Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 267: Am fuaim a tha coileach a鈥 d猫anamh

D猫 am fuaim a tha coileach a鈥 d猫anamh ann an G脿idhlig? Bidh fios agaibh, tha mi an d霉il, gur e 鈥渃ock-a-doodle-doo鈥 a chanas e ann am Beurla agus 鈥渃oquerico鈥 ann am Fraingis. Uill, tuigidh sibh d猫 tha mi a鈥 ciallachadh oir chan aithne dhomh aon choileach aig a bheil Beurla no Fraingis! No G脿idhlig, gu dearbh!

Ach canaidh na G脿idheil gur e an rud a tha coileach ag r脿dh, 鈥済og-a-ghuidh-ghaoidhe鈥. Gog-a-ghuidh-ghaoidhe. Bidh caoraich ag r脿dh 鈥渕猫鈥 ann an G脿idhlig, seach 鈥渂aa鈥, agus canaidh c霉 鈥渦f鈥 an 脿ite 鈥渨oof鈥.

Bhiodh na G脿idheil a鈥 cluinntinn rudan eadar-dhealaichte bho bheathaichean seach na chluinneadh luchd na Beurla, agus tha sin f矛or mun a h-uile cultar air an t-saoghal. Bhiodh rannan aca airson innse d猫 bha beathaichean, is gu h-脿raidh e貌in, ag r脿dh. Is aithne dhomh fear ann an Srath Sp猫 aig a bheil st貌ras math fhathast de na seann rannan G脿idhlig sin.

Tha naidheachd 猫ibhinn mu a leithid agam an t-seachdain seo, agus tha i 脿 Barraigh. Tha i 脿 cruinneachadh de st貌iridhean is naidheachdan a chaidh innse le Iain Mac a鈥 Phearsain nach maireann no 鈥淎n Codaidh鈥 mar a b鈥 fhe脿rr a dh鈥檃ithnicheadh e. 鈥橲 e an t-ainm a th鈥 oirre 鈥淎n Sme貌rach鈥.

Bha fear, air an robh Iain, l脿 a bha seo ann am Bagh a鈥 Chaisteil. Is bha botal uisge-bheatha na chois. Bha e a鈥 coiseachd dhachaigh Rathad THangasdail agus th脿inig sg矛ths no buaidh na dighe, no an d脿 chuid, air. Stad e agus ghabh e norrag ri taobh an rathaid. Nuair a dh霉isg e, bha a鈥 mhadainn ann. Bha Iain ann an staid cho truagh, agus an ceann-daoraich air, gun tug e b貌id nach gabhadh e deoch l脿idir a-chaoidh tuilleadh.

Ach mus robh e air d霉sgadh buileach ceart, chuala e ceilearadh binn. Bha sme貌rach a鈥 seinn dha. Bha e deimhinne mu dheidhinn sin, oir thuig e na faclan aice: 鈥淚ain mac Iain, 鈥檚 tu tha tioram, 鈥檚 tu tha tioram, 鈥檚 tu tha tioram, Iain mac Iain 鈥檚 tu tha tioram.鈥 Cheileirich i sin grunn tursan.

An d猫idh dha sin a chluinntinn, leig Iain osna. Thuirt e ris fh猫in, 鈥淯ill tha an sme貌rach bhochd ag innse na f矛rinn agus, eadhon ged a gheall mi dhomh fh矛n nach gabhainn tuilleadh dhramaichean, feumaidh mi balgam beag a ghabhail.鈥

Ghabh e balgam beag. Goirid 脿s d猫idh sin, mhothaich e gu robh fonn 霉r aig an sme貌raich. Agus bha faclan 霉r aice. Bha i an uair sin ag r脿dh, 鈥淚ain mac Iain, gabh balgam eile, gabh balgam eile, gabh balgam eile, Iain mac Iain, gabh balgam eile.鈥 Uill, shaoil Iain gum bu ch貌ir dha comhairle ghlic na sme貌raich a ghabhail, agus ghabh e balgam eile dhen uisge-bheatha.

A-nise cha robh m貌ran uisge-bheatha air fh脿gail anns a鈥 bhotal. Bha Iain a鈥 coimhead air na bha air fh脿gail, nuair a chuala e an sme貌rach a-rithist. Fonn eile an turas seo. Le faclan 霉ra. 鈥淚ain mac Iain, cuir cr矛och air, cuir cr矛och air, cuir cr矛och air, Iain mac Iain, cuir cr矛och air.鈥 Ghabh Iain a鈥 chomhairle bhon sme貌raich, agus dh鈥櫭瞝 e a h-uile dad a bh鈥 air fh脿gail anns a鈥 bhotal.

Agus an uair sin, shaoil e gum biodh e na b鈥 fhe脿rr dha tilleadh a Bhagh a鈥 Chaisteil, seach a dhol dhachaigh. Thill e agus b鈥 esan fear dhen chiad fheadhainn a nochd aig an taigh-sheinnse air an l脿 sin.

Agus 鈥檚 e sin st貌iridh na sme貌raich. Ach faodaidh sibh fh猫in an co-dh霉nadh a dh猫anamh an robh an t-eun dha-r矛reabh a鈥 bruidhinn ris an duine no an robh an duine a鈥 cluinntinn na comhairle a bu mhiann leis?!

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: coileach: cockerel; cultar: culture; e貌in: birds; sme貌rach: thrush; ceann-daoraich: hangover; b貌id: vow; ceilearadh: singing of a bird; deimhinne: certain; fonn: tune; taigh-seinnse: pub.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: tuigidh sibh d猫 tha mi a鈥 ciallachadh: you will understand what I mean; chan aithne dhomh aon choileach: I don鈥檛 know one cockerel; seach na chluinneadh luchd na Beurla: compared to what English-speakers would hear; tha naidheachd 猫ibhinn agam: I have an amusing anecdote; tha i 脿 cruinneachadh de st貌iridhean: it is from a collection of stories; Iain Mac a鈥 Phearsain nach maireann: the late John MacPherson; mar a b鈥 fhe脿rr a dh鈥 aithnicheadh e: as he was better known; bha botal uisge-bheatha na chois: he had with him a bottle of whisky; bha e a鈥 coiseachd Rathad Thangasdail: he was walking (on) the Tangusdale road; nach gabhadh e deoch l脿idir a-chaoidh tuilleadh: that he would never again take an alcoholic drink; leig e osna: he let out a sigh; tha X ag innse na f矛rinn: X is telling the truth; nach gabhainn tuilleadh dhramaichean: that I wouldn鈥檛 take more drams; bha Iain a鈥 coimhead air na bha air fh脿gail: John was looking at what was left; cuir cr矛och air: finish it; shaoil e gum biodh e na b鈥 fhe脿rr dha: he thought it would be better for him; a Bhagh a鈥 Chaisteil: to Castlebay; seach a dhol dhachaigh: instead of going home; faodaidh sibh fh猫in an co-dh霉nadh a dh猫anamh: you yourselves can decide; an robh an t-eun dha-r矛ridh a鈥 bruidhinn ris an duine: was the bird really speaking to the man; a鈥 cluinntinn na comhairle a bu mhiann leis: hearing the advice he desired.

Puing-ghr脿mair na seachdaine

Puing-ghr脿mair na seachdaine: Iain mac Iain, 鈥檚 tu (a) tha tioram: John, son of John, it鈥檚 yourself that is dry. Idiomatically, this would just be 鈥測ou are dry鈥 rather than 鈥渋t鈥檚 yourself that is dry鈥 but the literal translation follows the structure of the Gaelic. It is what you might to expect to read in a Compton Mackenzie novel, where the author gave the English a Gaelic flavour, but in fact Gaels of my grandmother鈥檚 generation peppered their English with such constructions. Commencing with the assertive verb, is, it emphasises the object of the sentence 鈥 tioram. It is stronger than just saying 鈥渢ha thu tioram鈥. Is mi a tha g貌rach would likewise be a slightly emphatic form (it is me that is stupid), and a person (cruelly) agreeing with you might say in response, 鈥渋s tu a tha鈥. Here are some other examples: is esan a tha l脿idir (it鈥檚 himself that is strong); is tusa a tha glic (it鈥檚 yourself that is wise). Is tu fh猫in am balach (it鈥檚 yourself that is the lad) is better idiomatically translated as 鈥渨ell done鈥 and would usually be addressed to a youngish male.

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: ghabh e balgam beag: he took a small mouthful. Balgam is a word used only of liquids, although it can refer to both alcoholic and non-alcoholic drinks like tea and coffee. An gabh thu balgam? 鈥 will you take a wee drop?

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast