Main content
20/11/2009
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.
Last on
Fri 20 Nov 2009
11:55
大象传媒 Radio nan G脿idheal
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 542
Duration: 05:36
Litir 542: Eilean Chanaigh
Tha mi fhathast anns na h-Eileanan Beaga an t-seachdain seo. Ach tha mi air gluasad bho Eige gu ruige Canaigh. Bha mi toilichte cluinntinn o chionn ghoirid gu bheilear a鈥檇ol a dh猫anamh rannsachadh air seann l脿rach eachdraidheil ann an Canaigh. Chan e rannsachadh a th鈥 ann air eachdraidh an 脿ite 鈥 ach rannsachadh air mar a ghabhas an t-脿ite聽s脿bhaladh. Mura t猫id rudeigin a dh猫anamh a dh鈥檃ithghearr, tuitidh e 脿s a ch猫ile.
鈥橲 e Coroghon Castle an t-ainm air ann am Beurla, ged nach e caisteal 脿bhaisteach a th鈥 ann. Ann an G脿idhlig 鈥檚 e an Corra-dh霉n a th鈥 air. Bidh sibh e貌lach airan fhacal corra-bheinn, tha mi an d霉il. A steep or pointed hill or mountain. Corra-dh霉n,ma-th脿, steep fort or hill. Gu dearbh, 鈥檚 e sin a th鈥 ann. Ged nach eil e m貌r, tha e gumath cas.
Chaidh mi a鈥 choimhead air a鈥 Chorra-dh霉n an turas mu dheireadh a bha mi ann an Canaigh, agus bha e follaiseach nach maireadh an 鈥渃aisteal鈥 fada 脿s aonais obair c脿raidh聽mh貌r. 鈥橲 e a th鈥 anns a鈥 chaisteal togalach beag cloiche faisg air mullach cnuic an cois a鈥 chladaich. Tha an togalach a鈥 coimhead a-mach a dh鈥檌onnsaigh an d脿 chuid cladach an eilein agus taobh na mara 鈥 脿s an tigeadh cunnart anns an t-seann aimsir.
Tha e a鈥 coimhead coltach gur e n脿dar de dh霉n a bh鈥 ann far am biodh daoine a鈥檇ol airson an d矛on fh猫in nuair a bha cogadh ann. Bhiodh e furasta gu le貌r a dh矛on 鈥檚 d貌cha. Air an l脿imh eile, chan eil uisge ann agus cha b鈥 urrainn m貌ran b矛dh a bhith air a st貌radh ann. Tha e d矛reach ro bheag. Mar sin, cha mhaireadh e fada an aghaidh feachd mh貌r 脿s aonais taic bhon taobh a-muigh. Ach bha e faisg air baile far an robh sluaghuaireigin. An deach na daoine ann fhad 鈥檚 a bha iad a鈥 feitheamh ri taic bho Chloinn Raghnaill ann an Uibhist no air t矛r-m貌r?
Tha sanasan ann an-diugh a tha a鈥 toirt rabhadh do dhaoine gun a bhith a鈥 streapair an d霉n. Tha e ro chunnartach. 鈥橲 e Urras N脿iseanta na h-Alba a chuir na sanasan ann. Agus chuir iad air na sanasan 鈥淐oroghon Castle/Prison鈥. Saoil an e pr矛osan a bh鈥檃nn, seach caisteal?
Chaidh agallamh a dh猫anamh le seann eileanach, Aonghas D貌mhnallach, leis an neach-cruinneachaidh beul-aithris, Calum MacIlleathain. Rugadh Aonghas ann an ochdceud deug, seasgad 鈥檚 a tr矛 (1863). Chan e 鈥渃aisteal鈥 a thuirt esan ach 鈥減r矛osan鈥.聽
Agus tha beul-aithris ag innse dhuinn gun robh an togalach air a chleachdadh mar phr矛osan oshean. C貌 bh鈥 air a chumail ann mar phr矛osanach? Uill, bha bean fear de na cinnchinnidh.
Bha i uabhasach br猫agha agus bha an ceann-cinnidh m矛-thoilichte gun robh fireile ga suirghe.
Ann am beul-aithris b鈥 e D貌mhnall Dubh na Cuthaig an ceann-cinnidh sin. Bha ena cheann-cinnidh do Chloinn Raghnaill agus chaochail e ann an Canaigh ann an sia ceud deug, ochdad 鈥檚 a sia (1686). Tha cuid a鈥 d猫anamh dheth gun do ghlais e a bhean M貌r ann am Pr矛osan a鈥 Chorra-dh霉in.
Ma tha sin f矛or, tha an togalach a鈥 dol air ais gu co-dhi霉 an seachdamh linn deug. Nochd a鈥 chiad dhealbh dheth ann an cl貌 anns an ochdamh linn deug anns an leabhar a sgr矛obh T貌mas Pennant mu a thuras a dh鈥橝lba ann an seachd ceud deug, seachdad 鈥檚 a dh脿 (1772). 鈥橲 fhiach an togalach a sh脿bhaladh ma ghabhas e d猫anamh. Ach saoilidh mi nach bi sin furasta no saor.
鈥橲 e Coroghon Castle an t-ainm air ann am Beurla, ged nach e caisteal 脿bhaisteach a th鈥 ann. Ann an G脿idhlig 鈥檚 e an Corra-dh霉n a th鈥 air. Bidh sibh e貌lach airan fhacal corra-bheinn, tha mi an d霉il. A steep or pointed hill or mountain. Corra-dh霉n,ma-th脿, steep fort or hill. Gu dearbh, 鈥檚 e sin a th鈥 ann. Ged nach eil e m貌r, tha e gumath cas.
Chaidh mi a鈥 choimhead air a鈥 Chorra-dh霉n an turas mu dheireadh a bha mi ann an Canaigh, agus bha e follaiseach nach maireadh an 鈥渃aisteal鈥 fada 脿s aonais obair c脿raidh聽mh貌r. 鈥橲 e a th鈥 anns a鈥 chaisteal togalach beag cloiche faisg air mullach cnuic an cois a鈥 chladaich. Tha an togalach a鈥 coimhead a-mach a dh鈥檌onnsaigh an d脿 chuid cladach an eilein agus taobh na mara 鈥 脿s an tigeadh cunnart anns an t-seann aimsir.
Tha e a鈥 coimhead coltach gur e n脿dar de dh霉n a bh鈥 ann far am biodh daoine a鈥檇ol airson an d矛on fh猫in nuair a bha cogadh ann. Bhiodh e furasta gu le貌r a dh矛on 鈥檚 d貌cha. Air an l脿imh eile, chan eil uisge ann agus cha b鈥 urrainn m貌ran b矛dh a bhith air a st貌radh ann. Tha e d矛reach ro bheag. Mar sin, cha mhaireadh e fada an aghaidh feachd mh貌r 脿s aonais taic bhon taobh a-muigh. Ach bha e faisg air baile far an robh sluaghuaireigin. An deach na daoine ann fhad 鈥檚 a bha iad a鈥 feitheamh ri taic bho Chloinn Raghnaill ann an Uibhist no air t矛r-m貌r?
Tha sanasan ann an-diugh a tha a鈥 toirt rabhadh do dhaoine gun a bhith a鈥 streapair an d霉n. Tha e ro chunnartach. 鈥橲 e Urras N脿iseanta na h-Alba a chuir na sanasan ann. Agus chuir iad air na sanasan 鈥淐oroghon Castle/Prison鈥. Saoil an e pr矛osan a bh鈥檃nn, seach caisteal?
Chaidh agallamh a dh猫anamh le seann eileanach, Aonghas D貌mhnallach, leis an neach-cruinneachaidh beul-aithris, Calum MacIlleathain. Rugadh Aonghas ann an ochdceud deug, seasgad 鈥檚 a tr矛 (1863). Chan e 鈥渃aisteal鈥 a thuirt esan ach 鈥減r矛osan鈥.聽
Agus tha beul-aithris ag innse dhuinn gun robh an togalach air a chleachdadh mar phr矛osan oshean. C貌 bh鈥 air a chumail ann mar phr矛osanach? Uill, bha bean fear de na cinnchinnidh.
Bha i uabhasach br猫agha agus bha an ceann-cinnidh m矛-thoilichte gun robh fireile ga suirghe.
Ann am beul-aithris b鈥 e D貌mhnall Dubh na Cuthaig an ceann-cinnidh sin. Bha ena cheann-cinnidh do Chloinn Raghnaill agus chaochail e ann an Canaigh ann an sia ceud deug, ochdad 鈥檚 a sia (1686). Tha cuid a鈥 d猫anamh dheth gun do ghlais e a bhean M貌r ann am Pr矛osan a鈥 Chorra-dh霉in.
Ma tha sin f矛or, tha an togalach a鈥 dol air ais gu co-dhi霉 an seachdamh linn deug. Nochd a鈥 chiad dhealbh dheth ann an cl貌 anns an ochdamh linn deug anns an leabhar a sgr矛obh T貌mas Pennant mu a thuras a dh鈥橝lba ann an seachd ceud deug, seachdad 鈥檚 a dh脿 (1772). 鈥橲 fhiach an togalach a sh脿bhaladh ma ghabhas e d猫anamh. Ach saoilidh mi nach bi sin furasta no saor.
Faclan na Litreach
Na h-Eileanan Beaga: The Small Isles; 脿bhaisteach: normal: An Corra-dh霉n: Coroghan (Castle); cas: steep; cunnartach: dangerous; Urras N脿iseanta nah-Alba: The National Trust for Scotland; pr矛osan: prison; D貌mhnall Dubh na Cuthaig: Black-haired Donald of the Cuckoo; chaochail: died.
Abairtean na Litreach
bho Eige gu ruige Canaigh: from Eigg to Canna; gu bheilear a鈥 dol a dh猫anamh rannsachadh air seann l脿rach eachdraidheil: that they are going to do research on an old historical site; mar a ghabhas an t-脿ite s脿bhaladh: how the place can be saved; mura t猫id rudeigin a dh猫anamh a dh鈥檃ithghearr: if nothing is done soon; tuitidh e 脿s a ch猫ile: it will fall to pieces; nach maireadh X fada 脿s aonais obair-c脿raidh mh貌r: that X wouldn鈥檛 last long without a lot of repair work; airson an d矛on fh猫in nuair a bha cogadh ann: to defend themselves at time of war; cha b鈥 urrainn m貌ran b矛dh a bhith air a st貌radh ann: not much food could be stored there; cha mhaireadh e fada 脿saonais taic bhon taobh a-muigh: it wouldn鈥檛 last long without help from the outside; bhoChloinn Raghnaill ann an Uibhist: from Clanranald in Uist; gun a bhith a鈥 streap: not to climb; c貌 bh鈥 air a chumail ann mar phr矛osanach?: who was held there as a prisoner?;bean fear de na cinn-chinnidh: the wife of one of the clan chiefs; gun robh fir eile ga suirghe: that other men were seeking her favours; an seachdamh linn deug: the Seventeenth Century; ann an cl貌: in print; saoilidh mi nach bi sin furasta no saor: I reckon that will not be easy or cheap.
Puing-ch脿nain na Litreach
togalach beag cloiche faisg air mullach cnuic an cois a鈥櫬燾hladaich: a little stone building close to a hilltop next to the shore. How are you at聽recognizing nouns in the genitive case? Can you identify the three in this sentence聽[have a look before reading on!]? The first is cloiche, the genitive singular of clach, a聽feminine noun. It is working here as an adjective meaning 鈥渕ade of stone鈥. Cnuic is聽the genitive singular of the masculine noun cnoc; it means 鈥渙f a hill鈥. And a鈥 chladaich聽means 鈥渙f the shore鈥, cladaich being the genitive singular form of the masculine noun聽cladach. This word is in the genitive following the compound preposition an cois.
Gnathas-cainnt na Litreach
鈥橲 fhiach an togalach a sh脿bhaladh ma ghabhas e聽d猫anamh: it鈥檚 worth saving the building if it can be done.
Tha 鈥淟itir do Luchd-ionnsachaidh鈥 air a maoineachadh le MG ALBA
Tha 鈥淟itir do Luchd-ionnsachaidh鈥 air a maoineachadh le MG ALBA
Broadcast
- Fri 20 Nov 2009 11:55大象传媒 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.