Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 235: Dh鈥檌th laogh 貌g ugh amh

A bheil sibh math air amalaidhean-cainnt ann an G脿idhlig? Mar eisimpleir: dh鈥檌th laogh 貌g ugh amh. Feuchaibh ri sin aithris grunn tursan gu luath: dh鈥檌th laogh 貌g ugh amh.

Seo fear eile: sop air poc is cop air poit; sop air poc is cop air poit. Agus fear as toigh leamsa gu m貌r: Donnchadh M貌r is an c霉 is an cat, is a bhr霉 air at cho m貌r ri poit. Donnchadh M貌r is an c霉 is an cat, is a bhr霉 air at cho m貌r ri poit.

Ma tha 霉idh agaibh ann an amalaidhean-cainnt, agus anns a鈥 bheartas de ghn脿thsan-cainnt is faclan a th鈥 againn ann an G脿idhlig, 鈥檚 d貌cha gum bi 霉idh agaibh ann an l脿rach-l矛n 霉r a tha co-cheangailte ri pr貌gram-telebhisein air a鈥 BhBC 鈥 鈥淏eul-chainnt鈥, a th鈥 air a bhith air 大象传媒 2 a h-uile feasgar Diardaoin airson grunn seachdainean.

鈥橲 e pr貌gram air leth math a th鈥 ann agus chanainn gu bheil m貌ran am measg luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig, co-dhi霉 an fheadhainn a tha a鈥 fuireach ann an Alba, a tha gu math measail air. Ach 鈥檚 e an duilgheadas a th鈥 ann le pr貌gram-telebhisein gu bheil e a鈥 ruith seachad air an luchd-amhairc gu luath. Tha e doirbh do dhuine greimeachadh air na faclan is abairtean anns an dol-seachad.

鈥橲 e sin as coireach gu bheil mi a鈥 moladh na l脿raich seo dhuibh 鈥 oir tha m貌ran oirre ann an cruth sgr矛obhte, agus chan eil cabhag sam bith oirbh ruith chun na h-ath-abairt. Bheir mi a se貌ladh dhuibh aig deireadh na Litreach.

Am measg nan rudan a thog m鈥 aire oirre, tha t貌imhseachan. 鈥橲 e an t-ainm a th鈥 air 鈥溍ireamh Muinntir Fhinn agus Dhubhain鈥 agus chuir e tachartas inntinneach nam chuimhne. Bha mi anns an Eilean Sgitheanach o chionn grunn bhliadhnaichean agus fhuair mi cuireadh coimhead air fiolmadh a bhathar a鈥 d猫anamh de sheann bhoireannach a bhuineadh do dh鈥橴ibhist a Deas. Bha i ag aithris an dearbh th貌imhseachain.

A r猫ir l脿rach-l矛n Bheul-chainnt, tha lorg air an t貌imhseachan seo, Ludus Sancta Petri, cho fada air ais ris an naoidheamh linn 脿s d猫idh Chr矛osda, agus tha e air innse ann an iomadh c脿nan. Ann an Alba is Eirinn, tha e co-cheangailte, mar as trice, ri d霉bhlan eadar an gaisgeach Gaidhealach, Fionn MacCumhail, agus fear eile, Dubhan. Tha muinntir Fhinn nan suidhe am measg muinntir Dhubhain, a r猫ir seann rann, agus tha Fionn a鈥 toirt seachad 貌rdugh gach naoidheamh duine a thoirt air falbh is a mharbhadh. Agus, mar a chaidh an gnothach a chur air d貌igh gu se貌lta, 鈥檚 e fir Dhubhain air fad a tha a鈥 falbh, a鈥 f脿gail a h-uile fear de mhuinntir Fhinn aig a鈥 bh貌rd no, mar a chuala mise e, air b貌rd soitheach aig muir.

Nuair a chunnaic mise an t貌imhseachan air aithris, 鈥檚 e clachan geala (airson gaisgich Fhinn) agus clachan dubha (airson muinntir Dhubhain) a bhathar a鈥 cleachdadh. Ach a-nise faodaidh sibhse tadhal air an l脿raich-l矛n a tha seo agus an geam a chluich gu h-eleactronaigeach.

Anns a鈥 phr貌gram Beul-chainnt, bithear a鈥 c猫ilidh gach seachdain air Iain MacIlleathain ann an Eilean Le貌dhais, aig a bheil st貌ras air leth de ghn脿thsan-cainnt is abairtean. Tha Iain uabhasach fiosrachail air ainmean airson tinneasan. Mar eisimpleir, a bheil fios agaibh d猫 a鈥 Gh脿idhlig a th鈥 air bulimia nervosa, an tinneas a tha a鈥 toirt air daoine diathad m貌r a ghabhail is an uair sin am biadh a chur a-mach? Uill, tha Iain ag innse dhuinn gur e lon-chraois a th鈥 air. Lon-chraois.

Is iomadh rud eile air am faighear lorg air l脿rach-l矛n Bheul-chainnt. 鈥橲 e an se貌ladh a th鈥 aice: www.bbc.co.uk/alba/beulchainnt. Tha mi an d貌chas gun c貌rd e ribh.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: amaladh-cainnt: tongue-twister; t貌imhseachan: puzzle; gaisgeach: hero; gu h-eleactronaigeach: electronically; tinneasan: diseases; lon-chraois: bulimia nervosa.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: a h-uile feasgar Diardaoin airson grunn seachdainean: every Thursday evening for several weeks; co-dhi霉 an fheadhainn a tha a鈥 fuireach ann an Alba: at least the ones living in Scotland; 鈥檚 e pr貌gram air leth math a th鈥 ann: it鈥檚 a particularly good programme; gu bheil e a鈥 ruith seachad air an luchd-amhairc: that it runs past the audience; tha e doirbh do X greimeachadh air na faclan anns an dol-seachad: it is difficult for X to catch hold of the words as they go past him; gu bheil mi a鈥 moladh na l脿raich seo dhuibh: that I am recommending this [web]site to you; ann an cruth sgr矛obhte: in a written form; chan eil cabhag oirbh ruith chun na h-ath-abairt: you are not in a hurry to run to the next phrase; 脌ireamh Muinntir Fhinn agus Dhubhain: the number of Fionn鈥檚 men and Dubhan鈥檚 men; a bhuineadh do dh鈥橴ibhist a Deas: who belonged to S. Uist; tha lorg air X cho fada air ais ri Y: X is found as far back as Y; tha Fionn a鈥 toirt seachad 貌rdugh gach naoidheamh duine a mharbhadh: Fionn orders that each ninth man be killed; mar a chaidh an gnothach a chur air d貌igh gu se貌lta: as the matter was setting up cunningly; air b貌rd soitheach aig muir: on board a vessel at sea; bithear a鈥 c猫ilidh gach seachdain air X: X is visited each week; is iomadh rud eile air am faighear lorg: many other things are [can be] found; tha mi an d貌chas gun c貌rd e ribh: I hope you enjoy it.

Puing-ghr脿mair na seachdaine

Puing-ghr脿mair na seachdaine: Tha muinntir Fhinn nan suidhe am measg muinntir Dhubhain: Fionn鈥檚 people are sat among Dubhan鈥檚 men. Note that Fhinn is the genitive of Fionn (ie of Fionn). It occurs in this form three times in the Litir. A misinterpretation of this is responsible for the incorrect naming of the famous cave on Staffa as Fingal鈥檚 Cave, first recorded as such by Sir Joseph Banks. In fact, the Gaels call(ed) it an Uamh Bhinn (the melodious cave), due to the sounds made by the surf echoing within its chamber. This, however, sounds not unlike 鈥淯amh Fhinn鈥 if the terminal 鈥渕h鈥 in uamh is sounded, which it is in some dialects and this led to a wrong translation being made for Sir Joseph Banks. And, in the final insult to the integrity of the Gaelic heritage, some modern-day Gaels, unaware of the issue, now translate the anglicised 鈥淔ingal鈥檚 Cave鈥 into Gaelic and call the cave Uamh Fhinn. This process of Gaels retranslating place names from an erroneous anglicised form is still taking place in many parts of the country 鈥 and should be thoroughly resisted!

Amaladh-cainnt na seachdaine

Amaladh-cainnt na seachdaine: Donnchadh M貌r is an c霉 is an cat, is a bhr霉 air at cho m貌r ri poit: big Duncan, the dog, the cat and his belly which has expanded as big as a pot. Of course, it makes no sense, but try saying it six times quickly!

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast