Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 317: Sp矛onadh Anna Gh貌rach!

Chuir mi cr矛och air an Litir mu dheireadh leis an t-seann sgeulachd aig Aesop 鈥 鈥淎ndrocles agus an Le貌mhann鈥. Bha Androcles na thr脿ill. Bha e air droigheann a sp矛onadh 脿 spog an le貌mhainn nuair a bha iad c貌mhla anns a鈥 choille. Agus nuair a chunnaic an le貌mhann Androcles anns an raon-sabaid, dh鈥檃ithnich e e. An 脿ite a mharbhadh, 鈥檚 ann a dh鈥檌mlich e l脿mhan Androcles. Bha an R矛gh dhen bheachd gu robh sin iongantach agus leig e an le貌mhann agus an duine ma sgaoil. 鈥橲 e teachdaireachd na sgeulachd gu bheil taingealachd na chomharra air uaisleachd.

Coltach ri Androcles, bha Aesop e fh猫in na thr脿ill. Thathar a鈥 smaoineachadh gun do rugadh e timcheall air a鈥 bhliadhna sia ceud is fichead (620) RC 鈥 鈥檚 e sin Ro Chr矛osd. Bha e ann an tr脿illeachd do dhithis 鈥 Xanthus agus Jadmon. Agus 鈥檚 e Jadmon a leig ma sgaoil e 鈥 a chionn 鈥檚 gu robh e cho inntinneach is eirmseach.

Bha e ag obair airson greis mar thosgaire do r矛gh Greugach. Ach turas a bha seo chaidh e gu ruige Delphi le st貌ras m貌r de dh鈥櫭瞨 airson a thoirt do mhuinntir an 脿ite. Ach ghabh Aesop droch bheachd air muinntir Dhelphi agus dhi霉lt e an t-貌r a thoirt seachad. Bha muinntir a鈥 bhaile feargach agus chuir iad Aesop gu b脿s.

Co-dhi霉 鈥 air ais don fhacal sp矛on. Tha e c脿irdeach do spine ann am Beurla. Tha na dh脿, a r猫ir choltais, a鈥 tighinn bhon fhacal Laideann spina a tha a鈥 ciallachadh droigheann no bior. O shean bha sp矛n a鈥 ciallachadh droigheann ann an G脿idhlig cuideachd. An dearbh rud a bhiodh duine a鈥 sp矛onadh nam faigheadh e fear na chraiceann.

Tha sin gam thoirt gu geama. Seann gheama air a鈥 Gh脿idhealtachd air a bheil Sp矛onadh Anna Gh貌rach. Sp矛onadh Anna Gh貌rach. Seo mar a tha e ag obair. Tha cuideigin air a thaghadh. Gabhaidh c脿ch 鈥淎nna Gh貌rach鈥 air an fhear no t猫 sin. Chan eil e gu diofar co-dhi霉 tha e no i fireann no boireann.

Bidh s霉ilean Anna air an c貌mhdachadh le bann cl貌. Chan fhaic i rud sam bith. Bidh cuideigin eile ag r脿dh rithe an uair sin, 鈥淭ha do mh脿thair gad iarraidh.鈥 Bidh Anna a鈥 freagairt, 鈥淐arson?鈥

Bidh am fear no t猫 eile ag radh, 鈥淎鈥 gabhail do bhrochan鈥. Agus bidh Anna a鈥 freagairt, 鈥淐脿ite a bheil an sp脿in?鈥

Bidh am fear no t猫 eile ag r脿dh an uair sin, 鈥淭ionndaidh mun cuairt tr矛 uairean agus amhairc air a son.鈥

Leis a sin, bidh Anna a鈥 feuchainn ri buntainn no greimeachadh air daoine eile. Agus bidh iadsan a鈥 gabhail sp貌rs. Bidh iad a鈥 putadh Anna. No bidh iad a鈥 tarraing air a cuid aodaich 鈥 鈥檚 e sin sp矛onadh. Fhad 鈥檚 a tha sin a鈥 tachairt bidh feadhainn ag 猫igheachd, 鈥淪p矛onadh Anna Gh貌rach!鈥 Tha an geama a鈥 tighinn gu cr矛ch nuair a gheibh Anna gr猫im air cuideigin eile.

Bha geamannan mar sin ann air feadh na G脿idhealtachd agus ann an 脿iteachan eile a bharrachd. Bidh cuid e貌lach air mar Blind Man鈥檚 Buff. Ann an 脿iteachan air t矛r-m貌r na G脿idhealtachd, 鈥檚 e Dallan Dubh a bh鈥 air a鈥 gheama. Ach ann an eileanan Earra-Gh脿idheal bha daoine e貌lach air fon ainm Sp矛onadh Anna Gh貌rach.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: raon-sabaid: fighting arena; brochan: porridge.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: bha Androcles na thr脿ill: Androcles was a slave; bha e air droigheann a sp矛onadh 脿 spog an le貌mhainn: he had plucked a thorn from the lion鈥檚 paw; dh鈥檃ithnich e e: he recognised him; leig e an X agus Y ma sgaoil: he released X and Y; gu bheil taingealachd na chomharra air uaisleachd: that gratefulness is a mark of nobility; 620 RC: 620 BC; a chionn 鈥檚 gu robh e cho inntinneach is eirmseach: because he was so intelligent/interesting and sharp-witted; airson greis mar thosgaire do r矛gh Greugach: for a while as an ambassador for a Greek king; chaidh e gu ruige Delphi le st貌ras m貌r de dh鈥櫭瞨: he went to Delphi with a great store of gold; ghabh Aesop droch bheachd air muinntir X: Aesop took a dislike to the people of X; chuir iad Aesop gu b脿s: they killed Aesop; nam faigheadh e fear na chraiceann: if he got one in his skin; Sp矛onadh Anna Gh貌rach: the plucking of foolish Anna; chan eil e gu diofar co-dhi霉 tha e no i fireann no boireann: it doesn鈥檛 matter whether he or she is male or female; tha s霉ilean Anna air an c貌mhdachadh le bann cl貌: Anna鈥檚 eyes are covered by a blindfold; tha do mh脿thair gad iarraidh: your mother wants you; tionndaidh mun cuairt tri uairean agus amhairc air a son: turn around three times and look for it: bidh iad a鈥 tarraing air a cuid aodaich: they tug her clothes; ann an 脿iteachan eile a bharrachd: in other places in addition; eileanan Earra-Gh脿idheal: the islands of Argyll.

Puing-ch脿nain na seachdaine

Puing-ch脿nain na seachdaine: An 脿ite a mharbhadh, 鈥檚 ann a dh鈥檌mlich e l脿mhan Androcles: rather than kill him, he licked Androcles鈥檚 hands. Why did I use a 鈥檚 ann construction here? Simply to emphasise the verb that followed 鈥 dh鈥檌mlich. I might have said an 脿ite a mharbhadh, dh鈥檌mlich e l脿mhan Androcles 鈥 which would have been acceptable. But the use of the emphatic verb is (with ann) gives a little more emphasis and is commonly used in such a situation.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: Bha e ann an tr脿illeachd do dhithis: he was in slavery to two men. An alternative translation (and perhaps a way to remember the Gaelic word) is 鈥渉e was in thrall to two men鈥. The English word thrall and the Gaelic tr脿ill share a common origin (from the old Norse).

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast