Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 270: An t-Urramach Iain Ros

Nuair a r脿inig an t-Urramach Iain Ros S矛ona ann an ochd ceud deug, seachdad 鈥檚 a dh脿 (1872), chaidh e gu baile Chefoo, air a bheil Yantai an-diugh. Ach bha miseanairidh Ameireaganach st猫idhichte ann a sin mu thr脿th, agus chuir am ministear Albannach roimhe dhol thar a鈥 chuain gu ruige d霉thaich mh貌r Mhanchuria, anns nach robh ach aon mhiseanaraidh Pr貌stanach.

Cha deach c霉isean gu math dha aig an toiseach, ge-t脿. Goirid 脿s d猫idh breith a鈥 chiad leanaibh aca, chaochail a bhean. Ach dh鈥檉huirich Ros far an robh e 鈥 ann am port mara air cladach Mhanchuria. Nuair a bha e air gu le貌r dhen ch脿nan ionnsachadh, chaidh e air chuairt gu na bailtean m貌ra ann am meadhan na d霉thcha, fad air falbh bhon mhuir.

Bha e faiceallach na chanadh e, gun a bhith a鈥 cur s矛os air creideamh an t-sluaigh. Dh鈥檌onnsaich e m貌ran mu Chonfucius, gus am b鈥 urrainn dha coimeas a dh猫anamh eadar Cr矛osdachd agus an creideamh d霉thchasach. Agus nam f脿sadh daoine feargach leis, dh鈥檉halbhadh e gu baile eile, is thilleadh e nuair a bha gnothaichean socair a-rithist. Nuair a bha e a鈥 siubhal mar seo, bhiodh e a鈥 fuireach ann an taighean-seinnse bochda salach agus cha bhiodh pr矛obhaideachd sam bith aige. Ach lean e air, a鈥 feuchainn ri daoine iompachadh mar a b鈥 urrainn dha. Bha e gu h-脿raidh ag amas air daoine foghlamaichte, oir bha e dhen bheachd gum biodh a mhisean na b鈥 猫ifeachdaiche anns an d貌igh sin.

Mean air mhean thog e 霉idh anns na bha a鈥 dol air taobh thall cr矛och Mhanchuria, ann an Coir矛a, r矛oghachd a bha an 矛re mhath d霉inte do dhaoine 脿 d霉thchannan eile. Is iongantach mura robh e mothachail do na thachair don Urramach R G Thomas, ministear Albannach a chaidh a Choir矛a ann an an ochd ceud deug, seasgad 鈥檚 a c貌ig (1865), agus e a鈥 toirt B矛obaill seachad don t-sluagh. Bha e ann an soitheach a chaidh air na creagan nuair a bha tr脿igh mh貌r ann. Chuir buidheann de Choir矛anaich teine ris an t-soitheach agus mhuirt iad a h-uile duine a bh鈥 air b貌rd.

Bha Iain Ros air mothachadh gu robh gu le貌r de dhaoine a bhuineadh do Choir矛a air a dhol a dh鈥檉huireach ann am Manchuria faisg air Abhainn Yalu. Shaoil e gum b鈥 urrainn dha Coir矛anaich a thoirt gu Cr矛osd gun a bhith a鈥 cur miseanaraidhean c猫in don r矛oghachd sin idir. Dh鈥檌onnsaich e Coir矛anais leis an amas Coir矛anaich ann am Manchuria iompachadh.

Air turas dhachaigh fhuair e taic bho Chomann a鈥 Bh矛obaill ann an Alba, agus bho charaidean, agus thug e uidheamachd chlo-bhualaidh air ais leis a Mhanchuria. Dh鈥檈adar-theangaich e na soisgeulan a r猫ir Lucais is E貌in agus, c貌ig bliadhna 脿s d猫idh sin, thug e a-mach eadar-theangachadh sl脿n dhen Tiomnadh Nuadh. Bha grunn Choir矛anach aige a-nise nan Cr矛osdaidhean, agus chaidh iadsan thairis air a鈥 chr矛ch gu ruige Coir矛a far an do sgaoil iad an Tiomnadh Nuadh, agus teachdaireachd na h-Eaglaise, am measg an t-sluaigh.

A bharrachd air an Tiomnadh Nuadh, sgr矛obh Iain Ros eachdraidh de Choir矛a, eachdraidh de na r矛ghrean Manchu, leabhar mun chreideamh t霉sail ann an S矛onaidh, leabhraichean taice do luchd-ionnsachaidh S矛onais is Coir矛anais, agus grunn leabhraichean-i霉il air a鈥 Bh矛oball ann an S矛onais.

Chun an l脿 an-diugh tha Pr貌stanaich ann an Coir矛a a鈥 toirt urram m貌r don Urramach Iain Ros, ged a tha amharas agam gu bheil an t-uabhas ann an Alba nach cuala guth air a-riamh.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: An t-Urramach Iain Ros: The Reverend John Ross; Pr貌stanach: Protestant; d霉thchasach: indigenous; dh鈥檉halbhadh e: he would leave,go; salach: dirty; pr矛obhaideachd: privacy; B矛obaill: Bibles; c猫in: foreign; r矛ghrean: kings.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: G脿idheal a bhuineadh do Ros an Ear: a Gael who belonged to Easter Ross; bha miseanaraidh Ameireaganach st猫idhichte mu thr脿th: an American missionary was already established; chuir X roimhe dhol thar a鈥 chuain: X decided to go across the sea; cha deach c霉isean gu math dha: things didn鈥檛 go well for him; chaidh e air chuairt gu na bailtean m貌ra: he went on a tour to the cities; gun a bhith a鈥 cur s矛os air X: without demeaning X; nam f脿sadh daoine feargach leis: if people became angry with him; a鈥 feuchainn ri daoine iompachadh: trying to convert people; ag amas air daoine foghlamaichte: aiming on educated people; gum biodh a mhisean na b鈥 猫ifeachdaiche: that his mission would be more effective; air taobh thall cr矛och Mhanchuria: on the other side of the border of Manchuria; is iongantach mura robh e mothachail do X: he would likely have been cognisant of X; nuair a bha tr脿igh mh貌r ann: when there was a low tide; dh鈥檈adar-theangaich e na soisgeulan a r猫ir Lucais is E貌in; he translated the gospels according to Luke and John; thairis air a鈥 chr矛ch gu ruige Coir矛a: over the border to Korea; leabhar mun chreideamh th霉sail ann an S矛onaidh: a book about the original religion in China; leabhraichean-i霉il air a鈥 Bh矛oball ann an S矛onais: guide books to the Bible in Chinese; a鈥 toirt urram m貌r: greatly respect; nach cuala guth air a-riamh: that never heard mention of him.

Puing-ghr脿mair na seachdaine

Puing-ghr脿mair na seachdaine: Bha grunn Choir矛anach aige a-nise nan Cr矛osdaidhean: he now had some Koreans who were Christians. Can you tell me the case of both of the proper nouns here? Coir矛anach is the genitive plural of Coir矛anach, a Korean (the nominative plural is Coir矛anaich); it is in this case following grunn (several 鈥渙f鈥 Koreans). Cr矛osdaidhean is the dative plural, which is today identical to the nominative plural. The literal translation of the Gaelic sentence is 鈥渟everal Koreans were at him now [and who] were in their Christians鈥. You will see how idiomatic translations are much better than literal ones!

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: thug e a-mach eadar-theangachadh sl脿n dhen Tiomnadh Nuadh: he brought out (published) a full translation of the New Testament. Thoir a-mach: this can work idiomatically in several different ways eg to acquire, reach, gain, give out, bring out.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast