Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1091
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir à ireamh 1091. Roddy Maclean reads this week's letter for Gà idhlig learners.
Last on
Wed 17 Jun 2020
23:00
´óÏó´«Ã½ Radio nan Gà idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 787
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1091
Duration: 05:00
Litir 1091: Uilleam Uallas (1)
Tha mi airson innse dhuibh mu fhear a tha ainmeil ann an eachdraidh na h-Alba. Tha mi a’ dol a thoirt tuairisgeul dheth dhuibh. Agus tha mi an dòchas gum bi beachd agaibh cò th’ ann. Chaidh an tuairisgeul a sgrìobhadh ann an Gà idhlig anns a’ bhliadhna ochd ceud deug, seasgad ʼs a seachd (1867). Seo na sgrìobh an t-ùghdar – air a chur gu Gà idhlig an latha an-diugh. ‘Bu duine neo-chumanta calm’ e. Ann am pearsa, garbh-chnà mhach; aghaidh fhada shoilleir; falt soilleir donn; sùilean soilleir geur-sheallach, sgor air taobh clì na smiogaid, coltas a ghnùis smuaireanach, dubhach.’
ʼS e ‘garg-churaidh’ a bh’ ann. Bha e ‘air a dhùsgadh suas mar leòmhann ... a rùnaich, le co-chuideachadh a luchd-dùthcha, gun rotadh e mach, aig roinn na beugaileid, a h-uile Sasannach a bha eadar ceann a tuath agus ceann a deas na h-Alba.’
Tuigidh sibh gun robh an duine beò o chionn fhada – o chionn còrr is seachd ceud bliadhna. Cò bh’ ann ach Uilleam Uallas. Tha mi cinnteach gun cuala sibh ainm. Bha e an sà s gu mòr ann an cogaidhean neo-eisimeileachd na h-Alba.Â
Tha an cunntas anns an leabhar ‘Eachdraidh na h-Alba’. B’ e ùghdar an leabhair Aonghas MacCoinnich à Geà rrloch. Bha e inntinneach dhomh gun do sgrìobh e gun robh coltas gnùis Uilleim Uallais ‘smuaireanach, dubhach’. Dejected and gloomy. Smuaireanach, dubhach. ʼS dòcha, leis mar a bha cùisean ann an Alba aig an à m, gun robh gu leòr ann a dhèanadh e smuaireanach agus dubhach.
An do thuig sibh an còrr dhen tuairisgeul dheth? Bha e neo-chumanta calma. He was unusually brave. Bha e neo-chumanta calma. Bha e garbh-chnà mhach. Gu litreachail, ‘he was rough-boned’, a’ ciallachadh ‘heavy boned’, tha mi cinnteach. Bha falt soilleir donn aige, agus sùilean soilleir geur-sheallach. He had light-brown hair; his eyes were bright and sharp-sighted. Agus bha sgor air taobh clì na smiogaid. There was a gash on the left side of the chin.Â
Chan urrainn dhuinn a bhith cinnteach gu bheil an fhìrinn ghlan againn mu Uilleam Uallas. Tha tòrr dhen fhiosrachadh againn a’ tighinn bho dhà n a dh’fhà g am bà rd Eanraig Dall. Sgrìobh e sin faisg air dà cheud bliadhna an dèidh bàs Uallais. Agus tha gu leòr ann a tha dhen bheachd nach e an fhìrinn a bh’ aige.
Tha mi a’ dol a dh’innse dhuibh naidheachd no dhà mu dheidhinn Uilleim Uallais on leabhar aig Aonghas MacCoinnich. Co-dhiù tha iad a’ riochdachadh na fìrinn gus nach eil, chan eil mi cinnteach.
Rugadh Uilleam timcheall na bliadhna dà cheud deug is seachdad (1270). Aig an à m sin, bha Alasdair III air an rìgh-chathair. Nuair a bha Uilleam na dheugaire, thuit an rìgh far muin-eich agus chaochail e. B’ i oighre a’ chrùin Mairead, a’ Mhaighdean Lochlannach. B’ ise ban-ogha Alasdair.
Ge-tà , bha Mairead na pà iste, agus bha i a’ fuireach ann an Nirribhidh. Chaidh buidheann a chur air chois airson Alba a riaghladh anns an ±ð²¹»å²¹°ù-à ³¾. Nuair a chaidh Mairead a dh’Alba, dh’fhà s i tinn air an turas. Chaochail i ann an Arcaibh. Bha Alba a-nise gun rìgh no banrigh. Bha Uilleam Uallas mu fhichead bliadhna a dh’aois. Innsidh mi tuilleadh mu dheidhinn an-ath-sheachdain.
ʼS e ‘garg-churaidh’ a bh’ ann. Bha e ‘air a dhùsgadh suas mar leòmhann ... a rùnaich, le co-chuideachadh a luchd-dùthcha, gun rotadh e mach, aig roinn na beugaileid, a h-uile Sasannach a bha eadar ceann a tuath agus ceann a deas na h-Alba.’
Tuigidh sibh gun robh an duine beò o chionn fhada – o chionn còrr is seachd ceud bliadhna. Cò bh’ ann ach Uilleam Uallas. Tha mi cinnteach gun cuala sibh ainm. Bha e an sà s gu mòr ann an cogaidhean neo-eisimeileachd na h-Alba.Â
Tha an cunntas anns an leabhar ‘Eachdraidh na h-Alba’. B’ e ùghdar an leabhair Aonghas MacCoinnich à Geà rrloch. Bha e inntinneach dhomh gun do sgrìobh e gun robh coltas gnùis Uilleim Uallais ‘smuaireanach, dubhach’. Dejected and gloomy. Smuaireanach, dubhach. ʼS dòcha, leis mar a bha cùisean ann an Alba aig an à m, gun robh gu leòr ann a dhèanadh e smuaireanach agus dubhach.
An do thuig sibh an còrr dhen tuairisgeul dheth? Bha e neo-chumanta calma. He was unusually brave. Bha e neo-chumanta calma. Bha e garbh-chnà mhach. Gu litreachail, ‘he was rough-boned’, a’ ciallachadh ‘heavy boned’, tha mi cinnteach. Bha falt soilleir donn aige, agus sùilean soilleir geur-sheallach. He had light-brown hair; his eyes were bright and sharp-sighted. Agus bha sgor air taobh clì na smiogaid. There was a gash on the left side of the chin.Â
Chan urrainn dhuinn a bhith cinnteach gu bheil an fhìrinn ghlan againn mu Uilleam Uallas. Tha tòrr dhen fhiosrachadh againn a’ tighinn bho dhà n a dh’fhà g am bà rd Eanraig Dall. Sgrìobh e sin faisg air dà cheud bliadhna an dèidh bàs Uallais. Agus tha gu leòr ann a tha dhen bheachd nach e an fhìrinn a bh’ aige.
Tha mi a’ dol a dh’innse dhuibh naidheachd no dhà mu dheidhinn Uilleim Uallais on leabhar aig Aonghas MacCoinnich. Co-dhiù tha iad a’ riochdachadh na fìrinn gus nach eil, chan eil mi cinnteach.
Rugadh Uilleam timcheall na bliadhna dà cheud deug is seachdad (1270). Aig an à m sin, bha Alasdair III air an rìgh-chathair. Nuair a bha Uilleam na dheugaire, thuit an rìgh far muin-eich agus chaochail e. B’ i oighre a’ chrùin Mairead, a’ Mhaighdean Lochlannach. B’ ise ban-ogha Alasdair.
Ge-tà , bha Mairead na pà iste, agus bha i a’ fuireach ann an Nirribhidh. Chaidh buidheann a chur air chois airson Alba a riaghladh anns an ±ð²¹»å²¹°ù-à ³¾. Nuair a chaidh Mairead a dh’Alba, dh’fhà s i tinn air an turas. Chaochail i ann an Arcaibh. Bha Alba a-nise gun rìgh no banrigh. Bha Uilleam Uallas mu fhichead bliadhna a dh’aois. Innsidh mi tuilleadh mu dheidhinn an-ath-sheachdain.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: garbh-chnà mhach: heavy-boned; garg-churaidh: a rugged hero; Uilleam Uallas: William Wallace; Aonghas MacCoinnich: Angus Mackenzie; Geà rrloch: Gairloch; Eanraig Dall: Blind Harry; ban-ogha: grand-daughter; Arcaibh: Orkney.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: mu fhear a tha ainmeil ann an eachdraidh na h-Alba: about a man who is famous in the history of Scotland; tha mi an dòchas gum bi beachd agaibh cò th’ ann: I hope you will have an opinion as to who it is; bu duine neo-chumanta calm[a] e: he was an unusually brave man; aghaidh fhada shoilleir: a long, clear face; falt soilleir donn: light brown hair; sùilean soilleir geur-sheallach: clear, sharp-sighted eyes; sgor air taobh clì na smiogaid: an indentation on the left side of the chin; coltas a ghnùis smuaireanach, dubhach: the appearance of his countenance dejected and gloomy; air a dhùsgadh suas mar leòmhann: awakened like a lion; a rùnaich, le co-chuideachadh a luchd-dùthcha: who resolved, with the support of his compatriots; gun rotadh e mach, aig roinn na beugaileid: that he would drive out, at the point of a bayonet; cogaidhean neo-eisimeileachd na h-Alba: the Scottish wars of independence; chan urrainn dhuinn a bhith cinnteach gu bheil an fhìrinn ghlan againn: we can’t be sure that we know the complete truth; bha Alasdair III air an rìgh-chathair: Alexander III was on the throne; nuair a bha Uilleam na dheugaire, thuit an rìgh far muin-eich agus chaochail e: when William was a teenager, the king fell from horseback and died; b’ i oighre a’ chrùin Mairead, a’ Mhaighdean Lochlannach: the heir to the throne was Margaret, the Maid of Norway; chaidh buidheann a chur air chois: a group was established; dh’fhàs i tinn air an turas: she became ill on the journey.
Puing-chà nain na Litreach
Puing-chà nain na Litreach: Co-dhiù tha iad a’ riochdachadh na fìrinn gus nach eil: whether or not they represent the truth. This might also be expressed co-dhiù tha iad a’ riochdachadh na fìrinn no nach eil. This construction is useful in some circumstances for translating English ‘whether’. Bidh mi ann, co-dhiù bi i grianach gus nach bi ‘whether or not it will be sunny’. But be careful not to use it too slavishly. You might translate this alternatively: bidh mi ann, a’ ghrian ann no à s; bidh mi ann, co-dhiù bidh i grianach no gruamach; bidh mi ann, eadhon ged nach bi sgeul air a’ ghrèin.
Gnà thas-cainnt na Litreach
Gnà thas-cainnt na Litreach: airson Alba a riaghladh anns an ±ð²¹»å²¹°ù-à ³¾: to govern Scotland in the interim.
Broadcasts
- Sun 14 Jun 2020 22:30´óÏó´«Ã½ Radio nan Gà idheal
- Wed 17 Jun 2020 23:00´óÏó´«Ã½ Radio nan Gà idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.