Main content
Sorry, this episode is not currently available

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.

5 minutes

Last on

Sat 9 Aug 2008 10:55

Clip

Litir 476: Seanfhacal

Tha seanfhacal againn a tha ag r脿dh, Is minig a dh鈥櫭╥rich muir gharbh 脿 plumanaich. Tha Alasdair MacNeacail ag innse dhuinn gu bheil an seanfhacal a鈥 ciallachadh rough sea has often followed noise of surge. Is minig a dh鈥櫭╥rich muir gharbh 脿 plumanaich. Tha e ag r脿dh, A muffled roar from the sea at night in calm weather often precedes a storm. A muffled roar 鈥 plumanaich. Tha Dwelly ga chomharrachadh mar continued noise, as of stones falling into water.

Bha mi ann an gheat ann an cala Stromness ann an Arcaibh. Bha sinn a鈥 feitheamh ri s矛de a bhiodh freagarrach airson se貌ladh. Bha e tr脿th sa mhadainn. Dh霉isg mi. Chuala mi plumanaich. Cha robh sin uabhasach f脿bharach. Ach bha sinn anns a鈥 chala. Am biomaid a鈥 cluinntinn plumanaich an sin?

Stob mi mo cheann a-mach air a haidse. Bha soitheach m貌r m貌r a鈥 d猫anamh air a鈥 chala. Soitheach Gearmailteach l脿n luchd-turais. Bha mi a鈥 cluinntinn a h-einnseanan. Co-dhi霉 cha b鈥 e plumanaich na mara a bh鈥 ann!

An latha roimhe bha a鈥 ghaoth air a bhith aig 矛re g猫ile. Bha i ro gharbh airson se貌ladh. Anns a鈥 mhadainn a she貌l sinn a-mach mu dheireadh thall, bha astar na gaoithe air tuiteam gu 矛re a sia no mar sin. Ach bha a鈥 mhuir fhathast garbh, bagarrach. Bha am b脿ta a鈥 tulgadh gu dona. Bha mi aig an sti霉ir airson greis, agus an einnsean air.

An uair sin th脿inig an t-貌rdugh bhon sgiobair. Togaibh an se貌l-cinn! Cuiribh stad air an einnsean! 鈥橲 e an se貌l-cinn an jib 鈥 se貌l aig toiseach a鈥 gheat, air thoiseach air a鈥 chrann. Mar as trice bithear a鈥 se貌ladh gheat dhen t-se貌rsa san robh mi le se貌l-cinn agus se貌l-m貌r air an togail. Ach air an latha sin, bha a鈥 ghaoth cho l脿idir 鈥檚 nach robh feum againn air an t-se貌l mh貌r.

鈥淐ha b鈥 urrainn na b鈥 fhe脿rr,鈥 bha mi a鈥 smaoineachadh rium fh矛n. 鈥淭ha mi ann am b脿ta 猫asgaidh, a鈥 dol aig astar aig muir, gun fhuaim bho einnsean. Tha i ag aomadh gu snog agus tha sinn a鈥 d猫anamh air taobh an iar-thuath na G脿idhealtachd.鈥 Bha sinn cruaidh air a鈥 ghaoith ach nam fanadh i mar sin, 鈥檚 gann gum biodh feum againn air tacadh.

鈥橲 iomadh rud a th鈥 agam ri ionnsachadh mu she貌ladh agus gnothaichean na mara. Ach air an latha sin, dh鈥檌onnsaich mi rudeigin nach do dh鈥檌onnsaich mi riamh roimhe. Agus saoilidh mi, ged nach do ch貌rd e rium aig an 脿m, gun robh e gu math feumail dhomh. Airson a鈥 chiad turas riamh, bha cur na mara orm. Tha mi air a bhith a鈥 dol ann am b脿taichean de gach se貌rsa fad mo bheatha is cha robh riamh cur na mara orm. Uill, cha robh chun an latha sin.

Chan urrainn dhomh a r脿dh d猫 dh鈥檃dhbharaich e. Ceart gu le貌r, bha a鈥 mhuir garbh. Bha suaile throm ann. Bha muir mholach ann. Bha sguailean dona ann. Bha sinn a鈥 tulgadh gu m貌r. Ach cha robh eagal sam bith oirnn. Bha b脿ta math againn.

Ach, 貌bh 貌bh. Mean air mhean, dh鈥櫭爐harraich m鈥 aigne. 鈥淭arraing air sg貌d an t-si霉il-chinn!鈥 th脿inig an t-貌rdugh. 鈥淟脿mhan air an unndais!鈥

鈥淕abhaibh mo leisgeul ach chan urrainn dhomh,鈥 fhreagair mi mus do chuir mi mo cheann thar cliathaich a鈥 bh脿ta. Agus nuair a th脿inig mi thuige mu dheireadh thall, chuir mi romham nach bithinn a-chaoidh tuilleadh m矛-bh脿idheil no m矛-fhoighidneach le daoine a tha a鈥 fulang le tinneas na fairge.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: plumanaich: muffled roar; gheat: yacht; soitheach: vessel; Gearmailteach: German; a h-einnseanan: her engines; bagarrach: threatening; se貌l-m貌r: mainsail.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: a鈥 feitheamh ri s矛de a bhiodh freagarrach airson se貌ladh: waiting for weather which would be suitable for sailing; dh霉isg mi: I woke up; stob mi mo cheann a-mach air a haidse: I stuck my head out of the hatch; bha soitheach m貌r m貌r a鈥 d猫anamh air a鈥 chala: a very big vessel was heading for the harbour; bha a鈥 ghaoth air a bhith aig 矛re g猫ile: the wind had been at gale force; ro gharbh airson se貌ladh: too rough to sail; a鈥 tulgadh: rolling; aig an sti霉ir: at the helm; togaibh an se貌l-cinn: raise the jib (sail); cha b鈥 urrainn na b鈥 fhe脿rr: it couldn鈥檛 be better; aig astar: at speed; ag aomadh gu snog: heeling nicely; cruaidh air a鈥 ghaoith: close to the wind; nam fanadh i mar sin, 鈥檚 gann gum biodh feum againn air tacadh: if it remained like that, we鈥檇 hardly need to tack; 鈥檚 iomadh rud a th鈥 agam ri ionnsachadh: I have much to learn; ged nach do ch貌rd e rium aig an 脿m: although I didn鈥檛 enjoy it at the time; bha cur na mara orm: I was seasick; d猫 dh鈥檃dhbharaich e: what caused it; bha suaile throm ann, bha muir mholach ann: there was a heavy swell, there was a stormy sea; sguailean dona: bad squalls; dh鈥櫭爐harraich m鈥 aigne: my disposition changed; tarraing air sg貌d an t-si霉il-chinn: haul on the jib sheet; l脿mhan air an unndais: hands on the winch; thar cliathaich a鈥 bh脿ta: over the side of the boat; nuair a th脿inig mi thuige mu dheireadh thall: when I recovered eventually; chuir mi romham nach bithinn a-chaoidh tuilleadh m矛-bh脿idheil no m矛-fhoighidneach: I decided that I would never again be unsympathetic or impatient; tinneas na fairge: seasickness (alternative term).

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: b脿ta 猫asgaidh: an active, lively, fast boat. If you would like to expand your knowledge of the Gaelic vocabulary associated with boats and the sea, I would recommend the book Muir is T矛r by Se貌ras Chaluim She貌rais (George MacLeod), published in Stornoway by Acair. Here are some other adjectives that Se貌ras used to describe boats: calma (strong, good), s脿bhailt (safe), sanntach (desirous, willing), luath (fast), leathann (broad beamed), m脿sach (large-quartered), d霉r (obstinate, stubborn), corrach (unstable, cranky), frionasach (temperamental), leisg (lazy, slow, heavy). You will appreciate that most of these adjectives can also be used of humans!

Seanfhacal na Litreach

Seanfhacal na Litreach: Is minig a dh鈥櫭╥rich muir gharbh 脿 plumanaich: rough sea has often followed a muffled roar (when the sea is still calm).

Broadcast

  • Sat 9 Aug 2008 10:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast