10/10/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 223
Duration: 05:03
Litir 223: M猫inne-iarainn ann an Ratharsair
Anns a鈥 bhliadhna naoi-deug is sia-deug (1916), thug atharrachadh anns a鈥 Chogadh Mh貌r buaidh air obair na m猫inne-iarainn ann an Ratharsair. Cha robh e furasta don chompanaidh a bha a鈥 ruith na m猫inne, Bairds, an obair aca a dh猫anamh air sg脿th cion luchd-obrach. Cha robh muinntir an 脿ite pailt co-dhi霉, agus leugh mi gu robh trithead 鈥檚 a sia dhiubh air falbh ann am feachdan na r矛oghachd. Gu dearbh, chaidh fichead 鈥檚 a dh脿 dhiubh a mharbhadh.
Bha sin dona gu le貌r ach, gu n脿iseanta, bha c霉isean duilich ann an naoi-deug is sia-deug (1916), oir 鈥檚 ann an uair sin a th貌isich cogadh nam b脿taichean-aiginn. Bha na b脿taichean sin a鈥 cur fodha m貌ran de na soithichean-cargo a bha a鈥 toirt stuth a-nall a Bhreatainn 脿 d霉thchannan thall thairis. Agus am measg a鈥 chargo a tha sin, bha clach-iarainn a bhiodh air a toirt thar a鈥 chuain ann an cruth amh, agus an uair sin air a giollachd ann am Breatainn airson iarainn agus st脿ilinn a dh猫anamh.
Aig 脿m a鈥 chogaidh, bha iarrtas a bharrachd nan 脿bhaist ann airson iarainn 鈥 airson armachd is uidheamachd-cogaidh. Mar sin, chuir Ministrealachd na h-Armachd sgeama air chois airson tuilleadh iarainn is st脿ilinn a dh猫anamh bho chlach a bh鈥 air a m猫inneadh ann am Breatainn. Ach ciamar a bha Bairds a鈥 dol a dh猫anamh barrachd iarainn 脿 clach 脿 Ratharsair, mura robh luchd-obrach gu le貌r aca?
Bheachdaich iad air m猫inneadairean a thoirt a-nall 脿 Portagal, 脿s an Sp脿innt no 脿 Nirribhidh ach, aig a鈥 cheann thall, shaoil iad gur e pr矛osanaich-chogaidh Ghearmailteach a b鈥 fhasa dhaibh. Sgr矛obh fear de cheannardan na companaidh chun na Ministrealachd, ag r脿dh gu robh trithead 鈥檚 a dh脿 taigh anns an eilean a ghabhadh cuairteachadh le u猫ir bhiorach, airson priosanaich a chumail nam broinn air an oidhche, agus gu robh fichead taigh falamh eile ann, anns am faodadh na ge脿ird a bhith a鈥 fuireach.
Dh鈥檕braich Bairds a鈥 mh猫inn as leth an Riaghaltais agus dh鈥檃ontaich an Riaghaltas riutha suas ri d脿 cheud pr矛osanach Gearmailteach a thoirt dhaibh airson obair a dh猫anamh innte. Chaidh feachd bheag de dhusan saighdear a chur a Ratharsair airson smachd a chumail air na pr矛osanaich. B鈥 e an commandair aca fear air an robh 鈥渁n Caiptean MacLe貌id鈥, ged nach urrainn dhomh dearbhadh co-dhi霉 bha ceangal aige do Ratharsair. 鈥橲 d貌cha nach robh. Bha e air a bhith na sgoilear aig Colaiste Fettes ann an D霉n Eideann.
Ach rinn na h-霉ghdarrasan mearachd leis a鈥 chiad bhuidhinn de Ghearmailtich a thagh iad. Bha iad air a bhith nam maraichean c貌mhla air soitheach-cogaidh, am Bl眉cher, anns a鈥 Chuan a Tuath, nuair a chaidh a cur fodha leis na Breatannaich anns an Fhaoilleach, naoi-deug 鈥檚 a c貌ig-deug (1915). Nuair a chaidh na longan Breatannach a dh鈥檌onnsaigh a鈥 Bhl眉cher airson cobhair a dh猫anamh air na maraichean Gearmailteach, airson an togail far na mara, nochd pl猫ana agus Zeppelin Gearmailteach os an cionn. Feumaidh gu robh an fheadhainn a bh鈥 air b貌rd nan itealan dhen bheachd gur e soitheach Breatannach, seach Gearmailteach, a bh鈥 ann an 猫iginn agus thug iad ionnsaigh oirre. Cha deach a sh脿bhaladh ach d脿 cheud is seasgad (260) duine a-mach 脿 c貌rr is m矛le agus ceud.
Chaidh ochd duine deug de na maraichean sin a Ratharsair ann an naoi-deug 鈥檚 a sia-deug (1916), ach bha iad anns an eilean d矛reach deich l脿. 鈥橲 e a bu choireach ri sin an t-eagal a bh鈥 ann gum biodh buidheann de mharaichean a bh鈥 air fulaing c貌mhla buailteach oidhirp a dh猫anamh gus teicheadh thar na mara bhon eilean.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghr脿mair na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine: thug atharrachadh anns a鈥 Chogadh Mh貌r buaidh air obair na m猫inne-iarainn: a change in the Great War influenced the work of the iron mine. Tha X a鈥 toirt buaidh air Y: X has an effect/influence upon Y.
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.