Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 378: Deirdre

Thug Naois gr脿dh m貌r do Dheirdre. Bha fios aige gum biodh R矛gh Uladh, Conachar, feargach. Chaidh Naois, a dhithis bhr脿ithrean, Aillean is 脌rdan, agus Deirdre gu ruige Alba. Thog iad taigh ri taobh Loch Naois. Bha iad a鈥 fuireach ann an t霉r. Mharbhadh iad bradan a鈥 bhoinne bhrais a-mach air an doras, agus fiadh a鈥 bhearraidh bhric a-mach air an uinneig.

Ach th脿inig an t-脿m nuair a bha Conachar an d霉il Deirdre a ph貌sadh. Chuir e roimhe a faighinn air ais bho Naois. Chuir e fios a-mach fad is farsaing gum biodh cuirm mh貌r aige ann an 脠irinn. Chuir e br脿thair athar, Fearchar Mac Ro, air theachdaireachd a dh鈥檌onnsaigh Alba. 鈥淐an ri Naois,鈥 thuirt Conachar ri Fearchar, 鈥渘ach bi fois latha no t脿mh oidhche agam mura bi e fh猫in, Aillean is 脌rdan, aig a鈥 chuirm.鈥

R脿inig Fearchar t霉r Naois ann an Alba. Chuir Clann Uisne f脿ilte chridheil air. 鈥淏idh Conachar, R矛gh Uladh, a鈥 cumail cuirm mh貌r,鈥 thuirt Fearchar riutha, 鈥渁gus cha bhi fois latha no t脿mh oidhche aige mura bi sibh ann.鈥

鈥淭h猫id sinn leat,鈥 arsa Naois

鈥淭h猫id,鈥 dh鈥檃ontaich a bhr脿ithrean.

鈥淭h猫id,鈥 thuirt Fearchar Mac Ro.

鈥淚s fhe脿rr an tighearnas fh猫in an Alba na an taigheadas an 脠irinn,鈥 thuirt Deirdre.

鈥淕e-t脿,鈥 thuirt Fearchar, 鈥渘ach m矛-thoilichte an duine nach fhaic a dh霉thaich fh猫in an 脿m 猫irigh sa mhadainn 鈥檚 an 脿m laighe anmoch.鈥

鈥淚s m矛-thoilichte,鈥 dh鈥檃ontaich Naois. 鈥淚s annsa leam fh猫in an d霉thchas seach an dualchas.鈥

Cha robh Deirdre a鈥 cur earbsa ann am Fearchar. Cha robh i de貌nach falbh. Sheinn i 貌ran binn br貌nach.

鈥淐ha do gh猫ill mi riamh do bh霉irean chon no do bhruadar bhan, a Naois,鈥 thuirt Fearchar. Dh鈥檃ontaich Naois a-rithist nach d猫anadh e cron sam bith dha dhol air ais a dh鈥櫭坕rinn. Ach cha robh Deirdre de貌nach. Ghabh i 貌ran binn t霉rsach.

A dh鈥檃indeoin an 貌rain, dh鈥檃ontaich Naois falbh. Agus fhuair e gealltanas bho Fhearchar. 鈥淭ha tri霉ir mhac agam,鈥 thuirt Fearchar. 鈥淭ha iad nan gaisgich. Bidh iad leibh is bidh mi fh矛n c貌mhla riutha.鈥 Thug e gealltanas nan tigeadh cunnart an rathad Clann Uisne, nach fh脿gadh esan 鈥檚 a thri霉ir mhac ceann air colann be貌 ann an 脠irinn, a dh鈥檃indeoin claidheamh no clogaid, sleagh no sgiath.

Bha Deirdre m矛-thoilichte ach dh鈥檉halbh i le Naois. Bha i a鈥 fras-shileadh nan deur, agus sheinn i 貌ran binn t霉rsach.

Cho luath 鈥檚 a chaidh Clann Uisne air t矛r ann an 脠irinn, thug Conachar cuireadh dhaibh dhol a dh鈥檉huireach ann am fear de na taighean aige. Dh鈥檌arr e air a鈥 mhuime dhol s矛os don taigh

airson Deirdre fhaicinn. 鈥淔euch a bheil i mar a bha i nuair a dh鈥檉h脿g i mi,鈥 thuirt Conachar rithe. Cha robh d貌igh aig a鈥 mhuime air Deirdre fhaicinn ach tro tholl na h-iuchrach. Thug i s霉il tron toll agus thill i don l霉chairt.

鈥淪eadh, a mhuime, ciamar a tha i a鈥 coimhead? A bheil a dreach is a dealbh fh猫in air Deirdre fhathast?鈥 dh鈥檉haighnich Conachar.

鈥淐han eil,鈥 fhreagair a鈥 mhuime.

鈥淭ha dearbhadh a dh矛th orm mus leig mi seachad i,鈥 thuirt an R矛gh. Dh鈥檌arr e air fear eile 鈥 a bha na mhac do R矛gh Lochlainn 鈥 dhol a choimhead air Deirdre. 鈥淭hoir brath thugam co-dhi霉 tha a dreach is a dealbh fh猫in air Deirdre fhathast,鈥 thuirt e.

Chaidh mac R矛gh Lochlainn don taigh agus sheall e a-staigh air toll na h-iuchrach. Ach chunnaic Naois a sh霉il anns an toll. Agus ch矛 sinn d猫 rinn e an ath-sheachdain.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: R矛gh Uladh: King of Ulster; cuirm: feast; earbsa: confidence; t霉rsach: sorrowful; gealltanas: promise; cuireadh: invitation; muime: foster-mother.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: ri taobh Loch Naois: next to Loch Naois. Some have claimed this [erroneously] to explain the origin of the name Loch Ness, with Naois鈥檚 t霉r being on D霉n Dearduil near Inverfarigaig, although Loch Etive also has a strong claim to the story; mharbhadh iad bradan a鈥 bhoinne bhrais: they would kill the salmon of the rapid stream; chuir e roimhe a faighinn air ais: he determined to get her back; air theachdaireachd: on an errand [with a message]; nach bi fois latha no t脿mh oidhche agam: that I won鈥檛 have a day鈥檚 or night鈥檚 rest; is fhe脿rr an tighearnas fh猫in an Alba na an taigheadas an 脠irinn: better is one鈥檚 own lordship in Scotland than householding in Ireland; nach fhaic a dh霉thaich fh猫in an 脿m 猫irigh鈥檚 an 脿m laighe: who doesn鈥檛 see his own country at the time of rising and of going to bed; 貌ran binn br貌nach: a sad, melodious song; cha do gh猫ill mi riamh do bh霉irean chon no do bhruadar bhan: I have never yielded to the bellowing of dogs or the dreams of women; nach d猫anadh e cron sam bith: that it would not do any harm; nan tigeadh cunnart an rathad X: if X were to be in danger; ceann air colann be貌: a head on a living body; claidheamh no clogaid, sleagh no sgiath: sword or helmet, spear or shield; feuch a bheil i mar a bha i: try [to see] if she is as she was; tro tholl na h-iuchrach: through the keyhole; a bheil a dreach is a dealbh fh猫in air X fhathast?: does X still have her beauty and form?; tha dearbhadh a dh矛th orm: I need proof; a bha na mhac do R矛gh Lochlainn: who was a son of the King of Scandinavia; thoir brath thugam: come and tell me; sheall e a-staigh air: he looked through.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Is annsa leam fh猫in an d霉thchas seach an dualchas: dearer to me is the land heredity than the kin heredity. The words d霉thchas and dualchas are often confused with each other (both being translated as 鈥渉eredity鈥 or 鈥渉eritage鈥 eg Dualchas N脿dair na h-Alba 鈥 Scottish Natural Heritage). But Naois makes an older distinction between the two. D霉thchas is related to d霉thaich and can mean 鈥減lace of origin, homeland鈥 as well as heredity. Dualchas is related to dual (鈥渉ereditary right鈥) and relates more strongly to family heredity. Dwelly gives 鈥渉ereditary disposition or right鈥 and 鈥渋mitation of the ways of one鈥檚 ancestors鈥 as alternative meanings of dualchas.

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: bha i a鈥 fras-shileadh nan deur: she was weeping uncontrollably [lit. she was showering the tears].

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast