Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 287: Mairead Fay Sheathach

An t-seachdain sa chaidh bha mi ag innse dhuibh mun leabhar aig Mairead Fay Sheathach nach maireann, Folksongs and Folklore of South Uist. Chaochail Mairead o chionn ghoirid agus bu mhath leam, mar chomharra air a beatha is air a b脿s, ge脿rr-chunntas de dh鈥檃on st貌iridh 脿s an leabhar aice innse dhuibh. Tha mi an d貌chas, mura h-eil an leabhar agaibh, gum faigh sibh lethbhreac dheth ma ghabhas sin d猫anamh.

Bha uaireigin uachdaran ann a bha gu math cumhachdach. Bha an oighreachd aige cho m貌r 鈥檚 gun robh grunn pharaistean innte 鈥 agus grunn sagart. Bha an t-uachdaran dhen bheachd gu robh na sagartan gun fheum. Bha e airson an cur gu b脿s. Ach an toiseach bha e a鈥 dol a chur tr矛 ceistean air fear aca, Maighstir Iain. Nan robh esan comasach air na ceistean a fhreagairt, bhiodh an t-uachdaran de貌nach leigeil leis na sagartan gu l猫ir fuireach be貌.

Bha br脿thair aig Maighstir Iain a bha na amadan. Mhothaich an t-amadan gu robh a bhr脿thair d貌lasach agus dh鈥檉haighnich e carson. Dh鈥檌nnis an sagart dha gu robh e an d霉il b脿s fhaighinn leis nach biodh e comasach air na tr矛 ceistean a fhreagairt. 鈥淯ill,鈥 ars鈥 an t-amadan, 鈥渓e aodach sagairt orm tha sinn gu math coltach ri ch猫ile. Nan rachainn ann nad 脿ite, 鈥檚 e call na bu lugha a bhiodh ann nam faighinn fh矛n b脿s seach thusa.鈥

Dhi霉lt Maighstir Iain leigeil le bhr脿thair sin a dh猫anamh ach tr脿th sa mhadainn dh鈥檉halbh an t-amadan gu ruige taigh m貌r an uachdarain le aodach an t-sagairt air. 鈥淭h脿inig thu tr脿th a Mhaighstir Iain,鈥 thuirt an t-uachdaran ris, agus e a鈥 smaoineachadh gur e an sagart a bh鈥 ann. 鈥淐uiridh mi na ceistean ort mus gabh mi mo bhracaist.鈥

鈥淐han eil e gu diofar dhomh cuin鈥 a chuireas tu orm iad,鈥 fhreagair an t-amadan.

鈥溾橲 e a鈥 chiad cheist,鈥 thuirt an t-uachdaran, 鈥渃脿鈥 bheil teis-meadhan na cruinne?鈥 Bha bata aig an amadan agus chuir e ann an meadhan an t-se貌mair e. 鈥淪in teis-meadhan na cruinne,鈥 thuirt e. 鈥淒earbh sin dhomh,鈥 ars鈥 an t-uachdaran. 鈥淯ill,鈥 thuirt an t-amadan, d猫an tomhas air an astar eadar cr矛och an iar na cruinne agus am bata, agus eadar a鈥 chr矛och an ear agus am bata, agus bho na cr矛ochan aig tuath is aig deas, is mura h-eil am bata seo an teis-meadhan na cruinne, bhithinn de貌nach 猫isteachd ri beachd eile鈥︹

鈥淪eadh,鈥 thuirt an t-uachdaran, 鈥渃han urrainn dhomh dhol an aghaidh sin, ceart gu le貌r. Seo, ma-tha, an d脿rna ceist 鈥 d猫 an luach a th鈥 air mo bheatha?鈥

鈥淚nnsidh mi sin dhut,鈥 fhreagair an t-amadan. 鈥溾橲 e luach do bheatha fichead 鈥檚 a naoi p矛osan airgid.鈥

鈥淒猫 tha thu a鈥 ciallachadh,鈥 ars鈥 an t-uachdaran, 鈥渘uair a gheibh mi barrachd na sin mar airgead-p貌caid gach l脿?鈥

鈥淐han eil sin gu diofar,鈥 thuirt an t-amadan, 鈥渁ch chaidh ar Sl脿naighear a bhrathadh airson trithead p矛os airgid agus bha luach co-dhi霉 aona ph矛os airgid a bharrachd airsan na tha ortsa.鈥

鈥淯ill, tha sin ceart,鈥 thuirt an t-uachdaran. Fhuair thu fuasgladh do dh脿 cheist. Ach seo an treas ceist dhut, agus 鈥檚 i an t猫 as dorra. Innis dhomh d猫 tha mi a鈥檚maoineachadh an-dr脿sta.鈥

鈥淥, sin an t猫 as fhasa,鈥 fhreagair an t-amadan. 鈥淭ha thu a鈥 smaoineachadh gur e Maighstir Iain a tha a鈥 bruidhinn riut ach chan e 鈥 鈥檚 e a bhr脿thair, an t-amadan!鈥

鈥淯ill,鈥 fhreagair an t-uachdaran, 鈥渋s mise an t-amadan seach thusa. Iarr air Maighstir Iain thighinn a ch猫ilidh orm.鈥 Agus sin mar a thachair e. Agus tha mi an d霉il gur e deagh naidheachd a chuala Maighstir Iain bhon uachdaran.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: uachdaran: landlord, laird; sagart: priest; amadan: fool; oighreachd: estate; Maighstir Iain: Father John; comasach: capable; tr脿th: early; bata: stick; fuasgladh: solution.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: mar chomharra air a beatha is air a b脿s: as a mark of her life and of her death; bu mhath leam ge脿rr-chunntas de dh鈥檃on st貌iridh innse dhuibh: I would like to tell you a shortened version of one story; ma ghabhas sin d猫anamh: if that can be done; gu robh grunn pharaistean innte: that it [fem] contained several parishes; gu robh na sagartan gun fheum: that the priests were useless; gu robh a bhr脿thair d貌lasach: that his brother was grim and sad; gu robh e an d霉il b脿s fhaighinn: that he expected to die; le aodach sagairt orm tha sinn gu math coltach ri ch猫ile: when I put a priest鈥檚 attire on we look very like each other; nan rachainn ann nad 脿ite: if I were to go in your place; 鈥檚 e call na bu lugha a bhiodh ann: it would be a lesser loss; nam faighinn fh矛n b脿s seach thusa: if I were to die instead of you; mus gabh mi mo bhracaist: before I take my breakfast; chan eil e gu diofar dhomh: it makes no difference to me; c脿鈥 bheil teis-meadhan na cruinne?: where is the exact centre of the Earth?; dearbh sin dhomh: prove that to me; d猫an tomhas air an astar eadar cr矛och an iar na cruinne agus am bata: measure the distance from the western edge of the world to the stick; d猫 an luach a th鈥 air mo bheatha?: what is my life worth?; chaidh ar Sl脿naighear a bhrathadh: our Saviour was betrayed; bha luach co-dhi霉 aona ph矛os airgid a bharrachd airsan na tha ortsa: he was worth at least one more piece of silver than you are worth; 鈥檚 i an t猫 as dorra: that is the most difficult one [fem]; sin an t猫 as fhasa: that鈥檚 the easiest one.

Puing-ch脿nain na seachdaine

Puing-ch脿nain na seachdaine: Bha e airson an cur gu b脿s: he wanted to kill them [put them to death]. You will note the presence here of a possessive article 鈥 an, the third person plural possessive meaning 鈥渢heir鈥. This is the normal situation for a construction of this nature. For example for 鈥渉e wanted to put me to death鈥, we would say 鈥渂ha e ag iarraidh mo chur gu b脿s鈥 or 鈥渂ha e airson mo chur gu b脿s鈥, using the first person singular possessive. For 鈥渟he wanted to send them home鈥 we might say 鈥渂ha i airson an cur dhachaigh鈥; for 鈥渟he wanted to send us home鈥 we might say 鈥渂ha i airson ar cur dhachaigh鈥, and so on.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: chan urrainn dhomh dhol an aghaidh sin: I can鈥檛 contradict that, go against that.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast