na coin: against his wishes, the dogs left/fled; b鈥 esan an gille a b鈥 脿illidhe a chunnaic X riamh: he was the best looking lad X ever saw; an aithnicheadh tu fh猫in iad rim faicinn?: would you recognise them by sight [to see them]?; buail thusa an t-slat seo orm tr矛 uairean: hit me three times with this wand; bidh mi nam ch霉: I will be a [in my] dog; dh鈥檉h脿s e na ch霉: he became a dog; ann an riochd ghillean 貌ga: in the guise of young lads; d猫 as fhe脿rr leat?: what do you prefer?; mar a bha sinn roimhe nar coin: as we were previously as [in our] dogs; fanaidh sibh a-nise c貌mhla rium gu br脿th: you will now stay with me forever; tha eagal orm nach urrainn dhuinn: I鈥檓 afraid we cannot; chuir ar muime geasa oirnn gum biomaid nar coin: our stepmother put a spell on us so that we would be dogs; gus an d猫anamaid na nithean sin: until we would do those things; ch貌rd am prionnsa agus piuthar nan gillean gu math ri ch猫ile: the prince and the lads鈥 sister got on very well with each other; p貌st鈥 aig a ch猫ile: married to each other; chan fhaca iad tuilleadh i: they never saw her again; cho fada 鈥檚 a dh猫anadh beartas agus gaol eatarra toilichte iad: as long as wealth and love between them would make them happy; fhuair m貌ran an cuid sl脿inte air ais: many people got their health back; 脿s d猫idh dhaibh lus fhaighinn: after [them] getting a plant; 鈥檚 e sin as coireach ri ainm a鈥 bhaile: that is responsible for the village鈥檚 name.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: cha tu: you are not. This is the way we might answer the statement 鈥渋s mise鈥. The affirmative response would be 鈥渋s tu鈥. You might come across such structures (using the assertive verb 鈥渋s鈥) in a question like 鈥渁n tusa Seumas Mac a鈥 Ghobhainn?鈥 (are you James Smith?) You would answer this with 鈥渋s mi鈥 (yes) or 鈥渃ha mhi鈥 (no). Here鈥檚 another example: 鈥淚s sinne na peathraichean D貌mhnallach鈥(We are the MacDonald sisters) 鈥 鈥淐ha sibh. Chan eil sibh math gu le貌r air seinn鈥 (No you鈥檙e not. You鈥檙e not good enough at singing) or 鈥淎n sibh? Uill, c貌 chreideadh e?鈥 (Are you? Well, who would believe it?)

Gnathas-cainnt na Litreach

Gnathas-cainnt na Litreach: thall 鈥檚 a-bhos: here and there.

Broadcast

  • Fri 18 Jul 2008 11:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast