´óÏó´«Ã½

Bha sinn ann an Heisgeir an t-seachdain sa chaidh. Tha Heisger gu siar air Uibhist. Bha sluagh ann uaireigin. Air a’ mhap tha dà ainm air na h-eileanan – Heisker or Monach Islands. Thàinig an t-ainm Heisgeir bho na Lochlannaich. Tha Monach a’ tighinn bhon Ghàidhlig Manach. Bha manaich a’ fuireach ann. Bha manachainn air fear de na h-eileanan – Siolaigh.

Bha mnathan-cràbhaidh ann cuideachd. Sin nuns – mnathan-cràbhaidh. ’S e cailleach-dhubh a thuirt daoine ri nun o chionn fhada. Cailleach-dhubh – oir tha aodach dubh orra. Bha iadsan a’ fuireach air an eilean air an taobh sear. ’S e Heisgeir nan Cailleach an t-ainm a bh’ air an eilean sin. Heisgeir nan Cailleach.

Aig aon àm bha mu cheud duine a’ fuireach ann. An uair sin dh’fhalbh a’ chuid a bu mhotha de na daoine. Mean air mhean, thill daoine. Aig deireadh an naoidheamh linn deug, bha ceud is trithead (130) ann.

Bha feadhainn ag obair anns an taigh-sholais. Chaidh taigh-solais a thogail ann am meadhan an naoidheamh linn deug. Bha an taigh-solais ann an Siolaigh. Bha e gu math àrd. ’S iad na bràithrean Stevenson – Daibhidh agus Tòmas – a thog e. Tha solas beag anns an eilean an-diugh. Ach chan eil an taigh-solais mòr ag obair a-nise.

Thachair tubaist ann sna tritheadan – ann an naoi ceud deug, trithead ’s a sia (1936). Chaill dithis am beatha. Chan e iasgairean no maraichean a bh’ annta. Bha iad ag obair anns an taigh-sholais. Bha trì oifigearan ag obair ann. Thachair an tubaist mar seo.

Dh’fhalbh an dithis ann am bàta airson stuth fhaighinn. Chaidh iad gu fear eile de na h-eileanan. Dh’èirich a’ ghaoth. Bha iad ag iomradh air ais a Shiolaigh. Ach bha a’ mhuir garbh.

Anns an taigh-sholais, chunnaic an t-oifigear eile iad. Bha am bàta aca bun-os-cionn. Bha na daoine air sgeir. Thàinig tonn mòr. Dh’fhalbh an dithis. Chaidh trì seachdainean seachad mus do lorg daoine na cuirp aca. ’S e beatha dhoirbh a bh’ aig na daoine ann an Heisgeir.

Faclan is abairtean: Heisgeir: Heisker or Monach Islands; gu siar air Uibhist: west of Uist; bha sluagh ann uaireigin: there was once a human population; Lochlannaich: Norsemen; bha manaich a’ fuireach ann: monks lived there; manachainn: monastery; Siolaigh: Shillay; mnathan-cràbhaidh: nuns (the singular is bean-chràbhaidh); cailleach-dhubh: nun; air an taobh sear: on the east side; dh’fhalbh a’ chuid a bu mhotha de na daoine: most of the people left; mean air mhean, thill daoine: gradually (little by little) people returned; deireadh an naoidheamh linn deug: the end of the 19th Century; bha feadhainn ag obair anns an taigh-sholais: some worked in the lighthouse; ’s iad na bràithrean Stevenson a thog e: it’s the Stevenson brothers that built it; thachair tubaist ann sna tritheadan: an accident happened there in the thirties; chaill dithis am beatha: two people lost their lives; chan e iasgairean no maraichean a bh’ annta: they were not fishermen or mariners; thachair an tubaist mar seo: the accident happened like this; ann am bàta airson stuth fhaighinn: in a boat to get things (supplies); fear eile de na h-eileanan: another one of the islands; dh’èirich a’ ghaoth: the wind got up; ag iomradh air ais a Shiolaigh: rowing back to Shillay; chunnaic an t-oifigear eile iad: the other officer saw them; thàinig tonn mòr: a big wave came; chaidh trì seachdainean seachad: three weeks went past; mus do lorg daoine na cuirp aca: before people found their bodies; ’s e beatha dhoirbh a bh’ aig na daoine: it was a hard life the people had.