Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 380: Deirdre

Chuala R矛gh Uladh, Conachar, gun robh Naois, Deirdre, Aillean is 脌rdan a鈥 dol a thilleadh a dh鈥橝lba. Chaidh e gu draoidh airson taic fhaighinn. Dh鈥檌arr e air an draoidh stad a chur orra. Chuir an draoidh coille ro Chlann Uisne tro nach b鈥 urrainn do dhuine falbh. Ach chaidh Clann Uisne troimhpe gun duilgheadas.

鈥淔euchaidh mi d貌igh eile,鈥 thuirt an draoidh. Chuir e fairge ghlas romhpa air a鈥 mhachair ghorm. Ach cha do chuir sin stad air na laoich. Cha robh Conachar toilichte.

鈥淔euchaidh sinn d貌igh eile airson stad a chur orra,鈥 thuirt an draoidh. Agus re貌dh e an fhairge chorrach ghlas na cnapan carrach cruaidh. Bha na cnapan geur air an d脿rna oir agus puinnseanta air an oir eile. Dh鈥櫭╥gh 脌rdan gun robh e a鈥 f脿s sg矛th.

鈥淭hig is suidh air mo ghualainn dheis,鈥 arsa Naois. Th脿inig 脌rdan agus shuidh e air gualann Naois. Cha robh e ann fada nuair a fhuair e b脿s. Ach, ged a bha e marbh, cha robh Naois ga leigeil 脿s.

Dh鈥櫭╥gh Aillean gun robh esan a-nis a鈥 f脿s fann. Dh鈥檌arr Naois air Aillean gr猫im a chumail air gus am faigheadh e gu t矛r e. Ach cha robh Aillean fada mar sin nuair a th脿inig laigse a鈥 bh脿is air. Nuair a chunnaic Naois gun robh a dhithis bhr脿ithrean, a ghr脿dhaich e cho m貌r, marbh, bha e coma co-dhi霉 bhiodh e fh猫in be貌 no marbh. Leig e osna ghoirt a鈥 bh脿is agus sg脿in a chridhe.

鈥淭ha Clann Uisne marbh agus cha chuir iad dragh ort tuilleadh,鈥 thuirt an draoidh ris an R矛gh.

鈥淭iormaich a-nise a鈥 mhuir,鈥 thuirt an R矛gh, 鈥済us am faic mi Deirdre.鈥 Thiormaich an draoidh a鈥 mhuir agus bha tri霉ir mhac Uisne nan laighe c貌mhla marbh, gun de貌, taobh ri taobh air a鈥 mhachair mh矛n ghorm. Bha Deirdre os an cionn a鈥 fras-shileadh nan deur.

Chruinnich daoine timcheall corp nan laoch. Dh鈥檉haighnich iad dhen R矛gh gu d猫 dh猫anadh iad leis na cuirp. Thug an R矛gh seachad 貌rdugh sloc a chladhach faisg air loch, anns am biodh cuirp nam br脿ithrean air an cur, ri taobh a ch猫ile.

Bha Deirdre na suidhe air bruach na h-uaghach. Nuair a bha na cuirp san uaigh, thuirt i, 鈥淭eann a-nall, a Naois, mo ghr脿idh. Druideadh 脌rdan ri Aillean. Nan robh ciall aig mairbh, dh猫anadh sibh 脿ite dhomhsa.鈥 Agus 鈥檚 e sin a thachair. Leum Deirdre s矛os don uaigh agus laigh i ri taobh Naois, agus bha i marbh ri a thaobh.

Dh鈥櫭瞨daich an droch R矛gh a corp a thogail 脿s an uaigh agus a thiodhlacadh ann an sloc eile air taobh thall an locha. Rinneadh mar a dh鈥櫭瞨daich an R矛gh agus dh霉ineadh an sloc.

Ach cha b鈥 e sin deireadh na sge貌il. Tro th矛de ph貌s an R矛gh deagh bhean. Sh矛os aig an loch, dh鈥檉h脿s craobh ghiuthais 脿s an uaigh aig Deirdre agus dh鈥檉h脿s craobh ghiuthais 脿s an uaigh aig Naois. Agus chuir geugan an d脿 chraoibh snaidhm na ch猫ile os cionn an locha.

Dh鈥櫭瞨daich an R矛gh an d脿 chraoibh a ghearradh s矛os. Ach dh鈥檉h脿s iad a-rithist agus chuir iad snaidhm na ch猫ile os cionn an locha. A-rithist dh鈥櫭瞨daich an R矛gh an d脿 chraoibh a ghearradh s矛os. Ach a-rithist, dh鈥檉h脿s iad agus chuir iad snaidhm na ch猫ile os cionn an locha. Bha an R矛gh a鈥 dol a dh鈥櫭瞨dachadh treas turas gum biodh na craobhan air an gearradh s矛os. Ach chuir a bhean stad air an droch obair aige agus air a鈥 gheur-leanmhainn aige air na mairbh.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: fann: weak; R矛gh Uladh: King of Ulster; d矛snean: dice; trian: a third; ciad: first; d脿rna: second; a鈥 chamhanaich: dawn.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: chuir an draoidh coille ro Chlann Uisne tro nach b鈥 urrainn do dhuine falbh: the druid put a forest in front of the Children of Uisne through which no man could pass; troimhpe gun duilgheadas: through it (fem) without difficulty; feuchaidh mi d貌igh eile: I鈥檒l try another way; chuir e fairge ghlas romhpa air a鈥 mhachair ghorm: he put a grey sea in front of them on the green plain; cha do chuir sin stad air na laoich: that didn鈥檛 stop the heroes; re貌dh e an fhairge chorrach ghlas na cnapan carrach cruaidh: he froze the grey uneven sea into jagged, hard lumps; geur air an d脿rna oir agus puinnseanta air an oir eile: sharp on one edge and poisonous on the other edge; suidh air mo ghualainn dheis: sit on my right shoulder; cha robh Naois ga leigeil 脿s: Naois wasn鈥檛 letting go of him; gr猫im a chumail air gus am faigheadh e gu t矛r e: to keep a grip on him until he got him to land; nuair a th脿inig laigse a鈥 bh脿is air: when the weakness of death came upon him; a ghr脿dhaich e cho m貌r: whom he loved so much; bha e coma co-dhi霉 bhiodh e fh猫in be貌 no marbh: he did not care whether he were alive or dead; leig e osna ghoirt a鈥 bh脿is: he heaved the sore sigh of death; sg脿in a chridhe: his heart rent; gun de貌: without breath; a鈥 fras-shileadh nan deur: sobbing [showering the tears]; d猫 dh猫anadh iad leis na cuirp: what they should [would] do with the bodies; bruach na h-uaghach: the edge of the grave; druideadh X ri Y: let X draw closer to Y; nan robh ciall aig mairbh: if the dead had understanding; dh猫anadh sibh 脿ite dhomhsa: you would make a place for me; ph貌s an R矛gh deagh bhean: the King married a good wife; dh鈥檉h脿s craobh ghiuthais 脿s an uaigh: a pine tree grew from the grave; chuir geugan an d脿 chraoibh snaidhm na ch猫ile: the two trees鈥 branches entwined with each other; chuir a bhean stad air an droch obair aige: his wife stopped his bad work; air a鈥 gheur-leanmhainn aige air na mairbh: on his persecution of the dead.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Rinneadh mar a dh鈥櫭瞨daich an R矛gh agus dh霉ineadh an sloc: It was done as the King ordered and the pit was closed. Rinneadh and dh霉ineadh are both examples of past passives. In regular verbs like d霉in, these are formed by leniting the root of the verb and adding an 鈥(e)adh suffix. Dh霉ineadh an doras: the door was closed. D猫an is an irregular verb, and rinneadh is the past passive form in this verb. Rinneadh an obair: the work was done.

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: Teann a-nall: come over here.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast