27/02/2004
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 243
Duration: 05:26
Litir 243: Iain Sti霉bhart Blackie
Chaidh comataidh a chur air chois ann an ochd ceud deug, seachdad 鈥檚 a c貌ig (1875) leis an amas Ceilteis a st猫idheachadh mar chuspair oilthigh ann an D霉n Eideann fo sti霉ir proifeasair. Am measg nam ball, bha Iain Sti霉bhart Blackie, Proifeasair na Greugais aig an dearbh oilthigh. 鈥橲 e Blackie, barrachd na duine sam bith eile, a sheas a-mach gu poblach air a鈥 ch霉is.
Bha aca ri dusan m矛le not a chruinneachadh agus, aig an toiseach, chaidh c霉isean gu math leotha. Taobh a-staigh c貌ig m矛osan bha an treas cuid dhen airgead aca. Bha e a鈥 tighinn bho iomadh ce脿rn 鈥 脿 sliochd nan Gaidheal thall thairis, 脿s uaislean na Gaidhealtachd fh猫in, 脿 buidhnean culturach is oifisean is clubaichean thall 鈥檚 a-bhos.
Bhiodh an fheadhainn a bu bhochda a鈥 cur stampaichean-puist chun na comataidh oir cha robh airgead gu le貌r aca airson barrachd. Ach bha cuid ann, daoine beartach, a thug ceud not dhaibh 鈥 airgead m貌r sna l脿ithean ud. Agus nuair a chuala a鈥 Bh脿nrigh mun ghnothach bho Dhi霉c is Ban-di霉c Earra-Ghaidheal, thug i fh猫in d脿 cheud not seachad.
Bha Blackie cianail trang anns a鈥 Ghiblean is anns a鈥 Ch猫itean. Thug e 貌raidean mun t-suidheachadh ann am Birmingham is Lunnainn, thill e a Dh霉n Eideann airson 脿rd-sheanaidhean nan eaglaisean Cl猫ireach, agus chaidh e air ais a Shasainn an uair sin, airson tuilleadh 貌raidean ann an Lunnainn is Oxford.
Bha e airson 鈥檚 gum biodh a charaid Iain F. Caimbeul, no Iain 脪g 脤le, mar a b鈥 aithne do na Gaidheil e, na thagraiche airson na cathrach, oir bha e ainmeil mar sgoilear G脿idhlig agus fear-cruinneachaidh beul-aithris. Cha robh Iain air a shon, ge-t脿. Sgr矛obh e gu Blackie, ag innse st貌iridh dha a chruinnich e, anns an do thachair an gaisgeach ri fear a bhiodh a鈥 briseadh chlachan le bhith a鈥 suidh orra. 鈥橲 e T貌nchruaidh a chainte ris agus, eadhon nuair a dh鈥檉heuch droch r矛gh ri cur 脿s don ghaisgeach le cathair anns an robh bior iarainn, bha ar caraid s脿bhailte oir bha e air T貌nchruaidh fhastadh, agus shuidh esan anns a鈥 chathair roimhe. Bha Iain dhen bheachd gum biodh feum aig Proifeasair na Ceilteis air T貌nchruaidh dha fh猫in mus gabhadh e 脿ite anns a鈥 chathair aige, leis na bhiodh aige de n脿imhdean!
Bha Blackie a-nise ainmeil air feadh an t-saoghail ach bha cuid ann nach aithneachadh an diofar eadar e fh猫in is am Proifeasair Blaikie 脿 Colaiste na h-Eaglaise Saoire. Nuair a bha Blaikie anns na St脿itean Aonaichte th脿inig m貌ran ga ionnsaigh airson taing mh貌r a thoirt dha airson Cathair na Ceilteis a chur air chois ann an D霉n Eideann. B鈥 fheudar dha innse dhaibh nach b鈥 esan an duine!
Chaidh an st貌ras de dh鈥檃irgead a bhathar a鈥 cruinneachadh airson na cathrach a dh霉nadh le c貌rr is ceithir m矛le deug not ann, agus chaidh an dreuchd a st猫idheachadh anns an D霉bhlachd, ochd ceud deug, ochdad 鈥檚 a dh脿 (1882). 鈥橲 e D貌mhnall MacFhiongain 脿 Colasa a fhuair i. Anns an dearbh bhliadhna sin, leig Blackie dheth a dhreuchd mar Phroifeasair na Greugais.
Chaochail Blackie ann an ochd ceud deug, naochad 鈥檚 a c貌ig (1895) agus bha seirbheis-tiodhlacaidh aige ann an 脌rd-eaglais Ghill (no St. Giles Cathedral). B鈥 e a鈥 chiad duine a chuir teachdaireachd-bhr貌in ga ionnsaigh am Pr矛omhaire, am Morair Rosebery. Chuir esan bl脿th-fhleasg, a fhuair pr矛omh 脿ite air a鈥 chiste-laighe nuair a bha i air an rathad eadar an eaglais agus an cladh. Rinn na m矛ltean m貌ra caoidh air, agus thug iad urram do chuimhne air an rathad a Chladh Dean. Bha l脿n-fhios aca nach fhaiceadh Alba a leithid tuilleadh.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine: anns an do thachair an gaisgeach ri fear a bhiodh a鈥 briseadh chlachan le bhith a鈥 suidh orra: in which the hero met with a man who would break stones by sitting on them. You do understand, I hope, that clachan here means 鈥渟tones鈥 and does not have an alternative meaning which might bring tears to a man鈥檚 eyes! Grammatically, I want to look at its lenition. It is here in the genitive (plural) case following the verbal noun a鈥 briseadh. A genitive plural like this, without the article, is lenited eg ch脿raichean (of cars), dhorsan (of doors), mh矛osan (of months). This lenition with the verbal noun is not universal 鈥 some people would ignore it, particularly where there is no article, using the nominative plural form (a鈥 briseadh clachan), but it is still very common and is grammatically correct.
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.