Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 365: Sabaid Mh貌r Inbhir 脵ige

Thathar ag r脿dh gum b鈥 e am batail mu dheireadh eadar G脿idheil is Goill ann an Alba 鈥淪abaid Mh貌r Inbhir 脵ige鈥 ann an ochd ceud deug, caogad 鈥檚 a naoi (1859). 鈥橲 e gnothach uabhasach a bh鈥 ann 脿s nach bi G脿idheal no Gall moiteil an-diugh. Th貌isich e le ubhal 鈥 no, a r猫ir cuid, orainsear. Agus chr矛ochnaich e le aimhreit mh貌r air sr脿idean Inbhir 脵ige.

Bha na m矛ltean de Gh脿idheil ann an Inbhir 脵ige airson an iasgaich. 鈥橲 ann 脿 Le貌dhas a bha m貌ran aca. Air an t-seachdamh latha fichead dhen L霉nastal 鈥 鈥檚 e Disathairne a bh鈥 ann 鈥 th貌isich sabaid air an 脿rd-shr脿id eadar dithis bhalach. 鈥橲 ann mu dheidhinn ubhal 鈥 no orainsear 鈥 a bha an t-sabaid. B鈥 iad an dithis gille 脿 Inbhir 脵ige agus fear Calum MacLe貌id 脿 Bail鈥 Ailein ann an Le貌dhas. Bha Calum ceithir bliadhn鈥 deug a dh鈥檃ois.

Bha gu le貌r a-muigh air an t-sr脿id agus sgaoil an t-sabaid mar fhalaisg sa mh貌intich. Taobh a-staigh d脿 mhionaid bha na ceudan air a dhol an amhaichean a ch猫ile. Th脿inig na poilis agus dh鈥檉heuch iad ri eileanach a chur an gr猫im a bhathar a鈥 coireachadh airson na h-aimhreit. Ach cha leigeadh a charaidean leis na poilis a thoirt air falbh. Mu dheireadh fhuair na poilis taic bho chuid de mhuinntir an 脿ite, agus chaidh aca air an duine a thoirt gu st猫isean nam poileas.

Chuairtich na h-eileanaich an togalach. Bha iad a鈥 toirt rabhadh seachad gun toireadh iad fh猫in an duine a-mach mura biodh e air a leigeil ma sgaoil. Bha na poilis dhen bheachd gum b鈥 e fear 脿 Ce貌s ann an Le貌dhas, Raibeart D貌mhnallach, an ceannard aca. Th脿inig iad a-mach agus tharraing iad Raibeart a-steach don togalach. A r猫ir aithris, chaidh a chuid aodaich a reubadh dheth anns an 霉praid.

Dh鈥檉h脿s a鈥 mh矛-rian na bu mhiosa. Thuirt an sluagh gun leagadh iad an togalach gu l脿r mura leigeadh na poilis na h-eileanaich ma sgaoil. Bha mu dh脿 mh矛le gu leth duine an l脿thair, ach bha d矛reach mu cheud a鈥 gabhail p脿irt san aimhreit.

Bha feadhainn a鈥 sadail chlachan. Chaidh trithead uinneag a bhriseadh ann an Talla a鈥 Bhaile agus bha feadhainn a鈥 toirt ionnsaigh air daoine eile a bha d矛reach a鈥 coimhead a鈥 ghnothaich. Chaidh oidhirp a dh猫anamh, ann an G脿idhlig is Beurla, fearg an t-sluaigh a mh霉chadh, ach cha do dh鈥檕braich e.

Cha robh an t-脌rd-chonstabal air a bhith d矛omhain, ge-t脿. Bha e air fios a chur don t-soitheach d矛on-iasgaich, am Princess Royal, a bha anns an sg矛re. Bha e cuideachd air a bhith a鈥 cl脿radh cuid de dh鈥檉hir an 脿ite mar chonstabalan s貌nraichte.

Bha dragh air na h-霉ghdarrasan cuideachd mu choinneamh-霉rnaigh a bha a鈥 gabhail 脿ite faisg air l脿imh, anns an robh m矛le gu leth duine 鈥 a鈥 chuid a bu mhotha aca nan聽G脿idheil. Chaidh brath a chur don mhinistear, Mgr MacAoidh 脿 D霉thaich MhicAoidh, iarraidh air a鈥 choitheanal aige dhol d矛reach dhachaigh 脿s d猫idh l脿imh. Rinn e sin, agus chaidh a鈥 chuid a bu mhotha de na daoine dhachaigh gun d脿il. Rinn Mgr MacAoidh fh猫in air l脿rach na h-aimhreit agus bhruidhinn e ris an t-sluagh airson fichead mionaid, ag iarraidh orra sgaoileadh, ach cha do ghabh iad a chomhairle.

An uair sin leugh an Siorram Achd na h-Aimhreit. Agus ch矛 sinn d猫 thachair an ath-sheachdain.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Ce貌s: Keose; m矛-rian: disorder; crann: mast; d矛omhain: idle; coinneamh-霉rnaigh: prayer meeting; D霉thaich MhicAoidh: The Mackay country of N. Sutherland.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Sabaid Mh貌r Inbhir 脵ige: The Great Fight of Wick; 脿s nach bi X no Y moiteil an-diugh: of which neither X or Y is proud today; chr矛ochnaich e le aimhreit mh貌r: it finished with a great riot; b鈥 iad an dithis gille 脿 Inbhir 脵ige agus X 脿 Bail鈥 Ailein: the two were a lad from Wick and X from Balallan; sgaoil an t-sabaid mar fhalaisg sa mh貌intich: the fighting spread like a muirburn on the moor; bha na ceudan air a dhol an amhaichean a ch猫ile: hundreds [of people] were at loggerheads; dh鈥檉heuch iad ri eileanach a chur an gr猫im: they tried to arrest an islander; a bhathar a鈥 coireachadh: who was being blamed; cha leigeadh a charaidean leis na poilis a thoirt air falbh: his friends wouldn鈥檛 let the police take him away; chuairtich na h-eileanaich an togalach: the islanders surrounded the building; chaidh a chuid aodaich a reubadh dheth: his clothes were ripped off; gun leagadh iad an togalach gu l脿r: that they would completely destroy the building (to the ground); a鈥 sadail chlachan: throwing stones; a鈥 toirt ionnsaigh: attacking; chaidh oidhirp a dh猫anamh fearg an t-sluaigh a mh霉chadh: an effort was made to stifle the crowd鈥檚 anger; a鈥 cl脿radh cuid de dh鈥檉hir mar chonstabalan s貌nraichte: registering some men as special constables; rinn X air l脿rach na h-aimhreit: X made for the site of the riot; ag iarraidh orra sgaoileadh: asking them to disperse; leugh an Siorram Achd na h-Aimhreit: the Sheriff read the Riot Act.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Bha iad a鈥 toirt rabhadh seachad (gun toireadh iad fh猫in an duine a-mach mura biodh e air a leigeil ma sgaoil): they were warning (that they would release the man themselves if he were not let go). There is no simple Gaelic verb which serves as an equivalent to 鈥渨arn鈥. The phrase thoir rabhadh do/dha is used where there is a direct object 鈥 eg bheir mi rabhadh dhaibh (I will warn them). If there is no object expressed then we often add seachad eg thug mi rabhadh seachad gum bithinn feargach (I gave a warning that I would be angry).

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: chaidh aca air (an duine a thoirt gu st猫isean nam poileas): they managed (to take the man to the police station). Chaidh agam air a鈥 chraobh a leagail: I managed to fell the tree.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast