Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.

5 minutes

Last on

Boxing Day 2008 11:55

Clip

Litir 495: Litir an Abstoil Ph貌il

鈥淣a meallar sibh; cha d猫anar fanaid air Dia: oir ge b鈥 e n矛 a sh矛ol-chuireas duine an n矛 ceudna buainidh e.鈥 Tha mi cinnteach gum bi sibh e貌lach air an earrainn sin, eadhon mura h-eil sibh mion-e貌lach air a鈥 Bh矛oball. Ge b鈥 e n矛 a sh矛ol-chuireas duine an n矛 ceudna buainidh e. No ann am Beurla, 鈥渨hatsoever a man soweth, that he shall also reap.鈥

Tha e a鈥 nochdadh ann an Litir an Abstoil Ph貌il chum nan Galatianach, Caibideil a Sia, Earrann a Seachd. An t-seachdain sa chaidh, bha sinn a鈥 toirt s霉il air na Galatianaich agus air an d霉thaich aca, Galatia. 鈥橲 e Ceiltich a bh鈥 annta. B鈥 e Galatia r矛oghachd Cheilteach ann an Asia Minor 鈥 far a bheil an Tuirc an-diugh.

Dh鈥檉halbh na Galatianaich 脿 fianais c貌rr is m矛le bliadhna air ais. Ach nuair a bha P貌l a鈥 gluasad nam measg, agus a鈥 searmonachadh dhaibh, bha c脿nan Ceilteach aca fhathast. Chan eil sin a鈥 ciallachadh nach robh c脿nanan eile gam bruidhinn ann an Galatia a bharrachd. Tha deagh choltas ann gun robh Phrigianais ga bruidhinn ann, 鈥檚 gun robh na Ceiltich a鈥 riaghladh nam Phrigianach.

Tha cuid ann am pr矛omh bhaile na Tuirc, Ankara, dhen bheachd gur iad na Galatianaich a chuir an t-ainm air a鈥 bhaile, ged a tha feadhainn eile ag r脿dh gu bheil an t-ainm nas sine na sin. Mas e na Galatianaich a bu choireach, seo st貌iridh mu dheidhinn: bha batail eadar cabhlach nan Galatianach agus cabhlach nan 脠iphiteach. Rinn na Galatianaich a鈥 ch霉is. Thug iad dhachaigh na h-acraichean bho na longan 脠iphiteach agus chuir iad nan teampaill iad. Ann an Laideann, 鈥檚 e ancora a chanar ri acair. 鈥橲 d貌cha gun robh e car coltach ann an Galatianais 鈥 oir th脿inig am facal againne (acair) bhon t-seann Lochlannais.

Uill, chan eil fhios agam mun st貌iridh sin. Ach tha aithrisean ann mu na Galatianaich is cuin a nochd iad an toiseach ann an Asia Minor. Ghluais iad ann anns na seachdadan dhen treas linn ro Chr矛osd 鈥 sin na 270s BC. Bha r矛gh ann am Bithynia, faisg air far a bheil Istanbul an-diugh. 鈥橲 e Nicomedes an t-ainm a bh鈥 air. Tha mi cinnteach gur e seann Ghreugais a bh鈥 aige mar ch脿nan.

Bha Nicomedes an s脿s ann an str矛 le a bhr脿thair airson ceannas. Thug e cuireadh do na Ceiltich thighinn don d霉thaich aige, thar a鈥 Bhosphorus, airson taic a thoirt dha. Chaidh fichead m矛le duine ann 鈥 boireannaich is clann, a bharrachd air saighdearan. Aig a鈥 cheann thall, fhuair iad fearann gu sear air Bithynia ann am meadhan Asia Minor. Bhiodh an 脿rd-ch霉irt aca a鈥 tighinn cruinn c貌mhla faisg air Ankara. Tha e coltach gun robh creideamh draoidheil aca aig an 脿m ud. Bha doireachan darach naomh dhaibh.

Bha sin air atharrachadh mun 脿m a sgr矛obh P貌l a litir thuca. Tha e coltach bhon litir aige gun robh cuid ann an Galatia a鈥 cumail ri n貌san Iudhach, seach a bhith a鈥 leantainn na slighe Cr矛osdail a mhol P貌l dhaibh. Tha P貌l gu s貌nraichte a鈥 d猫anamh iomradh air an timcheall-ghearradh a tha a鈥 dol nam measg.

Cuiridh mi cr矛och air an Litir agamsa le earrann eile bhon litir a chuir P貌l do na Galatianaich: 鈥淥ir an t矛 a chuireas da fhe貌il fh猫in, buainidh e on fhe貌il truaillidheachd; ach an t矛 a chuireas don Spiorad, buainidh e on Spiorad a鈥 bheatha shuthainn.鈥 Beannachd leibh.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Caibideil: Chapter; Earrann: Verse; r矛oghachd: kingdom, state; cabhlach: fleet, navy; seann Ghreugais: ancient Greek.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: eadhon mura h-eil sibh mion-e貌lach air a鈥 Bh矛oball: even if you don鈥檛 have an intimate knowledge of the Bible; Litir an Abstoil Ph貌il chum nan Galatianach: The Letter of the Apostle Paul to the Galatians; 鈥檚 e Ceiltich a bh鈥 annta: they were Celts; dh鈥檉halbh na X 脿 fianais: the X disappeared; a鈥 searmonachadh dhaibh: preaching to them; tha deagh choltas ann gun robh Phrigianais ga bruidhinn ann: it certainly appears that Phrygian was spoken there; mas e na X a bu choireach: if the X are responsible; thug iad dhachaigh na h-acraichean bho na longan 脠iphiteach: they took home the anchors from the Egyptian ships; chuir iad nan teampaill iad: they put them in their temples; ann an Laideann, 鈥檚 e ancora a chanar ri acair: in Latin an anchor is called ancora; bhon t-seann Lochlannais: from Old Norse; an s脿s ann an str矛 le a bhr脿thair airson ceannas: involved in a struggle with his brother for leadership; fhuair iad fearann gu sear air: they got land east of; bhiodh an 脿rd-ch霉irt aca a鈥 tighinn cruinn c貌mhla: their high court would meet; gun robh creideamh draoidheil aca aig an 脿m ud: that they had a druidical religion at that time; bha doireachan darach naomh dhaibh: groves of oaks were sacred to them; n貌san Iudhach: Jewish ways; a鈥 d猫anamh iomradh air an timcheall-ghearradh: makes mention of the circumcision; oir an t矛 a chuireas da fhe貌il fh猫in, buainidh e on fhe貌il truaillidheachd: for he that soweth to his flesh, shall of the flesh reap corruption; ach an t矛 a chuireas don Spiorad, buainidh e on Spiorad a鈥 bheatha shuthainn: but he that soweth to the Spirit, shall of the Spirit reap life everlasting.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Na meallar sibh; cha d猫anar fanaid air Dia: The 鈥揳r ending on a verbal form often tells us it is a future [and therefore also present habitual] passive form. Cha d猫anar fanaid air Dia therefore means 鈥淕od will not be mocked鈥. Cha mheallar sibh would be 鈥測ou will not be deceived鈥 but the 鈥渘a鈥 rather than 鈥渃ha鈥 in na meallar sibh makes it clear that this is an imperative form [as in 鈥渘a d猫an sin!鈥- don鈥檛 do that]. So we have here an imperative passive form. Na meallar sibh is 鈥渂e not deceived鈥.

Seanfhacal na Litreach

Seanfhacal na Litreach: Ge b鈥 e n矛 a sh矛ol-chuireas duine an n矛 ceudna buainidh e: whatsoever a man soweth, that he shall also reap [The Apostle Paul鈥檚 Letter to the Galatians, Chapter VI, Verse 7].

Broadcast

  • Boxing Day 2008 11:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast