Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 397: Call na h-Eileanan Flannach

Air an latha 脿s d猫idh Latha na Nollaige anns a鈥 bhliadhna naoi ceud deug (1900) r脿inig an soitheach Hesperus na h-Eileanan Flannach. B鈥 ise an soitheach a bha a鈥 frithealadh nan taighean-solais. Bha fios aig B貌rd nan Taighean-solais gun robh rudeigin ce脿rr. Cha robh an solas anns an taigh-sholais ag obair.

Bha ceathrar luchd-obrach ann. Bhiodh tri霉ir c貌mhla anns an eilean aig an aon 脿m, leis a鈥 cheathramh duine a鈥 gabhail f貌rladh. Bha am fear a bh鈥 air a bhith air f貌rladh, I貌saph Moore, air an Hesperus. Ach nuair a r脿inig iad an t-eilean, cha robh sgeul air duine. Chuir iad lasair-bhoillsgean suas. Ach cha do nochd duine.

Bha doras an taigh-sholais d霉inte. Bha s猫ithear anns a鈥 chidsin air a chliathaich. Cha robh an gleoc a鈥 dol. Bha aon seata oillsginean ann. Ach anns a h-uile d貌igh eile, cha robh c脿il a-mach 脿s an rathad. Bha na lampaichean glan agus l脿n connaidh. Bha uidheamachd a鈥 chidsin glan. D猫 bh鈥 air tachairt, ma-th脿, don tri霉ir 鈥 Seumas Ducat, T貌mas Marshall agus D貌mhnall MacArtair?

Dh鈥檉huirich I貌saph Moore agus tri霉ir de chriutha an Hesperus anns an taigh-sholais. Thill an Hesperus a Bhreascleit ann an Le貌dhas, far an robh ionad aig B貌rd nan Taighean-solais. Chuir caiptean an Hesperus telegram don Bh貌rd, ag innse dhaibh gun robh tubaist air a bhith ann. Leis nach robh an gleoc a鈥 dol anns an taigh-sholais, bha e dhen bheachd gun do thachair an tubaist seachdain roimhe.

Rinn an ceathrar anns an eilean rannsachadh m貌r. Bha e follaiseach gun robh stoirm mh貌r air a bhith ann. Mar eisimpleir, bha bogsa aig ceud is deich troighean os cionn na mara briste, is stuth air a sgaoileadh mu a thimcheall. Bha r猫ilichean iarainn air an l霉badh. Bha clach mh貌r de chuideam c貌rr is tonna air gluasad bhon 脿ite aice. Aig mullach a鈥 bhearraidh, c貌rr is d脿 cheud troigh os cionn na mara, bha an stoirm air sgrathan a reubadh far na talmhainn trithead troigh air falbh bhon oir.

Ach 鈥 bha oifigearan an taigh-sholais air fios mun a seo a chur anns an leabhar-aithris aca. Thachair am milleadh mus deach na daoine 脿 fianais.

Bha beachdan de gach se貌rsa ann mu na thachair. Bha cuid dhen bheachd gun do mhuirt fear aca an dithis eile is an uair sin gun do ghabh e l脿mh na bheatha fh猫in le bhith a鈥 leum don mhuir. A r猫ir cuid eile bha iad air an toirt am bruid le daoine 脿 d霉thaich ch猫in. Is iomadh smuain a rinn ceangal eadar an tubaist agus gnothaichean os-n脿darrach.

Air an naoidheamh latha fichead dhen D霉bhlachd chaidh Raibeart Muirhead, oifigear aig B貌rd nan Taighean-solais, ann. Cho-dh霉in esan gun robh an tri霉ir air a dhol a-mach a cheangal bogsa anns an robh r貌pan. Bha am bogsa ann an eag sa bhearradh, ceud is deich troighean os cionn na mara. Bha D貌mhnall MacArtair air a dhol a-mach gun a chuid oillsginean air. Chaidh tonn m貌r thairis air an tri霉ir. Chaidh an sguabadh air falbh.

Tha feadhainn fhathast dhen bheachd gun robh D貌mhnall MacArtair anns an taigh-sholais nuair a bha an dithis eile a-muigh, agus gum fac鈥 e rudeigin 鈥 鈥檚 d貌cha tonn m貌r a鈥 tighinn. Ruith e a-mach ann an cabhaig airson rabhadh a thoirt don dithis eile. Bhiodh sin a鈥 m矛neachadh mar nach robh oillsginean air agus mar a bha an s猫ithear air a chliathaich. Ach 鈥檚 iongantach gum bi fios againn a-chaoidh air d猫 d矛reach a thachair air an latha uabhasach sin anns na h-Eileanan Flannach.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Latha na Nollaige: Christmas Day; Na h-Eileanan Flannach: The Flannan Isles; lasair-bhoillsgean: flares; oillsginean: oilskins.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: a bha a鈥 frithealadh nan taighean-solais: which was servicing the lighthouses; bhiodh tri霉ir c貌mhla anns an eilean aig an aon 脿m: three people would be together on the island at the same time; leis a鈥 cheathramh duine a鈥 gabhail f貌rladh: with the fourth person taking leave; cha robh sgeul air duine: there was no sign of anybody; bha s猫ithear anns a鈥 chidsin air a chliathaich: a chair in the kitchen was on its side; cha robh an gleoc a鈥 dol: the clock wasn鈥檛 going; cha robh c脿il a-mach 脿s an rathad: nothing was untoward; d猫 bh鈥 air tachairt?: what had happened?; a Bhreascleit, far an robh ionad aig B貌rd nan Taighean-solais: to Breasclete, where the Lighthouse Board had a station; seachdain roimhe: a week before; gun robh stoirm mh貌r air a bhith ann: that there had been a great storm; ceud is deich troighean os cionn na mara: 110 feet above the sea; air a sgaoileadh mu a thimcheall: scattered around it; bha r猫ilichean iarainn air an l霉badh: iron railings were bent; mullach a鈥 bhearraidh: the top of the cliffs; bha an stoirm air sgrathan a reubadh far na talmhainn: the storm had torn turf from the ground; trithead troigh air falbh bhon oir: 30 feet from the edge; bha X air fios mun a seo a chur anns an leabhar-aithris aca: X had put information about this in their logbook; gun do mhuirt fear aca an dithis eile: that one of them murdered the other two; gun do ghabh e l脿mh na bheatha fh猫in: that he committed suicide; le bhith a鈥 leum don mhuir: by jumping into the sea; bha iad air an toirt am bruid: they were kidnapped; ann an eag sa bhearradh: in a notch in the cliff; chaidh an sguabadh air falbh: they were swept away; ann an cabhaig: in a hurry; airson rabhadh a thoirt don dithis eile: to warn the other two.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: eadar an tubaist agus gnothaichean os-n脿darrach: between the accident and supernatural matters. Did you work out that os-n脿darrach means 鈥渟upernatural鈥 ie 鈥渁bove natural鈥? Os is an old preposition meaning 鈥渁bove, over鈥 and is only encountered in compounds today. It occurs in the compound preposition os cionn as in the Litir 鈥 os cionn na mara (above the sea). But it also occurs in compound adjectives and nouns eg os-daonna (superhuman), os-bhiolait (ultraviolet), os-fh矛reach (surreal), os-fh矛reachas (surrealism), os-n脿iseanta (cosmopolitan), os-st脿it (superstate).

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: 鈥檚 iongantach gum bi fios againn a-chaoidh: its unlikely we鈥檒l ever know.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast